انسان ترکیبى از دو حقیقت است: یکى کم ارزش، و دیگرى بسیار پرارزش. بعد جسمانى انسان بسیار کم ارزش است. خداوند در مورد این بُعد مى فرماید:

«(وَلَقَدْ خَلَقْنَا الاِْنْسَانَ مِنْ صَلْصَال مِّنْ حَمَإ مَّسْنُون); ما انسان را از گل خشکیده اى (همچون سفال) که از گل بدبوى (تیره رنگى) گرفته شده، آفریدیم».(1)

طبق این آیه شریفه خاکى که انسان از آن خلق شد یک خاک معمولى نبود، بلکه خاکِ لجنِ بدبویى بود. و این حدّاکثر قدرت نمایى پروردگار است که از خاکى بدبو و متعفّن، موجودى شریف، که اشرف موجودات عالم است را آفرید. ضمناً دانشمندان علوم تجربى معتقدند که اوّلین آثار حیات از لجن هایى بوده که از کف دریاها برخواسته است.

امّا عنصر دوم انسان، روحى است که از شدّت شرف و عظمت، خداوند آن را روح خود خوانده، در حالى که مى دانیم خداوند روح و جسمى ندارد. همان گونه که کعبه را از شدّت شرافت و عظمت، بیت اللّه نامید، در حالى که او جسم نیست تا نیازى به خانه داشته باشد. این مطلب در مورد شهر الله هم صادق است.

خلاصه این که انسان ترکیبى است از جسم و روح، و از آن جا که شیطان شیطنت داشت و آلوده به کبر و حسد و غرور بود، جنبه روحانى انسان را ندید و به جنبه مادّى انسان (مِنْ حَمَاء مَسْنُون) نگاه کردوگفت: بر موجودى که از گل بدبوى متعفّنى آفریده شده سجده نمى کنم! آرى، خودخواهى، حسادت، غرور و کبر، مانع دیدن تمام حقیقت مى شود، و صاحبش را به بى راهه برده، و در نهایت بدبخت مى کند.

1. سوره حجر، آیه 26. مضمون این آیه، در آیه 33 و 28 نیز آمده است.