به جوامع پیشرفته صنعتى باز مى گردیم:
در جوامع پیشرفته صنعتى مسأله خیلى روشنتر است زیرا:
1ـ بدون شک در این جوامع باید میزان تولید کالاها در هر رشته از رشته ها متناب با مقدار نیاز جامعه باشد، و دستگاههاى تولیدى که به شکل زنجیره اى کار مى کنند، کار هر حلقه هماهنگ با حلقه هاى دیگر باشد، و سازمانهائى که خوراک و مواد اولیه آنها را تهیه مى بینند کاملا بتوانند نیاز این دستگاهها را برآورند.
و این احتیاج به یک تشکیلات آگاه و قوى دارد با پرسنل فراوان و کارشناسان در هر قسمت، و این همان چیزى است که ما نامش را «وزارت اقتصاد و صنایع و معادن» مى گذاریم.
آیا با از میان رفتن نظام طبقاتى چنین وزارتخانه اى ممکن است از میان برود؟
2ـ براى پرورش کادر ماهر و تربیت افراد مختصص در هر رشته از علوم و صنایع در چنین جامعه گسترده اى نیاز به یک سازمان فرهنگى قوى است که از دوره ابتدائى تا عالیترین دوره دانشگاهى را با برنامه ریزى دقیق زیر نظر گرفته و نیازهاى جامعه را در ارتباط با این امور برطرف سازد.
و این همان چیزى است که نام آن وزارت آموزش و پرورش و علوم عالى» مى گذاریم.
آیا احتیاج به چنین تشکیلات وسیعى ارتباط با جامعه سرمایه دارى دارد که با از میان رفتنش از میان برود؟
3ـ بیمارى در هر سن و سال براى انسان ممکن است و نیاز به امور بهداشتى و پیشگیریهاى لازم ربطى به سرمایه دارى و کمونیسم ندارد، در هر حال باید سازمان و تشکیلاتى براى بهداشت، درمان، و تولید دارو و همراه با بیمارستانهاى مجهز وجود داشته باشد و این همان «وزارت بهدارى و بهزیستى» را تشکیل مى دهد.
4ـ در تمام جوامع نیاز به مسکن است و هر انسانى در هر نظام و پیرو هر مکتى باشد احتیاج به مسکن دارد آیا طرح پیشرفته مسکن جز با تشکیلات منظمى بنام «وزارت مسکن» ا هر نام دیگر امکان پذیر است؟
5ـ براى توجیه افراد نسبت به اخبار و حوادثى که بهر حال در سرنوشتشان تأثیر دارد وسائل پیشرفته ارتباط جمعى لازم است، چه جامعه سرمایه دارى باشد یا کمونیستى. اداره چنین شبکه هاى وسیعى با تهیه برنامه هاى لازم، از طریق سازمانى بنام «وزارت ارشاد ملى» یا نامهاى مشابه آن امکان پذیر است.
6ـ براى برقرار نظام در جامعه، در شهر و روستا، و براى تنظیم ترافیک و هدایت وسائل نقلیه و مانند آن نیز سازمانهاى دیگرى لازم است.
7ـ از همه مهمتر براى تصمیم گیرى درباره برنامه هاى سازنده در کل اجتماع اعم از کشاورزى و صنعتى و فرهنگى و ... نیاز به یک کادر وسیع و مجهز رهبرى است که با شور و بررسى کل جامعه را به هدفهایش ـ هر چه باشد ـ رهبرى کنند.
نظامات و آئین نامه ها و مقررات و قوانین را وضع و اجرا کنند مگر دولت چیزى جز اینها است؟
و اگر هم نام دولت بر این سازمانها نگذاریم، و وزارتخانه ها را وزارتخانه ننامیم خودمان را فریب داده ایم، و با الفاظ بازى کرده ایم، و از قبیل داستان: خودش را ببار و اسمش را نیاز خواهد بود.
از مجموع این بحث چنین نتیجه مى گیریم که محو دولت از هیچ جامعه و نظامى امکان پذیر نیست، و چنین ادعائى نظیر همان رویاهائى است که کمونیستها براى بهشت کمونیستى در این جهان دیده اند.
