أَیّام:
(فی أَیّام مَّعْدُودات)
با این که «أَیّام» جمع «یَوْم» مذکر است، صفت آن «مَعْلُومَات» یا «مَعْدُودات» به صورت مؤنث آورده شده (جمع مکسر معمولاً با وصف مؤنث آورده مى شود، اما مؤنث مفرد، نه جمع به الف و تاء) بعضى گفته اند: به خاطر آن است که ایام مرکب از ساعات است که داراى تاء تأنیث مى باشد. و شاید اشاره اى به این نکته باشد که در تمام ساعات این ایام، به یاد خدا باشید; و گاهى به دوران هاى پیروزى ملت ها نیز ایام گفته مى شود. و در سوره «یونس» به معناى حوادث دردناکى است که در دوران عمر اقوام گذشته واقع شده است.(1)
أَیّام نحسات:
(فِى أَیّام نَّحِسات)
«أَیّام نحسات»، به معناى روزهاى نحس و شوم است، و بعضى آن را به معناى روزهاى پر گرد و غبار، یا روزهاى بسیار سرد، دانسته اند; جمع این سه معنا نیز در آیات مورد بحث ممکن است.(2)
أَیامى:
(وَ أَنْکِحُوا الأَیامى مِنْکُمْ)
«أَیامى» جمع «أَیِّم» (بر وزن قَیِّم) در اصل، به معناى زنى است که شوهر ندارد; سپس به مردى که همسر ندارد نیز گفته شده است، و به این ترتیب، تمام زنان و مردان مجرد در مفهوم این آیه داخلند خواه «بکر» باشند یا «بیوه».(3)
إِیجاس:
(فَأَوْجَسَ مِنْهُمْ)
«ایجاس» از مادّه «وجس» (بر وزن مکث)، در اصل به معناى صداى مخفى است، به همین مناسبت «ایجاس» به معناى احساس پنهانى و درونى آمده، گوئى، انسان صدایى را از درون خود مى شنود، و هنگامى که با «خیفة» همراه شود، به معناى احساس ترس است.(4)
أَیْد:
(وَ السَّمآءَ بَنَیْنَاها بِأَیْد)
«أَیْد» (بر وزن صید)، به معناى قدرت و
قوت است; و در بعضى آیات قرآن مجید به این معنا آمده است. و در سوره «ذاریات» اشاره به قدرت کامله خداوند بزرگ در آفرینش آسمان ها دارد. نشانه هاى این قدرت عظیم، هم در عظمت آسمان ها، و هم در نظام خاصى که بر آنها حاکم است به خوبى آشکار مى باشد. در اینجا اشتباهى براى بعضى از مفسران یا غیر آنها واقع شده که تذکر آن لازم به نظر مى رسد; بعضى از مفسران «أَیْد» را به دو معنا تفسیر کرده اند: «قدرت» و «نعمت»; در حالى که «أَیْد» از نظر لغت به معناى قدرت است، ولى «ید» که جمع آن «أیدى» و جمع جمع آن «أیادى» مى شود به معناى قدرت و نعمت، هر دو آمده است.(5)
أَیْدِى:
(أُولِی الأَیْدی وَ الأَبْصارِ)
«أَیْدِى» جمع «ید» به معناى «دست» است.(6)
إیقاد:
(فَإِذآ أَنْتُمْ مِّنْهُ تُوقِدُونَ)
«ایقاد» به معناى آتش افروختن است.(7)
أَیکه:
«أَیکه» (بر وزن لَیله) آبادى معروفى نزدیک «مدین» بوده است، «ایکه» در اصل، به معناى محلى است که درختان در هم پیچیده دارد که در فارسى از آن به «بیشه» تعبیر مى کنیم، سرزمینى که نزدیک «مدین» قرار داشت، و به خاطر داشتن آب و درختان زیاد «ایکه» نام گرفت. قرائن نشان مى دهد که آنها زندگى مرفه، و ثروت فراوان داشتند، و شاید به همین دلیل، غرق غرور و غفلت بودند!(8)
إِیلاج:
(وَیُولِجُ النَّهارِ فِی اللَّیْلِ)
«إِیلاج» از مادّه «ولوج» گرفته شده است، و به معناى داخل کردن ونفوذ دادن است.(9)
إِیلاف:
(لاِیلافِ قُرَیْش)
«إِیلاف» مصدر است، به معناى الفت بخشیدن; و «الفت» به معناى اجتماع توأم با انسجام و انس و التیام است. و این که بعضى «ایلاف» را به «مؤالفت و عهد و پیمان» تفسیر کرده اند، نه تناسبى با این واژه دارد، که مصدر باب افعال است، و نه با محتواى آیات این سوره.(10)
إِیلاء:
(یُؤْلُونَ مِنْ نِسآئِهِمْ)
«إِیلاء» از مادّه «أَلْوْ» آمده که به معناى قدرت نمایى و تصمیم است، و از آنجا که سوگند نمونه اى از آن مى باشد، این واژه بر آن اطلاق شده است.(11)
أَیْمَان:
(بِاللّهِ جَهْدَ أَیْمَانِهِمْ)
«أَیْمَان» جمع «یمین» به معناى سوگند است، و در اصل، «یمین» به معناى دست راست مى باشد، اما از آنجا که به هنگام سوگند و بستن عهد و پیمان دست راست را به هم مى دهند، و قسم یاد مى کنند، این کلمه تدریجاً در معناى سوگند به کار رفته است.(12)
أَیْمَن:
(شاطِئِ الْوادِ الأَیْمَنِ)
«أَیْمَن» به معناى راست و صفت است براى «شاطى».(13)

(1) . بقره، آیه 203 (ج 2، ص 88) ; آل عمران، آیه 140 (ج 3، ص 146) ; یونس، آیه 102 (ج 8، ص 479).
(2) . فصّلت، آیه 16 (ج 20، ص 256).
(3) . نور، آیه 32 (ج 14، ص 489).
(4) . ذاریات، آیه 28 (ج 22، ص 357).
(5) . ذاریات، آیه 47 (ج 22، ص 384).
(6) . ص، آیه 45 (ج 19، ص 326).
(7) . یس، آیه 80 (ج 18، ص 491).
(8) . شعراء، آیه 76 (ج 15، ص 356).
(9) . حدید، آیه 6 (ج 23، ص 321).
(10) . قریش، آیه 1 (ج 27، ص 374).
(11) . بقره، آیه 226 (ج 2، ص 180).
(12) . فاطر، آیه42 (ج 18، ص 312).
(13) . قصص، آیه 30 (ج 16، ص 496).