سؤال 1669 ـ لطفاً جواب این دو سؤال را مرقوم فرمایید:
الف) خانواده مقتول مى خواهد براى قصاص نصف دیه را به قاتل بدهد، در صورت عدم تمکّن اولیاى دم از پرداخت این مبلغ و درخواست آنان از دستگاه قضایى، آیا مى توان آن را از بیت المال پرداخت نمود؟
جواب: جایز نیست.
ب) مواردى که عدم قصاص، عوارض سیاسى اجتماعى داشته باشد و به نوعى حکومت باید حضور یابد، در صورت عدم تمکّن اولیاى دم از پرداختن تفاوت دیه، آیا مى توان آن را از بیت المال پرداخت نمود؟
جواب: با رضایت اولیاى دم به قصاص مانعى ندارد.
سؤال 1670 ـ قاتلى محکوم به پرداخت دیه شده است. پس از پرداخت قسمتى از دیه، مدّعى اعسار شده و دادگاه قاتل را معسر شناخته و بقیّه دیه را بر عهده بیت المال گذاشته است; سپس ولىّ دم به بیت المال مراجعه کرده و بیت المال به علّت کمبود بودجه فقط حدود نیمى از آنچه را که باید پرداخت کند، پرداخت نموده است. آیا ولىّ دم مى تواند مجدّداً به قاتل مراجعه و بقیّه دیه را مطالبه نماید؟
جواب: اگر قاتل صاحب مالى شده است، ارباب دم مى توانند به او رجوع کنند.
سؤال 1671 ـ چنانچه در قتل غیر عمدى ناشى از تصادفات رانندگى، محکومٌ علیه پس از انقضاى مهلت پرداخت دیه (دو سال) دادخواست اعسار از پرداخت دیه تقدیم دادگاه نماید و پس از بررسى توسّط محکمه اعسار وى ثابت گردد و چنین احراز گردد که نامبرده قادر به پرداخت دیه در آتیه هم نخواهد بود و از طرفى اولیاى دم متوفّى چند نفر صغیر هستند که از نظر مالى در مضیقه هستند، آیا مى توان حکم به پرداخت دیه از بیت المال کرد؟ در صورتى که نظر مبارک مثبت باشد، مستند حکم را اعلام فرمایید.
جواب: باید دیه او را بیت المال بپردازد و مدرک آن روایاتى است که تصریح مى کند «لا یبطل دم امرء مسلم»; بعلاوه مورد بعضى از آن روایات خصوص مورد سؤال است.
سؤال 1672 ـ چنانچه فرد محکوم به پرداخت دیه فوت نماید، و ورثه او قادر به پرداخت دیه مذکور از ترکه وى نباشند، آیا مى توان آن را از بیت المال پرداخت نمود؟
جواب: آرى دیه را باید از بیت المال پرداخت نمود.
سؤال 1673 ـ بیشتر ورثه مقتول، قاتلى که بایستى اعدام شود را عفو کرده اند. یک یا چند نفر از ایشان نه حاضر به دادن رضایت هستند، و نه قادر به پرداخت سهم الدّیه سایر ورثه مى باشند. آیا ورثه مصرّ به قصاص مى توانند مبلغ لازمه را از بیت المال مطالبه کنند؟ اگر چنین امرى ممکن نباشد، آیا قاتل با پرداخت و تودیع سهم الدّیه ورثه معترض، از قصاص معاف خواهد شد؟
جواب: در فرض مسأله اخذ از بیت المال دلیلى ندارد. چنانچه گروهى رضایت دهند و بقیّه امتناع کنند، قاتل را باید با وثیقه کافى آزاد کرد تا بقیّه تصمیم بگیرند.
سؤال 1674 ـ درباره قتل شبه عمد اگر قاتل معسر باشد دیه از خویشان نزدیک قاتل گرفته مى شود، با رعایت الاقرب فالاقرب، و با اعسار خویشان، نهایتاً بیت المال دیه را پرداخت مى کند. خواهشمند است بیان فرمایید موضوع فوق منحصر به قتل است، یا شامل غیر قتل هم مى شود; مثلاً کسى که 90 درصد بینایى یک چشم را از دست داده، یا کلّ بینایى یک چشم را از دست داده و جانى هم معسر است و خویشان و نزدیکان او نیز معسر هستند، آیا دیه از بیت المال پرداخت مى شود؟
جواب: در غیر قتل دلیلى بر گرفتن دیه از خویشاوندان یا بیت المال نداریم.
