زیانهاى اجتماعى این انحراف اخلاقى ، فوق العاده زیاد و اثر نامطلوب آن وسیع و دامنه دار است ، از جمله اینکه :

   1 ـ سوء ظن موجب عدم درک صحیح اجتماعى است ، زیرا کسانى که گرفتار چنین حالتى هستند و با چشم بدبینى به همه چیز مى نگرند در تشخیص وضع اشخاص ، حوادث و رویدادها ، علل و انگیزه واقعى فعالیتهایى که در صحنه اجتماع روى مى دهد گرفتار اشتباهات فراوانى مى شوند و در یک جهان خیالى برخلاف آنچه در واقع وجود دارد زندگى مى کنند ، و همین « عدم درک صحیح واقعیات » مسلماً سبب عقب ماندگى ، عدم بهره بردارى از فرصتها و از افراد با ارزش و درماندگى در برابر حوادث خواهد گردید .

   2 ـ بدبینى و سوء ظن

بزرگترین مانع همکاریهاى اجتماعى

و اتحاد و به هم پیوستگى دلهاست و انسان را به زندگى فردى ، گوشه گیرى و انزوا و تک روى و مفاسد ناشى از این صفات مى کشاند ، سوء ظن نمى گذارد که انسان به دیگرى اعتماد کند و پایه همکارى با او را بریزد و با کمک او به حل مشکلات بشتابد .

   3 ـ سوء ظن انسان را به

تجسس در حال دیگران

وامى دارد و همانطور که سابقاً هم اشاره کردیم « تجسس » سرچشمه غیبت و مفاسد ناشى از آن خواهد گردید ، قرآن مجید نیز در آیه 12 سوره حجرات به این حقیقت اشاره فرموده است .

   4 ـ بدبینى

سرچشمه عداوتها

و گاهى مایه اصلى جنگها و نزاعهاى خونین مى شود . چه بسیار خانواده ها که بر اثر بدبینى از هم متلاشى شده و چه بسیار رجال لایق و باشخصیت که با یک گمان بد در باره آنها ، به قتل رسیده اند ! و گاهى گمان بد آتش جنگهاى بزرگى را روشن ساخته است . در شأن نزول آیه شریفه :

) اِنْ جاءَکُمْ فاسِقٌ بِنَبإ فَتَبَیَّنُوا اَنْ تُصِیبُوا قَوْماً بِجَهالَة فَتُصْبِحُوا عَلى ما فَعَلْتُمْ نادِمِینَ (اگر شخص فاسقى خبرى براى شما بیاورد ، درباره آن تحقیق کنید ، مبادا به گروهى از روى نادانى آسیب برسانید و از کرده خود پشیمان شوید !

مى خوانیم که : بدبینى و سوء ظن « ولید بن عقبه » نزدیک بود موجب نابودى یک طایفه گردد ، و قرآن مجید با دستور به « تبیّن » و تحقیق جلو این فاجعه بزرگ را گرفت(1) . ( البته در مورد ولید بعضى احتمال تعمد هم داده اند ) .

   5 ـ سوء ظن ، محبت و دوستى را خاموش و نفاق و دو رویى را در میان دوستان پرورش مى دهد ، زیرا چنین کسى در ظاهر ناچار است تظاهر به دوستى با رفقاى خود کند در حالى که در باطن چنین نیست و نسبت به آنها بدبین مى باشد ، و همین طرز رفتار موجب پرورش روح نفاق و دو رویى در او خواهد گردید .

   خلاصه مفاسد و زیانهاى اجتماعىِ سوء ظن و بدگمانى بیش از آن است که معمولا تصور مى شود ، و آنچه در بالا گفتیم در حقیقت قسمتى از این مفاسد مى باشد .

1   شرح این شأن نزول را در « تفسیر نمونه » ذیل آیه 6 سوره حجرات مطالعه فرمایید .