پیشوایان و بزرگان دین در بحثهاى خداشناسى و صفات خداوند راهنمایى هاى فراوانى دارند. در پرتو این راهنمایى هاست که چراغ عقل فروزان تر شده و بهتر مى توان راه را از بى راهه تشخیص داد. «راهنمایى هاى عقلى و فکرى» که این بزرگان فرموده اند به هیچ صورت جنبه تعبدى نداشته و مسایلى نیست که انسان از روى تعبد بپذیرد بلکه حکم کمکهاى یک دانشمند فوق العاده زبردست به یک کودک نوآموز را دارد.

هشام بن حکم از یاران دانشمند امام صادق بود که به خصوص در رشته «عقاید و مذاهب» تبحر و ورزیدگى خاصى داشت. او روزى از امام صادق(علیه السلام) پرسید:

«ما الدلیل على ان الله واحد؟; دلیل بر یگانگى خداوند چیست؟»

امام(علیه السلام) در پاسخ فرمود:

«اتصال التدبیر و تمام الصنع! کما قال الله تعالى» لو کان فیهما آلهة الا الله لفسدتا; به هم پیوستگى و دوام نظام جهان هستى و تمامیت آفرینش دلیل یگانگى اوست، همان طور که خودش فرموده است: اگر در سراسر زمین و آسمان جز«خداوند یگانه» آفریدگارى بود نظم آنها به هم مى خورد».(1)

این حدیث و آیه اى که در آن بیان شده است به همان استدلال علمى براى توحید ذات خداوند اشاره دارد. این حدیث به ما مى فهماند که یکپارچگى و وحدت نظام جهان و دوام آن خود دلیل روشنى است بر یگانگى خداوند.

1. نقل از کتاب التوحید اثر شیخ صدوق (قدس سره). آیه مذکور در حدیث آیه 22 از سوره انبیاء است. براى مطالعه روایات دیگر مى توانید به کتابهاى احتجاج بحار الانوار و توحید اصول کافى مراجعه کنید.