(یَسْئَلُونَکَ مَاذَا یُنفِقُونَ؟) شخصى از ثروتمندان مسلمان خدمت رسول اکرم(صلى الله علیه وآله)رسید و عرض کرد: چه چیز انفاق کنم؟ محدوده انفاق تا کجاست؟ و به چه کسانى انفاق نمایم؟
(قُلْ مَا أَنفَقْتُمْ مِنْ خَیْر) در پاسخ به سؤال اوّل فرمود: هر چیز خیرى قابل انفاق است، بنابراین محدودیّتى در انفاق وجود ندارد، مال و ثروت، ملک و املاک کتاب و نوشتجات، تهیّه ابزار آزادى زندانیان بى گناه، آماده ساختن جهیزیّه دختران دم بخت، اداى دین مقروضان، نشر علم و دانش و آگاهیها، استفاده از آبرو و اعتبار براى حلّ مشکلات، انفاق وقت براى جلوگیرى از هم پاشیدن زندگى مشترک زن و شوهر، تأسیس و تعمیر مساجد، حسینیّه ها، مدارس دینى و غیر دینى، درمانگاهها و بیمارستان ها و خلاصه هر گونه کار خیرى داخل در محدوده انفاق است.
نتیجه این که خیر معناى وسیعى دارد که شامل تمام کارهاى خوب مى شود، و انفاق منحصر در امور مالى و مادّى نیست.
و در پاسخ به سؤال دوم ـ که به چه کسانى انفاق کنیم؟ ـ به پنج گروه اشاره مى کند:
1ـ فَلِلْوالِدَیْنِ; پدر و مادر اوّلین گروهى هستند که شایسته انفاقند. پدر و مادر در صورت نیاز و عدم قدرت بر رفع نیازمندیها، واجب النفقه فرزندان خویش هستند. فرزندان ـ اعمّ از پسر و دختر ـ هر کدام در حدّ وسع مالى خود، باید نیازهاى مالى والدین را برطرف سازند. یعنى همان گونه که انفاق بر همسر و فرزندان واجب و لازم است انفاق بر پدر و مادر نیازمند نیز واجب است، چرا که همه اینها واجب النفقه انسان هستند. و اگر به اندازه کافى و گذران زندگى و رفع نیازها اموالى دارند، سزاوار است براى توسعه زندگى و راحت تر زندگى کردن به آنها انفاق کنند.
2ـ وَالاَْقْرَبِینَ; دومین گروهى که خداوند دستور داده به آنها انفاق شود، بستگان و اقارب نسبى هستند. صله رحم فقط دید و بازدید و احوالپرسى نیست، بلکه یکى از مصادیق آن برطرف کردن نیازهاى بستگان و انفاق بر آنهاست.
3ـ وَالْیَتَامى; یکى از سفارشات پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) در خطبه شعبانیّه رسیدگى به یتیمان است. خداوند متعال نیز در این آیه شریفه نسبت به این موضوع سفارش و تأکید مى کند. ضمناً اگر کمک به ایتام بصورت برنامه اى منظّم و سازمان دهى شده صورت گیرد، همان گونه که بعضى از سازمان هاى متکفّلِ کمک به نیازمندان برنامه ریزى کرده اند، بى شک مفیدتر خواهد بود.
4ـ وَالْمَسَاکِینِ; مسکین به شخص نیازمندى گفته مى شود که در نهایت عُسرت و سختى به سر مى برد. این واژه از مادّه سکون گرفته شده، و علّت این نامگذارى این است که چنین شخصى به قدرى نیازمند و وامانده است که گویا به زمین افتاده و ساکن شده، و نمى تواند از جا برخیزد.
5ـ وَابْنِ السَّبِیلِ; واماندگان در راه و مسافران نیازمند و آبرومند، پنجمین گروهى هستند که نسبت به آنها سفارش به انفاق شده است. ابن السبیل کسى است که پول و توشه سفر خود را گم کرده، و یا سارقى از او به سرقت برده، و اکنون دست خالى و تهى دست در سفر نیازمند کمک و انفاق دیگران است، هر چند ممکن است در وطن فرد ثروتمندى باشد.
عجیب این که شخصى با تحمّل سختیهاى سفر و هزینه کردن مبالغ زیادى خود را به حرم امامزادگان یا امامان یا پیامبر(صلى الله علیه وآله) یا خانه خدا مى رساند تا بار خود را سبک و براى گناهان و خطاهایش چاره اى بیندیشد، و شخص بینوا و بیچاره اى حتّى در آن مکانهاى مقدّس، دست به سرقت مى زند و بارى بر بار گناهانش مى افزاید. این کجا و آن کجا!
(وَمَا تَفْعَلُوا مِنْ خَیْر فَإِنَّ اللهَ بِهِ عَلِیمٌ). سپس مى فرماید: نسبت به انفاق هایى که مى کنید لازم نیست مردم اطّلاع و آگاهى داشته باشند، بلکه کافى است خداوند متعال از آن مطّلع باشد، و خداوند نسبت به اعمال همگان آگاه است.
