در یک شعر معروف عرب مى خوانیم:
ان الشباب و الفرغ و الجدة *** مفسدة للمرءاى مفسدة «جوانى، و بیکارى و پولدارى مایه فساد انسان است، چه فسادى؟!».
ولى در واقع از این سه موضوع، ارکان اصلى را همان دوّم و سوّم تشکیل مى دهند چرا که اگر انسان بیکار و پولدار باشد (هر چند جوان هم نباشد) باز هم منشأ فساد و مایه بدبختى است.
و این دو از ویژگیهاى رباخواران حرفه اى است، که هم کار نمى کنند بلکه زالووار از دسترنج یک مشت مردم محروم و بینوا استفاده مى نمایند، و هم پولدار و ثروتمندند، و به بهاى خاک سیاه نشاندن گروهى از مردم زحمتکش مرفّهند، و در اسکناس غوطه ور!
مراکز عیاشى و هوسرانى پرخرج و گرانقیمت پاتوق آنها است، قمارخانه هائى که در یک چشم برهم زدن مى توانند میلیونها پول را آب کنند محل تفریح آنان، خلاصه هر مرکزى که بهتر بتوانند این ثروت باد آورده را بر باد دهند و در عالم مستى و بى خبرى از سرزنش وجدان (اگر وجدانى داشته باشند) لحظه اى بیاسایند جاى آنهاست و این گونه درآمدهاى ناشمروع نیز مصرفى بهتر از آن ندارد.
این وضع یک گروه از رباخواران تنبل و بیکار و مرفّه و خوشگذران است.
گروه دیگرى از آنها را مى شناسیم که گرفتار عقده هاى روانى خاصّى مى شوند، آن چنان بخیل و خسیس هستند که حتى به خودشان هم بخل مىورزند، آن چنان که اگر کسى از باطن کار آنها باخبر نباشد دلش بحالشان مى سوزد و بر بینوائیشان ترحّم مى کند و مى خواهد چیزى دستى به آنها بدهد
و درست مصداق گفتار معروف امیرالمؤمنین على(علیه السلام) هستند که درباره بخیلان فرموده «دائماً در فقرى که از آن مى ترسند بسر مى برند»، و یعیش فى الدنیا عیش الفقراء و یحاسب فى الآخرة حساب الاغنیاء: در دنیا همچون فقیران زندگى مى کنند و در دادگاه عدل خدا حساب ثروتمندان (و در این جا بخصوص حساب رباخواران) را باید پس بدهند».
و بسیار دیده شده که این ثروت نامشروع را دست نخورده! براى بازماندگان خود به یادگار مى گذارند.
و به گفته ظریفى: حتى وقتى افکار مالى خولیائى به او فشار مى آورد که دست به خودکشى بزند جسد او را در یک دهکده دور افتاده پیدا مى کنند، هنگامى که سؤال مى شود آخر او که مى خواست انتحار کند و بمیرد چرا لااقل میان خانواده خود نمرد؟!
کاشف به عمل مى آید که او با تریاک خودکشى کرده و قیمت تریاک در آن روستا کمى ارزانتر بوده است!
ذکر این نکته نیز لازم است که گاهى وارثان ناآگاه از مسائل اسلامى و انسانى، فکر مى کنند این میراثى که رباخواران براى آنها گذارده اند، چون شیر مادر حلال است! و اگر گناه و ظلمى واقع شده به آنها چه مربوط؟ پاسخش را باید میراث گذار بدهد، نه میراث خوار!
غافل از این که اموالى که از طریق ربا بدست آمده همچون اموال دزدى و سرقت است بر هیچ کس حلال نیست، حتى مشمول مرور زمان هم نمى شود، یعنى با گذشت سالیان دراز و چند بار دست بدست شدن همچنان نامشروع باقى خواهد ماند، براى هیچ کس مباح نیست.
هر گاه صاحبش را بشناسند باید به او بدهند، و چنانچه نشناسند باید به فرد نیازمندى، ازسوى صاحب اصلیش، ببخشد ّ یعنى ثواب این بخشش هم مال آنها نیست!).
