همانطور که اشاره شد صدق و راستگویى یکى از نشانه هاى بارز شخصیت انسان و عظمت فکر و پاکى روح اوست .
افراد راستگو معمولا افرادى شجاع ، صریح ، با اخلاص ، کم طمع و خالى از تعصبهاى غلط و حبّ و بغضهاى افراطى هستند زیرا راستگویى بدون اینها ممکن نیست .
بعکس ، افراد دروغگو معمولا ترسو ، ریاکار ، طماع ، متعصب و لجوج و یا گرفتار حبّ و بغضهاى غلط مى باشند .
افراد راستگو حتماً در زندگى پایبند به اصولى هستند ، این اشخاص کمتر ممکن است ابن الوقت و مزوّر و دمدمى مزاج و منافق باشند زیرا صداقت با هیچ یک از این امور سازگار نیست . و همانطور که در شرح انگیزه هاى دروغگویى خواهد آمد این صفت از یکى از رذایل فوق سرچشمه مى گیرد و به همین دلیل راستگویى را مى توان کلیدى براى کشف باطن اشخاص از جنبه هاى مختلف دانست و لذا در بعضى از اخبار و احادیث اهل بیت (علیهم السلام) صدق حدیث وسیله اى براى ارزیابى وجود افراد شمرده شده :
امام صادق(علیه السلام) مى فرماید :
« لا تَنْظُرُوا اِلى طُولِ رُکُوعِ الرَّجُلِ وَسُجُودِهِ فَاِنَّ ذلِکَ شَیْءٌ قَدِ اعْتادَهُ فَلَوْ تَرَکَهُ اسْتَوْحَشَ لِذلِکَ ، وَلکِنِ انْظُرُوا اِلى صِدْقِ حَدِیثِهِ وَاَداءِ اَمانَتِهِ »
نگاه به رکوع و سجود طولانى کسى نکنید چه اینکه ممکن است عادت او باشد و اگر آن را ترک کند ناراحت شود ، ولى نگاه به راستگویى و امانت او کنید .
قرآن مجید نیز مى فرماید :
« وَلَتَعْرِفَنَّهُمْ فِی لَحْنِ الْقَوْلِ »
مى توانى آنها ( منافقان ) را از طرز سخنانشان بشناسى .
