حضرت امیرالمؤمنین على (علیه السلام) درباره مسئله جبر و اختیار، به همین راه «فطرت» اشاره مى کند که نزدیکترین راه براى حل این موضوع است. در زمان بازگشت از جنگ صفین، پیرمردى از یاران او در محضرش سخنى گفت که بوى «جبر» مى داد. حضرتش فرمود: «پیرمرد آرام باش، ما هرگز در کارهاى خود مجبور نیستیم،لوکان کذلک لبطل الثواب و العقاب، و الوعد و الوعید، و الامر و النهى و لم تأت لائمة من الله لمذنب و لامحمدة لمحسن، و لم یکن المحسن اولى بالمدح من المسئى و لا المسئى اولى بالذم من المحسن!; اگر ما آزادى اراده نداشته باشیم ثواب و عقاب (اجر نیکوکار و کیفر بدکار) به کلى ازمیان مى رود، و وعده و وعید (نسبت به سرنوشت نیکوکاران و بدکاران) و امر و نهى موضوعى نخواهد داشت، نباید خداوند بدکاران را ملامت کند (چه آن که خودش چنین آفریده!) و نه نیکوکاران را مدح و تعریف نماید، اساساً نیکوکار شایسته تر از بدکار براى تقدیر نیست و نه بدکار شایسته تر از نیکوکار به مذمت...!»53* * *