سؤال: چرا آیات قرآن و روایات معصومین(علیهم السلام) این قدر در مذمّت شراب سخن گفته است؟ فلسفه آن چیست؟
جواب: دلایل زیادى براى این مطلب وجود دارد، به یک نمونه آن توجّه کنید:
شراب عقل انسان ـ که گوهر وجودى اوست ـ را از انسان مى گیرد. بعضى خیال مى کنند که شرابخوار فقط موقع مستى عقل خود را از دست مى دهد، امّا آمار و ارقام به ما مى گوید که شرابخواران تدریجاً دیوانه مى شوند و سر از تیمارستان درمى آورند، 85% از دیوانه هاى موجود در تیمارستانهاى آمریکا بر اثر شرب خمر دیوانه شده، و تنها 15% آنها بر اثر علل و عوامل دیگر عقل خود را از دست داده اند.
در انگلستان در برابر هر 2249 دیوانه الکلى، 53 دیوانه غیرالکلى وجود دارد. یعنى از هر 40 دیوانه، 39 نفر آنها بر اثر مداومت بر شرب خمر دیوانه شده اند!(1)
آرى شراب مهمترین و سرآمدترین گوهر وجود انسان را زایل کرده، و وى را در ردیف حیوانات قرار مى دهد. قابل توجّه این که با تعطیلى عقل مشکلات شرابخوار تمام نمى شود، بلکه ابتداى بدبختى و سیه روزى اوست، و در آن حال ممکن است دست به هر جنایتى بزند. آدم کشى، غصب اموال مردم، سرقت، خیانت به نوامیس دیگران، ترک عبادات و طاعات، و دهها کار حرام دیگر همه در انتظار یک انسان فاقد عقل و شعور است. یکى از شعراى زبردست داستانى را به شعر درآورده که مؤیّد گفتار ماست. توجّه فرمایید:
ابلیس شبى رفت به بالین جوانى *** آراسته با شکل مهیبى سر و بر را
گفتا که منم مرگ اگر خواهى زنهار *** باید بگزینى تو یکى زین سه خطر را
یا آن پدر پیر خودت را بکشى زار *** یا بشکنى از خواهر خود سینه و سر را
یا خود ز مى ناب بنوشى دو سه ساغر *** تا آن که بپوشم ز هلاک تو نظر را
لرزید از این بیم جوان بر خود و جاداشت *** کز مرگ فتد لرزه به تن ضیغم نر را
گفتا نکنم با پدر و خواهرم این کار *** لکن به مى از خویش کنم رفع ضرر را
جامى دو سه مى خورد چو شد چیره ز مستى *** هم خواهر خود را زد و هم کشت پدر را
اى کاش شود خشک بن تاک خداوند *** زین مایه شر حفظ کند نوع بشر را(2)
اگر انسان جنایتها، بیماریها، زندانها، تیمارستانها و دیگر جریمه هایى را که دنیاى امروز براى استفاده از شراب مى پردازد را محاسبه کند حقیقتاً آمار تکان دهنده اى مى شود.
اسلام براى جلوگیرى از ابتلاى بشر به این نوشیدنى خطرناک، و با اطّلاع از همه مفاسد و عواقب آن، حکم تحریم شراب را صادر کرد.
چند سؤال
سؤال: اگر به مقدار بسیار کم مصرف شود که مستى نیاورد، مثلاً با قطره چکان یکى دو قطره روى زبان چکیده شود، آیا باز هم حرام است؟
جواب: در روایات متعدّدى آمده است:
«مااَسْکَرَ کَثیرُهُ فَقَلیلُهُ حَرامٌ; آنچه که مقدار زیادش باعث مستى شود، مقدار کمش هم حرام است».(3)
بنابراین تفاوتى در حرمت شراب بین کم و زیاد آن وجود ندارد. و علّت آن این است که اگر بدین وسیله به افراد ضعیف الایمان چراغ سبز داده شود، حریم این قانون الهى شکسته مى شود. چون یک نفر مى گوید: «با چند قطره» دیگرى «با یک استکان» سوّمى «با یک لیوان» و نفر چهارم مدعى مى شود که اگر «یک بطرى شراب» هم بخورد مست نمى شود، و دیگر قابل کنترل نخواهد بود. لذا براى این که بتوان کنترل کرد کم و زیاد آن حرام شده است.
سؤال: مشروباتى به نام آبجو در بازار است که گاه هیچ الکل ندارد، و گاه الکل آن بسیار کم است. آیا استفاده از آن جایز است؟
جواب: در صورتى که مست کننده نباشد و الکل ندارد حرام نیست.
سؤال: مى دانیم الکل طبّى و صنعتى که قابل شرب نیست نجس و حرام نمى باشد. حال اگر آن را رقیق کنند به گونه اى که قابل شرب شود چه حکمى دارد؟
جواب: در این صورت هم نجس و هم حرام است. و متأسّفانه بعضى از سودجویان چنین الکلى را در اختیار عدّه اى از جوانان گذاشتند که در نهایت برخى از آنها مردند و تعداد دیگر کور و نابینا شدند!
1. تفسیر نمونه، ج 15، ص 74.
2. به نقل از کتاب «شیطان دشمن دیرینه انسان» ص 190.
3. البرهان فى تفسیر القرآن، ج 2، ص 352، ح 4.
