1 ـ حیله شرعى اختصاص به ربا ندارد
حیله ها و چاره هاى شرعى، هر چند در بحث ربا به صورت گسترده تر مطرح شده، ولى اختصاص به ربا ندارد; بلکه در سراسر فقه جارى است.
در طهارت، طلاق، نکاح، شفعه، بیع، اجاره، قضا، وحتّى در ابواب عبادات نیز مطرح است. بدین جهت فقهاى ما در ابواب مختلف کتابهاى فقهى به مناسبت، بدان پرداخته اند، هر چند معمولاً بحث عمده آن را در ذیل کتاب طلاق مطرح نموده اند، ولى کتاب مستقلّى از فقهاى شیعه در این زمینه نیافتیم. امّا در بین اهل سنّت کتابهاى مستقلّى نوشته شده(1)، که این مطلب نشانگر اهمیّت بیشتر این بحث در نزد آنهاست.
نتیجه این که حیل شرعى مختصّ باب ربا نیست; بلکه در سراسر فقه کاربرد دارد. همان گونه که این بحث از مسائل مستحدثه نیست، وریشه آن به زمان هاى قدیم مى رسد; هر چند مصادیق زیادى از آن جدید و نو مى باشد.
1 . از جمله مى توان به کتاب «حیله هاى شرعى ناسازگار با فلسفه فقه» نوشته آقاى محمّد عبدالوهّاب بحیرى، که توسّط آقاى حسین صابرى ترجمه شده، اشاره کرد.