در این جا ذکر یک نکته را کاملا ضرورى مى دانم: بعضى مى گویند رباى عادلانه! کاملا منطقى است، رباعى عادلانه، چیزى است که اخیراً بعضى از آن دم مى زنند و مى گویند درست است که سود پول گرفتن ربا خوارى و گناه بزرگى است ولى آیا حتى اگر ما مقدار تفاوت ارزش پول و یا بعبارت دیگر تورم حاصل بر اثر گذشت زمان را هم بگیریم باز ربا است؟!

فى المثل 10 هزار تومان به کسى وام یکساله داده ایم، و در مدّت این یکسال نرخ تورم فرضاً 10 درصد بوده است، یعنى قدرت خریدى که با 10 هزار تومان در سال گذشته داشته ایم به مقدار 11 هزار تومان امسال است، آیا اگر این تفاوت را که یک هزار تومان است به عنوان سود بگیریم (به جاى 10 هزار تومان وام بعد از یک سال 11 هزار تومان دریافت داریم) ایا باز هم ربا محسوب مى شود؟

در پاسخ با صراحت مى گوئیم: آرى این هم ربا است، زیرا:

اوّلا این گونه استثناها همیشه خطرناک است، چرا که راه را براى رباخواران مى گشاید، و هر کس مى تواند ادّعا کند، سودى را که رگفته تفاوت قدرت خرید پول و یا معادل تورم است، و هیچ معیار و ضابطه اى هم براى این مسأله وجود ندارد، به خصوص این که مى بینیم حتى گزارشهاى مقامات رسمى در زمینه نرخ تورم آمیخته با مسائل سیاسى است که گاهى آن را کمتر از میزان واقعى و گاهى بیشتر از آن نشان مى دهند!

ثانیاً اگر دلیل رباخواران براى گرفتن ربا این باشد آیا اگر به راستى شرائطى پیش آید که قدرت خرید پول با گذشت زمان افزایش یابد (مثلا اکنون که جنگ است قدرت خرید پول ما بسیار کم شده، ولى پس از پایان گرفتن جنگ به خواست خدا وضع بهتر مى شود) آیا رباخواران حاضرند در این صورت فى المثل به جاى 10 هزار تومان وام که داده اند 9 هزار تومان دریافت دارند (یعنى نه تنها سود نگیرند بلکه چیزى هم از اصل سرمایه کم کنند) چون قدرت خرید پول افزایش یافته؟؟ مسلّماً نه.

اصولا شاید این همه تأکید روى قرض الحسنه و آن همه ثواب و فضیلتى که براى ان در روایات اسلامى ذکر شده یک دلیلش همین باشد که غالباً با گذشت زمان و افزایش تورم ارزش پول پائین مى آید و شخص وام دهنده در حقیقت مبلغ کمترى را دریافت مى کند، گوئى علاوه براین که کار وام دهنده را راه انداخته چیزى را هم به او بخشیده است؟

به هر حال ما بحثى در «فقه» و «اصول فقهة داریم به نام «حمایت حما» یعنى گاه لازم مى شود که براى حفظ کلیت قوانین و پایان دادن به هر گونه سوء استفاده، از استثنا صرف نظر شود، مخصوصاً استثناهاى گنگ و مبهم و فاقد ضابطه روش که دستاویز خوبى براى سود جریان است.