براى هر یک از سه قسم مذکور مثالهاى فراوانى وجود دارد; که به برخى از آنها اشاره مى شود.
براى قسم اوّل، علاوه بر مثالهاى سابق، به مثال زیر توجّه کنید :
در قضاوتهاى حضرت على (علیه السلام) نمونه هایى از حیله شرعى مثبت و واقعى دیده مى شود، که آن حضرت از راه مشروع به هدفى مشروع دست مى یافت.
مثلاً در ماجراى دو زنى که بر سر یک نوزاد دعوا داشتند، و هر کدام مدّعى بود او مادر بچّه است، حضرت از حیله شرعى زیر استفاده کرد :
از غلامش خواست ارّه اى به او بدهد، تا بچّه را به دو نیم تقسیم کند، و هر نیمه را به یکى از آن دو زن بدهد ! در این جا مادر اصلى و
واقعى اعلان کرد : «راضى به این کار نیستم، واز حقّ خود گذشتم !» ولى مادر دروغین ساکت ماند، و سخنى نگفت. حضرت فرمود : «آن که از حقّ خود گذشته، مادر حقیقى است.» سپس بچّه را به او تحویل داد(1).
در بحثهاى آینده ـ به خواست خداوند ـ مثالهاى بیشترى در این زمینه مطرح خواهد شد.
1 . وسائل الشیعه، جلد 18، ابواب کیفیّة الحکم، باب 21، حدیث 11.