از آنجا که احکام الهى در انسانها گاه تأثیر گذار نیست، مگر آنها که عنایات پروردگار شامل حالشان شود، و فطرتى پاک و سالم داشته باشند، بدین جهت نیاز به تشویق و تخویف، یا تبشیر و انذار دارد تا انگیزه مردم را براى عمل به آن تقویت نموده، آنها را به عمل به آن فرا خواند.

و با توجّه به این که تشویق و مجازاتهاى جهان آخرت گروهى از مردم را از تخلّف و جرم و گناه باز نمى دارد، و آنان را به انجام وظایف و واجبات سوق نمى دهد، چاره اى جز پیش بینى مجازاتهاى دنیوى براى کسانى که از قانون تجاوز کنند، و آن را نادیده بگیرند، باقى نمى ماند، و این، همان چیزى است که در اصطلاح حقوق دان ها «ضمانت اجرا» نامیده شده است.

توضیح این که: وضع و جعل قوانین و مقرّرات یک مرحله است، و اجراى آن در بین مردم مطلب دیگرى است. آنچه که ضامن اجراى قوانین در بین گروهى از مردم است، همان مجازاتها و عقوبتهاى پیش بینى شده براى متخلّفین مى باشد.

حقوق دان ها، ضمانت اجرایى را از شرایط اصلى و از ارکان قانون مى شمرند، به گونه اى که قانون بدون پشتوانه ضمانت اجرا را نوعى نصیحت و حکم اخلاقى مى دانند.

البتّه در قوانین بشرى، ضمانت اجرا منحصر به کیفرهاى دنیوى است. در حالى که گستره آن در ادیان الهى و مکاتب آسمانى، بسیار وسیع تر مى باشد، چرا که ایمان به غیب، اعتقاد به دادگاه قیامت، و نیروى باز دارنده قوى تقوى، و پاداشها و مجازاتهاى جهان آخرت، و مانند آن، از اهرمهاى قوى و مستحکم اجراى قوانین دینى محسوب مى شود. بدین جهت در قشرهاى مذهبى که ایمان به احکام الهى و اسلامى دارند، کمتر شاهد غصب حقوق مردم، و تعدّى و تجاوز به حریم دیگران هستیم، هر چند مجازاتى در کار نباشد. ولى با این حال، شارع اسلام از ضمانت اجرایى دنیوى نیز غفلت نکرده، و حدود و تعزیرات را به همین هدف، در کنار ضمانتهاى اجرایى معنوى قرار داده است. و لذا در روایات متعدّد مى خوانیم:

«اِنَّ اللّهَ قَدْ جَعَلَ لِکُلِّ شَىْء حَدّاً وَ جَعَلَ عَلى مَنْ تَجاوَزَ ذلِکَ الْحَدَّ حَدّاً(1);

خداوند متعال براى هر چیزى قانونى تعیین نموده، و براى هر کس که از قانون تجاوز کند، مجازاتى در نظر گرفته است.»

بنابراین، اگر براى کسانى که حرمت قوانین را نگه نمى دارند، و آلوده گناه مى شوند، مجازاتى وجود نداشته باشد، قوانین پشتوانه اجرایى نخواهد داشت.

خلاصه این که فلسفه حدود و تعزیرات همان ضمانت اجرایى احکام الهى است، و از این مطلب، بطلان عقیده کسانى که معتقدند حدود و تعزیرات در عصر غیبت امام عصر عجل الله تعالى فرجه الشریف باید تعطیل شود، روشن مى گردد. چرا که لازمه این سخن بروز هرج و مرج و مفاسد گوناگون در جامعه اسلامى است; چیزى که قطعاً خداوند متعال راضى به آن نخواهد بود.

 1. وسائل الشیعه، جلد 18، ابواب مقدّمات الحدود، باب 2، حدیث 1 تا 5.