ریاضعلى: ولى نقش محبّت و عشق را در تکامل انسان نباید نادیده گرفت.
آقاى فاضل: ما نقش محبّت را در تکامل انکار نمى کنیم، محبّت در عالم بهویژه نظام حیاتى و ایمانى انسان ها جایگاه بسیار مهمّى دارد و دین نیز به این نقش و موقعیّت عشق و محبّت توجّه خاص
دارد، امّا باید توجّه داشت که محبّت جنبه محرّک دارد، یعنى رهرو طریق کمال را به جنبش و حرکت مى آورَد. بنابراین اوّل باید راه تکامل را پیدا کرد و ضرر را از منفعت شناخت، سپس شروع به جنبش و فعّالیّت کرد، تا فعّالیّت ها نقش بر آب نباشد. راننده اى که مقصدى در پیش دارد، اگر بدون مهارت و اطّلاع وارد جادّه شد آیا مى توان ادّعا کرد کوشش او صددرصد به نفعش تمام مى شود؟ ارزش این ادّعا را وقتى درمى یابیم که جادّه گم شده و اتومبیل واژگون شود.
امام صادق(علیه السلام) فرمود: العامِلُ عَلى غَیرِ بَصِیرَة کَالسَّائِرِ عَلى غَیرِ الطَّریقِ لا یَزیدُهُ سُرعَةُ السَّیرِ إلاّ بُعداً: «هر که بدون بصیرت کارى را انجام دهد مانند کسى است که از جادّه منحرف شده، در این هنگام سرعت سیر جز دورى از راه نتیجه اى نمى دهد».(1)
مردمى که از سعادت دور مانده و به درّه هاى بدبختى سقوط
مى کنند روى همین عدم تشخیص است. مسلّم است که هر انسانى به سعادت خود علاقه دارد، امّا در صورتى به این آرمان فطرى مى رسد که در مسیر سعادت قدم نهاده و از قلمرویى که نظام آفرینش و شرع تعیین کرده منحرف نشود. انحراف است که مسیر سعادت را به سوى شقاوت تغییر مى دهد.
آیا مضحک نیست بگوییم کسى که به سعادت خود علاقه مند است و از سوى دیگر راه سعادت را گم کرد، ولى چون عشق به کمال خویش داشته تنها همین عشق خوش سودا چاره ساز اوست ـ که در واقع باعث سقوط در درکات شقاوت است ـ خود عین سعادت است.
روى این حساب، جاى هیچ گونه تردید نیست که عقل یعنى همان «جرقّه نور الهى» که ممیّز سعادت و شقاوت است، نقش به سزایى در سعادت آدمى دارد و عشق عامل محرّکى است که با کمک عقل، انسان را به پرواز مى آورَد و به مقصد کمال و قرب جوار حق رهبرى مى کند و مى توان تعبیرى را که برخى دانشمندان کرده اند آورد: «عشق و عقل براى انسان همانند چراغ و موتور براى اتومبیل است، اتومبیل بدون موتور توان حرکت ندارد و بدون چراغ در تاریکى شب عاملى براى سقوط و مرگ است» بدین گونه نقش عقل و عشق روشن مى شود.

 (1). اثنى عشریّه، ص 147، به نقل از کافى، ج 1، ص 43.