این سئوال مهمى است که پاسخ آن حتماً مثبت است. یعنى بسیار شده است که انسان، به اصطلاح سر وجدان خود کلاه مى گذارد و او را گول مى زند. به این ترتیب که: ما با اینکه زشتى و بدى عملى را در اعماق عقل و فکر خود دریافته ایم و حقیقتاً به آن ایمان داریم، ولى براى فرار از سرزنش و فشار وجدان، توجیه و تفسیرى براى آن تراشیده و مطلب را در برابر وجدان خود وارونه نشان مى دهیم و چنین وانمود مى کنیم که عملى صحیح و پسندیده است! از ترومن ـ رئیس جمهور اسبق آمریکا ـ نقل مى کنند که براى توجیه عمل خود (فرمان انداختن بمب هاى اتمى بر روى دو شهر بى پناه هیروشیما و ناکازاکى، ژاپن در جنگ دوم جهانى و کشتن هزاران نفر بى گناه) گفته است: «اگر این کار را نمى کردم ناچار به ادامه جنگ بودیم و آن وقت افراد بیشترى کشته مى شدند! بنابراین من از صدور این فرمان، ناراحت نیستم!!»10
اما چرا مجبور بودند جنگ را ادامه دهند، باید از خودشان پرسید! بدیهى است که آقاى رئیس جمهور براى فریب وجدان خود یا دیگران، متوسل به چنین عذرى شده وگر نه چگونه مى توانست از مجازات دردناک وجدان خود آسوده بماند و عمرى زندگى کند؟! در حالى که افسرى که مأمور این کار بوده از شدت ناراحتى وجدان دیوانه شده، زیرا آنقدر سیاستمدار نبوده که بتواند چنین عذرى براى وجدان خود بتراشد و یا وجدانش بیدارتر از این بوده که با این گونه منطق هاى ضعیف و بى پایه اغفال گردد! خیلى راه دور نرویم، زیرا در محیط هاى خودمان، هزاران کار غلط مى شود که مرتکبین آن براى رهایى از توبیخ، سرزنش و مجازات وجدان به عذرهاى خنده دارى متوسل مى شوند. مثلا: وقتى به بسیارى از افراد مى گوییم که: چرا دزدى مى کنید؟ مى گویند: کى در این مملکت دزد نیست؟!...مى گوییم: چرا هزار تومان از فلان کسى رشوه گرفتى؟ مى گوید: مگر روزنامه ها را نخوانده اى؟ بعضى میلیون میلیون رشوه مى گیرند. مال ما که اهمیت ندارد؟!
یکى از دوستان مى گفت: در حالى که داشتم چند نفرى را که مسئول قمار بودند، سرزنش مى کردم و از این عمل زشت بر حذر مى داشتم، ناگهان یکى از آنها گفت: آقا اینکه اشکالى ندارد. خداوند در قرآن فرموده:
«مىِ بخور، منبر بسوزان، مردم آزارى مکن!!!»
همچنین بارها جمله ساختگى المأمور معذور 11 و بسیارى از مثال هاى دیگر را براى توجیه خیلى از کارها با گوش خودمان شنیده ایم.
چنین نیست که همیشه این گونه سفسطه ها و عذرهاى بى اساس براى فریب دیگران باشد، بلکه انسان نیز در بسیارى از اوقات، براى فریب دادن وجدان دیگران باشد، بلکه انسان نیز در بسیارى از اوقات، براى فریب دادن وجدان خود از آن استفاده مى کند. او مى خواهد به این وسیله وجدان خود را به این وسیله، گمراه و فعالیت هاى ناراحت کننده آن را خاموش سازد تا از شر محاکمه وجدان راحت شود. البته خودش هم باطل بودن این عذرها را مى داند، اما براى کلاه گذاردن بر سر وجدان، این تشخیص را در اعماق قلب مخفى مى سازد تا به گوش وجدان نرسد. مسلماً چنین افرادى داراى وجدانى کاملا نیرومند و بیدار نیستند. وجدان آنها مانند آدمهاى گیج و ویج، ساده و هالویى است که مى توان خیلى سریع آن را گول زد!
