شخصى را فرض مى کنیم که جهت غسل و وضو آب دارد; امّا بر اثر تنبلى، یا شرم و حیا،(1) یا گرانى(2) قیمت آب، و مانند آن، نمى خواهد از آن استفاده کند; بلکه قصد دارد با تیمّم عبادتهاى خویش را انجام دهد. چنین شخصى دست به حیله مى زند، بدین شکل که نماز خود را به تأخیر مى اندازد، تا وقت براى غسل و وضو تنگ شود، سپس در ضیق وقت تیمّم مى کند، و با آن نماز یا روزه اش را انجام مى دهد(3).

   این حیله از دو جهت قابل بحث و تحقیق است :

   نخست این که آیا این کار از نظر تکلیفى جایز است ؟

   دیگر این که از نظر حکم وضعى، چنین نماز و روزه اى مجزى و کافى است، یا نیاز به اعاده و قضا دارد ؟

1 . مثل این که شب را در منزل یکى از بستگان، یا دوستان خوابیده، و هنگامى که براى نماز صبح بر مى خیزد خود را محتلم مى بیند، و شرم و حیا مانع از انجام غسل جنابت مى شود. البتّه چنین حیایى از نظر اسلام حیاى مثبت نیست، بلکه طبق روایت نبوى مذموم و احمقانه است. به میزان الحکمه، باب 992، حدیث 4577 مراجعه کنید.

2 . البتّه نه گرانى فوق العاده اى که به حدّ اجحاف برسد، که در این صورت تیمّم جایز است. توضیح بیشتر را در بحث تیمّم، مسأله 623 توضیح المسایل حضرت آیت الله العظمى مکارم شیرازى مدّ ظلّه، مطالعه فرمایید.

3 . صاحب عروه این مسأله را در مبحث تیمّم، فصل فى احکام التیمّم، مسأله 8 مطرح کرده است. همان گونه که در کتاب الصوم، فصل فی المفطرات، الثامن، نیز متعرّض آن شده، و شبیه آن را در همان فصل، در مسأله 66 تکرار کرده است.