این تعبیر نیز معناى گسترده اى دارد، که مجازاتهاى بدنى و غیر آن را شامل مى شود.

به این گروه از روایات توجّه کنید:

1ـ ابو بصیر، از راویان مشهور، مى گوید: از امام (علیه السلام)در مورد حکم رباخوارى که با دلیل و مدرک جرمش ثابت شده پرسیدم.

امام در پاسخ فرمود: «یُؤَدَّبُ، فَاِنْ عادَ اُدِّبَ فَاِنْ عادَ قُتِلَ(1);

چنین مجرمى تأدیب مى شود، اگر مجدّداً مرتکب رباخوارى شد دوباره تأدیب مى گردد، و چنانچه براى بار سوم تکرار کرد کشته مى شود.»

2ـ اسحاق بن عمّار به نقل از امام صادق (علیه السلام)مى گوید:

«آکِلُ الْمَیَتَةِ وَ الدَّمِ وَ لَحْمِ الْخِنْزیرِ عَلَیْهِمْ اَدَبٌ، فَاِنْ عادَ اُدِّبَ. قُلْتُ فَاِنْ عادَ یُؤَدَّبُ؟ قالَ: یُؤَدَّبُ وَ لَیْسَ عَلَیْهِمْ حَدٌّ(2);

کسانى که گوشت مرده، یا گوشت خوک، یا خون بخورند تأدیب مى شوند، و چنانچه پس از تأدیب، تکرار کنند مجدّداً تأدیب مى گردند. ابوبصیر مى گوید: از امام پرسیدم: اگر براى بار سوم مرتکب گناهان مذکور شدند چطور؟ امام فرمود: باز هم تأدیب مى شوند، و حدّى بر آنها جارى نمى گردد.»

3ـ در یکى از قضاوتهاى حضرت على(علیه السلام) چنین آمده است:

«اِنَّ رَجُلا قالَ لَهُ: اِنَّ هذا زَعَمَ اَنَّهُ اِحْتَلَمَ بِاُمّى فَقالَ: اِنَّ الْحُلْمَ بِمَنْزِلَةِ الظِّلِّ، فَاِنْ شِئْتَ جَلَّدْتُ لَکَ ظِلَّهُ ثُمَّ قالَ: لکِنّى اُؤَدِّبَهُ لِئَلاّ یَعُودَ یُؤَذِّىَ الْمُسْلِمینَ(3);

مردى خدمت حضرت رسید و از شخصى شکایت کرد که وى گمان مى کند در خواب به سبب مادر من محتلم شده است. حکمش چیست؟ حضرت فرمود: خواب بمنزله سایه است، اگر دوست دارى، من سایه این شخص را تازیانه بزنم. سپس اضافه کرد: ولى من او را تأدیب مى کنم، تا بار دیگر با چنین سخنانى برادران دینى اش را آزار ندهد.»

4ـ دعائم الاسلام حدیث زیر را از امیرمؤمنان(علیه السلام) نقل مى کند:

«مَنْ نَفى رَجُلا مِنْ اَبیهِ ضُرِبَ حَدُّ الْقاذِفِ فَاِذا نَفاهُ مِنْ نَسَبِ قَبیلَتِه اُدِّبَ(4);

اگر شخصى به دیگرى بگوید: «تو فرزند پدرت نیستى» حدّ قذف (هشتاد تازیانه) بر وى جارى مى گردد. ولى اگر نسب قبیله اش را منکر شود، فقط تأدیب مى شود.»

5ـ دعائم الاسلام در حدیث دیگرى از همان حضرت، در مورد شخصى که به دیگرى توهین کرده، ولى نه در حدّى که مستحق حدّ قذف باشد، نقل مى کند که حضرتش چنین حکم کردند:

«فَفى هذا کُلُّهُ الاَْدَبُ وَ لایَبْلُغُ بِه الْحَدُّ(5);

در تمام این موارد مجرم تأدیب مى شود، و حدّ نمى خورد.»

نتیجه این که در این گروه از روایات از تعزیر تعبیر به تأدیب شده، که معناى گسترده اى دارد، و مجازاتهاى غیر بدنى را نیز شامل مى گردد.

1. وسائل الشیعه، جلد 18، ابواب بقیّة الحدود، باب 7، حدیث 2.

2. وسائل الشیعه، جلد 18، ابواب بقیّة الحدود، باب 7، حدیث 3.

3. وسائل الشیعه، جلد 18، ابواب حدّ القذف، باب 24، حدیث 2.

4. مستدرک الوسائل، جلد 18، ابواب حد القذف، باب 18، حدیث 7.

5. مستدرک الوسائل، جلد 18، ابواب حد القذف، باب 18، حدیث 8.