پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) همه اصحاب و اهل مدینه را براى مشورت دعوت کرد، و موضوع دفاع از شهر را آشکارا با آنها در میان گذاشت; سپس در این که آیا در داخل مدینه به پیکار برخیزند، یا از شهر خارج شوند؟ با مسلمانان به مذاکره پرداخت; عدّه اى گفتند که از مدینه خارج نشویم و در کوچه هاى تنگ شهر با دشمن بجنگیم، زیرا در این صورت حتّى مردان ضعیف و زنان نیز مى توانند در پشت جبهه به لشگر کمک کنند.
«عَبْدُاللّه ابْنِ أُبَىّ» بعد از گفتن این سخنان اضافه کرد اى رسول خدا! تا کنون هیچ دیده نشده است داخل حصارها و درون خانه خود باشیم و دشمن بر ما پیروز شود.
این نظر به خاطر وضع خاصّ مدینه در آن روز، مورد توجّه پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) واقع شد، او نیز مى خواست در داخل شهر با قریش به مقابله بپردازند ولى گروهى از جوانان و جنگجویان با این رأى مخالف بودند.
«سعید بن معاذ» و چند نفر از قبیله «اوس» برخاسته گفتند: «اى پیامبر در گذشته کسى از عرب قدرت این که در ما طمع کند نداشته است، با این که در آن موقع ما مشرک و بت پرست بودیم، و هم اکنون که تو در میان ما هستى چگونه مى توانند در ما طمع کنند، حتماً از شهر خارج شده با دشمن بجنگیم، اگر کسى از ما کشته شد به افتخار شهادت رسیده، و اگر هم کسى نجات یافت به افتخار جهاد در راه خدا نائل شده است.
این گونه سخنان و حماسه ها طرفداران خروج از مدینه را بیشتر کرد، به طورى که طرح «عبداللّه» در اقلّیّت افتاد.
خود پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) با اینکه تمایل به خروج از مدینه نداشت، به خاطر احترام به اصل کلّى شورى، نظریه طرفداران خروج از مدینه را انتخاب کرد (و این گام دوّم بود).
سپس با یک نفر از اصحاب براى مهیّا کردن اردوگاه از شهر خارج شد، و محلّى را که در دامنه کوه «احد» از جهت شرایط نظامى موقعیّت مناسبى داشت، براى اردوگاه انتخاب فرمود، و تمام پیش بینى هاى لازم را در این زمینه انجام داد (و این سوّمین گام بود).
روز جمعه بود، پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) پس از آن، براى اداى خطبه نماز جمعه ایستاد و بعد از حمد و ثناى خداوند یکتا، مسلمانان را از نزدیک شدن سپاه قریش آگاه ساخت و فرمود: «اگر شما با جان و دل براى جنگ آماده باشید و با چنین روحیّه اى با دشمنان بجنگید، خداوند به طور یقین پیروزى را نصیبتان خواهد کرد!»
خلاصه، آن قدر به یارانش روحیّه داد که همان روز هزار نفر از مهاجر و انصار رهسپار اردوگاه شدند.
پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) شخصاً فرماندهى لشکر را بر عهده داشت، و قبل از آن که از مدینه خارج شوند دستور داد سه پرچم ترتیب دهند، یکى را به مهاجران و دو پرچم را به انصار اختصاص داد.
پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) فاصله میان مدینه تا اُحُد را پیاده پیمود، و در طول راه از صفوف لشگر سان مى دید، و به دست خود صفوف لشکر را مرتّب و منظّم مى ساخت (و این چهارمین گام بود).
1ـ سیره ابن هشام، ج 3، ص 67 ـ مغازى واقدى، ج 1، ص 211.
2ـ سیره حلبى، ج 2، ص 231، طبع قاهره.
3ـ سیره حلبى، ج 2، ص 232، طبع قاهره.
