1ـ آنچه کا اشاره شد، نظریه اکثریت علماء و دانشمندان شیعه است و گر نه به ندرت مخالفینى درباره خصوصیات مسئله دیده مى شود، مثلا دانشمند معروف شیعه، مرحوم شیخ مفید در کتاب اوائل المقالات تصریح مى کند که: ارتکاب گناهان سهوى ـ که نشانه پستى شخص مرتکب نباشد ـ قبل از مبعوث شدن به مقام نبوت، مصر به احراز این مقام نیست .
2ـ در آیات قرآن مجید و سخنان پیشوایان بزرگ اسلام عباراتى دیده مى شود که قابل تطبیق بر همین معنى است. مثلا: در جریان عشق آتشین زلیخا نسبت به یوسف ((علیه السلام)) و خلوتگاه عجیبى که براى انحراف فکر یوسف ((علیه السلام)) فراهم ساخته بود، قرآن مى فرماید:
«و لقد همّت به و همّ بها لو لا ان را برهان ربّه...آن زن قصد او کرد و او نیز ـ اگر برهان پروردگار را نمى دید ـ قصد وى مى نمود...»
در نهج البلاغه در خطبه عقیل، على ((علیه السلام)) مى فرماید:
«به خدا سوگند اگر هفت اقلیم روى زمین و آنچه را در زیر افلاک آن واقع شده به من دهند تا درباره مورچه اى ستم کنم و پوست جوى را از دهان وى بیرون کشم، نخواهم کرد. دنیاى شما در نظرم از برگ درخت نیم جویده اى که در همان دهان ملخى است، پست تر است!
مرا به نعمت هاى زود گذر و لذات ناپایدار این چهار چه کار؟!»
على ((علیه السلام)) سرچشمه مصونیّت خود را در برابر یک تعدّى بسیار کوچک ـ عملى که حتى نام گناه نمى توان بر آن نهاد ـ کوچک بودن دنیاى ناپایدار و زرق و برق آن معرفى مى فرماید:
در کتاب امالى صدوق، ص 376، حدیث جالبى از هشام نقل شده که کاملا منطبق بر بیان ماست.
«محمد بن ابى عمیر مى گوید: عالى ترین سختى که در طول دوران همنشینى ام با2 هشام از وى شنیدم این بود که روزى از او پرسیدم: آیا امام معصوم است؟
هشام جواب داد: آرى.
گفتم: عصمت چیست؟ و چگونه امام معصوم است؟
گفت: براى اینکه سرچشمه تمام گناهان چند چیز است: حرص، حسد، شهوت، و عضب و هیچ یک از این عوامل در وجود امام راه ندارد.
چرا حریص باشد؟ با اینمکه بر همه چیز قدرت دارد و حتى بیت المال مسلمین در اختیار اوست.
چگونه ممکن است حسود باشد؟ در حالى که حسد براى کسى است که بالاتر از خود ببیند. چه مقامى از مقام امام بالاتر؟
ممکن نیست که امام در امور دنیا خشمگین شود، زیرا خداوند کارى به دست او سپرده که هرگز با چنان غضبى سازگار نیست و آن، اجراى حدود الهى است و اگر عضب مربوط به امور آخرت و خدا باشد، نه تنها عیب نیست، بلکه بسیار خوب است. چطور ممکن است امام در چنگال شهوت ها و هوس ها اسیر گردد، با اینکه او به خوبى مى داند که لذات این جهان زود گذر در برابر آنچه خداوند در سراى دیگر براى پرهیزکاران معین فرموده، قابل مقایسه نیست...»
از این حدیث به خوبى روشن یم شود که سرچشمه عصمت امام ((علیه السلام)) در نظر هشام ـ آن مرد دانشمند کم نظیرى که در حقیقت در دامان امام صادق ((علیه السلام)) پرورش یافته ـ همان محکوم بودن عوامل معصیت در وجود امام است، به عبارت دیگر، در نهاد پیامبر یا امام ،تمام غرایز انسانى وجود دارد، اما هرگز این غرایز طغیان نمى کنند و عامل گناه نمى شوند، زیرا زمینه اى براى طغیان آنها در وجود پیامبر و امام نیست.
3ـ دانشمند بزرگ جهان تشیع سید مرتضى در کتاب معروف خود تنزیه الانبیاء براى اثبات لزوم عصمت در تمام دوران عمر و نسبت به تمام گناهان از همین راه وارد شده است.
4ـ امیر مؤمنان على ((علیه السلام)) در صمن نامه مشروحى که براى عثمان بن حنیف ـ فرماندار خود در بصره مى فرستد، چنین مى نویسد:
«و انّما هى نفسى أروضها بالتّقوى لتأتى آمنةّ یوم الخوف الا کبیر، و تثبت على جوانب الخرلق. و لو شئت لاهتدیت الطّریق الى مصفّى هذا العسل و لباب هذا المقمح و نسارئج هذا القزّ، ولکن هیهات أن یغلبنى هواى و یقودنى جشعى الى تخیّه الا طعمة و لعّل بالحجا زأو الیمامة من لا طمع لد فى القرص و لا عهد له بالشبع، أو أبیت مبطاناً و حولى بطون عرثى و أکباد حرّى; من به کمک تقوى و پرهیز کارى، نفس خود را ریاضت مى دهم و شهوات سرکش را رام مى کنم تا روز باز پسین، در امن و امان باشد و از لغزش هاى آن جهان به سلامت بگذرد. من اگر بخواهم از عسل خالص و مغز گندم، غذا و از ابریشم، لباس براى خود تهیه کنم، مى توانم، اما هیهات که هوى نفس بر من چیره شود و به خوردن غذاهاى لذیذ بپردازم، ولى در گوشه و کنار کشور اسلام گرسنگانى باشند.»
(نهج البلاغه، خطبه 45)
5ـ مانند آیات زیر
یوسف أعرض عن هذا و استغفرى لذنبک...(یوسف / 29)
لیغفر لک اللّه ما تقدّم من ذنبک و ما تأخّر...(فتح / 2)
فأصبر أنّ وعد اللّه حق و استغفر لذنبک و سبّح بحمد ربّک...(غافر / 55)
6ـ در دعاى معروف کمیل که منسوب به امیر المؤمنین على ((علیه السلام))است، دارد:
«... یا سیدى فأسئلک بعزّتک أن لا یحجب عنک دعایى سوء على و فعالى و لا تفصحنى بخفّى ما اطّلعت علیه من سرّى و لا تعاجلنى بالعقوبه على ما عملته و فى خلواتى من سوء فعلى و اسائتى و دوام تفریطى و جهالتى و کثرة شهواتى و غفلتى..».فیلسوف معروف، حکیم سبزوارى در این باره مى نویسد:
آنچه در قرآن مجید آمده است از نسبت معصیت به انبیا و ذکر توبه واستغفار و مغفرت، محامل (معانى مختلف) دارد...و مجملا در نزد اشاعره، محمول است بر صدور صغیره سهواً و یا بر صدور ذنب (گناه) قبل از بعثت...و در نزد امامیه محمول است بر ترک اولى و در سیر انبیا محمول است بر آنکه شاید توجهى به ماسواى حق از آن جناب صادر شده باشد (اسرار الحکم، ج ا ص 405)
پایان
