بعضى از روایات فوق نظر سند معتبر، و بعضى ضعیف السند بود. به علاوه، چون متضافر است و موافق فتواى مشهور اصحاب مى باشد، ضعف سند برخى از آن روایات، ضررى نمى زند، بنابراین، مجموعه روایات معتبر است.
ولى از نظر دلالت بر دو دسته هستند : برخى از آنها سفر در ماه مبارک رمضان را تجویز مى کند، و برخى نهى مى نماید. و همانطور که گفته شد، این روایات حمل بر کراهت مى شود، و شاهد بر این مطلب دو چیز است :
الف : روایتى که ترک سفر را افضل وبهتر از مسافرت مى دانست.
ب : روایاتى که به مختصر بهانه اى اجازه سفر و شکستن روزه را مى دهد; مثلاً براى بدرقه برادر مؤمن و مانند آن، که روایاتش گذشت.
نتیجه این که سفر در ماه رمضان جایز است; ولى اگر بدون عذر باشد تا روز بیست و سوّم مکروه، و پس از آن کراهت ندارد.
وامّا اگر به قصد فرار از روزه باشد چطور ؟
ظاهر روایات سابق این است که جواز سفر در صورتى است که حاجتى به سفر باشد; ولى در بین ادلّه دو دلیل داریم که شامل این فرض هم مى شود :
1 ـ صحیح حلبى که در آن روایت جمله زیر دیده مى شود :
«ثُمَّ یَبْدُو لَهُ... اَنْ یُسافِرَ» که این جمله، سفر به قصد فرار از روزه را هم شامل مى شود.
2 ـ اطلاق آیه شریفه (وَمَنْ کانَ مَریضاً اَوْ عَلى سَفَر فَعِدَّةٌ مِنْ اَیّام اُخَرَ) نیز شامل محلّ بحث مى شود، چون هنگامى که سفر کرد ـ به هر انگیزه اى که باشد ـ آیه شاملش مى گردد، و باید روزه اش را افطار کند، و بعداً قضا نماید.
نتیجه این که : این حیله، یا به تعبیر صحیحتر چاره جویى، جهت سفر در ماه رمضان به قصد فرار از روزه، و قضاى آن در ماه بعد، مشروع و مباح است، و از نظر شرع مقدّس مانعى ندارد.
