همانطور که در بحث هاى سابق نیز اشاره شد باید مقیاس بحث در مسائل اجتماعى عموم یا اکثر افراد باشد و هرگز افراد نادر نمى توانند مقیاس سنجش صحیح یا باطل یک نظریه اجتماعى باشد.

به عبارت دیگر: ما اگر بخواهیم یک نظریه اجتماعى را آزمایش کنیم هرگز نباید آن را روى یک یا چند نفر یا جامعه کوچک یا محدودى بیازماییم، بلکه باید روى عموم افراد و اجتماعات یا اکثریت قبل ملاحظه اى آزنایش شود تا بتوان در مورد نتایج آن قضاوت صحیح نمود; بنابر این هیچ مسأله اى نمى تواند در موارد خاص و محدود به عنوان یک اصل اساسى پذیرفته شود.

وسعت تمام خاک سویس بیش از 401 کشور ما ـ ایران ـ نیست و اگر بخواهید این وسعت را در نظر مجسم کنیم کافى است بدانید فاصله این مرز تا آن مرز کشور کمى بیش از فاصله قم تا تهران مى باشد.

جمعیت آن گر چه نسبت به مساحتش کم نیست ولى نسبت به مجموع جمعیت روى زمین بسیار ناچیز است.

بنابراین به فرض اینکه از تمام اشکالات گذشته صرفنظر نماییم و قبول کنیم که در این کشور با آن شرائط مخصوص به خود، وجدان توانسته است به جاى مذهب بنشیند، باز نمى توان این موضوع را دلیلى براى اثبات صحت نظریه کلى وجدان به جاى مذهب دانس، زیرا این آزمایش تنها روى تعداد معدودى صورت گرفته و چنین آزنایشى در اینگونه بحث هاى اجتماعى ابداً ارزش ندارد.

این استدلال درست مانند این است که مثلا کسى بگوید: از میان هر 1000 نفر یک نفر قول و تعهدش به اندازه سند رسمى او ارزش دارد، بنابراین مىوان ادارات و دفاتر مربوط به اسناد رسمى را برچید و قول و تعهدات لفظى را به جاى آن نشانید!