آکنون مى خواهیم بحث اعجاز را پایان دهیم ذکر یک نکته را لازم مى دانیم و آن این که: معجزه هر چه که باشد به محال عقلى تعلق نمى گیرد.
به عبارت دیگر: معجزات در عین اینکه بر خلاف جریان عادى طبیعت است (و به همین جهت آن را خرق عادت نیز مى نامیم) باید امر ممکنى باشد (عقل بتواند آن را بپذیر.)
مثلا: هرگز ممکن نیست معجزه پیامبرى این باشد که خدا را به مردم نشان دهد، تا با چشم خود آن را ببینند، زیرا خدا جسم نیست و محال است دیده شود و همچنین ممکن نیست معجزه پیامبرى این باشد که مرده اى را به گونه اى زنده کند که در آن واحد هم مرده باشد و هم زنده، زیرا به این کار اجتماع نقیضین مى گویند و چون محال است، اعجاز به آن تعلق نمى گیرد. بنابراین هر گاه در معجزاتى که از پیامبران نقل مى شود به امرى برخورد کنیم که جزء محالات عقلى باشد باید حتماً بدانیم که از روى نادانى یا غرض، جعل و به پیامبران نسبت داده شده است .
2ـ مطالعه در حالات مدعى نبوت و بررسى محتویات آیین او جمع آورى قرائن:
راه دیگر شناسایى پیامبران، انتخاب راهى است که مى توان آن را راه جمع آورى قرائن نام گذارد.
امروزه این راه از بهترین راه ها براى کشف موضوعات قضایى شمرده مى شود و حتى در بسیارى از موارد دلیل منحصر به فرد است.
مثلااً اً هر گاه قتلى در محل واقع شود و هنگام وقوع حادثه کسى جز مرتکب یا مرتکبین در آنجا حاضر نباشند، موقعى که پرونده آن به دست یک قاضى مطلع و زبردست مى افتد براى کشف حقیقت امر و تشخیص مجرمین واقعى، شروع به جمع آورى قرائن مى کند. این قرائن را از لابه لاى پرونده و تحقیقاتى که شخصاً کرده به دست مى آورد مثلا:
ـ از میان گفتگوهاى متهمین.
ـ چگونگى مناسبات و روابط متهمین با مقتول.
ـ چگونگى رقوع قتل.
ـ مکان و زمان حادثه.
ـ اطلاعات همسایگان محل از رفت و آمدهاى انجام شده به مکان قتل.
ـ نوع صلاح ضارت.
ـ وضع جسد بعد از کشته شدن.
ـ روحیها مقتول (با استفاده از بیانات دوستان نزدیک او).
ـ روحیه متهمین در هنگام نشان دادن لباس هاى خونین مقتول و... به آنها
ـ سوابق متهمین و...
گاهى مى شود که قاضى از مطالعها مجموع این قرائن، یک نوع رابطه خاصى را در میان آنها کشف مى کند و ارتکاب قتل را از ناحیه متهمین به طور قطع و یقین تشخیص مى دهد، به طورى که رأى نهایى خود را درباره آنها صادر مى کند. البته گاهى هم از مطالعه مجموع این قرائن، حکم به برائت قطعى آنها مى دهد، گاهى ممکن است که قرائن مزبور، به جهت مهارت مرتکبین در پنهان کردن قرائن یا به علل دیگر براى کشف حقیقت کافى نباشد، در این صورت به دلیل نبودن دلیل کافى، حکم به برائت متهم و ختم پرونده مى کند.
این طرز استدلال تنها به موضوعات قضایى حصر نیست، بلکه در بیسارى از مسائل اجتماعى و تاریخى نیز از این روش استفاده فراوان مى شود، مثلااً: براى کشف مؤلف کتابى که مؤلفش هنوز شناخته نشده، یا کشف بانیان اصلى یک بناى تاریخى، یا مفاد موافقت نامه اى که در صدها سال قبل بین دو دولت بزگر دنیا منعقد شده و مفاد آن در صفحات تاریخ ضبط نگردیده، از همین روش، (راه جمع قرائن) استفاده مى شود، گاهى قرائن مزبور به اندازه اى زیاد است که مى توان از روى آن یک نظر قاطع داد، ولى در پاره اى از اوقات بیش از یک دلیل ظنى ارزش ندارد. این بسته به وضع قرائن و طرز جمع آورى آن است. (دقت کنید)
ما مى خواهیم این روش را به بحث هاى مربوط به عقائد، مسائل مذهبى و مخصوصاً به بحث شناسایى پیامبران تعمم دهیم و از آن استفاده کنیم.
بسیارى از اوقات مى توان با قطع نظر از معجزات از همین راه، صدق و کذب گفتار مدعى نبوت را دریافت!
از نظر خوانندگان گرامى مى گذرانیم:
