براى ساختن یک اجتماع سالم قبل از هر چیز « امنیت » لازم است ، زیرا بدون حفظ امنیت ، « آزادى » میّسر نمى شود ، و بدون تأمین آزادیها سرمایه هاى فکرى ، جسمى ، مادى و معنوى به کار نمى افتد ، چه اینکه همیشه سرمایه ها به نقاط امن پناه مى برد و از محیطهاى ناامن مى گریزد !
ولى حدود امنیت منحصر به امنیت جانى و مالى نیست و از آنها مهمتر امنیت از نظر آبرو و حفظ شخصیت اجتماعى افراد مى باشد .
از طرف دیگر براى تکمیل امنیتهاى سه گانه فوق ، امنیت دیگرى لازم است که متأسفانه قوانین مادى قادر بر تأمین آن نیست و آن « امنیت فکرى » است که از جهاتى در درجه اول اهمیت قرار دارد !
امنیت فکرى دو بخش دارد :
1 ـ امنیت هرکس در محیط فکر خویش
و به تعبیر دیگر « آرامش روحى » : یعنى انسان از نظر روحى و فکرى آنچنان باشد که نیروهاى مزاحم از هر سو به روح او فشار نیاورد و مورد هجوم انواع افکار ناراحت کننده و طوفانهاى سخت فکرى ، قرار نگیرد ; بلکه روحى آرام و خالى از هرگونه اضطراب و نگرانى و پریشانى داشته باشد .
2 ـ امنیت از نظر قضاوتهاى دیگران :
یعنى افراد دیگر در محیط فکر خود ، او را مورد هجوم افکار و قضاوتهاى بد و ناروا قرار ندهند و احترام و شخصیت او حتى در محیط افکار دیگران محفوظ بماند . البته بحث درباره هریک از امنیتها نیازمند به گفتگوهاى طولانى است که اینجا جاى آن نیست ; منظور در اینجا تنها بحث درباره قسم اخیر یعنى امنیت از نظر قضاوتهاى دیگران است .
بدیهى است آنچه تأمین آن از نظر قوانین و حکومتهاى مادى ـ بفرض اینکه از نقایص دیگر آنها چشم بپوشیم ـ امکان دارد تنها تأمین امنیت جانى و مالى و تا حدودى تأمین امنیت از نظر حیثیت و آبروى اجتماعى است ( البته تا آنجا که اثرات خدشه دار شدن آن با موازین مادى و قانونى قابل سنجش باشد ) .
ولى امنیت فکرى ، در هر دو قسمت ، مخصوصاً از نظر سالم ماندن از قضاوتهاى سوء دیگران تنها از طریق مکتبهاى الهى و ادیان آسمانى و اصول اخلاقى قابل تأمین است ; زیرا مى دانیم منطقه قلب و فکر ، از دسترس این قوانین و نیروهاى اجرایى آن که عموماً جنبه مادى دارند ، بیرون است ، و کمترین نفوذى در این قسمت ندارند ، تنها عقاید مذهبى و اصول اخلاقى مى توانند در این منطقه راه یافته آن را امن و امان سازند مخصوصاً اسلام براى تأمین این هدف دستورهاى وسیع و قابل توجهى دارد که یکى از امتیازات بزرگ آن محسوب مى شود . قرآن صریحاً به افراد با ایمان چنین دستور مى دهد :
) یا اَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثِیراً مِنَ الظَّنِّ اِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ اِثْمٌ (
اى کسانى که ایمان آورده اید ! از بسیارى از گمانها بپرهیزید چرا که بعضى از آنها گناه است .
شاید تعبیر به « کَثِیراً مِنَ الظَّنِّ » ( بسیارى از گمانها ) از این نظر باشد که قسمت مهم یا بیشتر گمانهاى مردم درباره یکدیگر « گمان بد » است و به این ترتیب قرآن مجید ، مردم را متوجه خطر بزرگى که امنیت آنها را در افکار یکدیگر از بین مى برد ، ساخته است ، و مسأله را به عنوان یک مسأله « محل ابتلاى عمومى » معرفى نموده است .
اما جمله « بَعْضَ الظَّنِّ اِثْمٌ » ( بعضى از گمانها گناه است ) با توجه به جمله قبل از آن شاید اشاره به این باشد که گمانهاى بد مردم درباره یکدیگر گرچه ممکن است قسمتى مطابق واقع باشد ، ولى مسلماً قسمتى از آنها بر خلاف واقع و گناه و معصیت است ، لذا عقل حکم مى کند که بخاطر عدم ابتلاى به این قسمت ، از همه اقسام آن اجتناب گردد .
در احادیث اسلامى نیز درباره اجتناب از سوء ظن نسبت به مؤمنان بقدرى تأکید شده است که در حدیثى از پیغمبر اکرم (صلى الله علیه وآله وسلم)مى خوانیم :
« اِنَّ اللهَ حَرَّمَ مِنَ الْمُسْلِمِ دَمَهُ وَمالَهُ وَعِرْضَهُ وَاَنْ یُظَنَّ بِهِ ظَنَّ السُّوءِ »
خداوند متعال خون و مال و آبرو و گمان بد درباره مسلمان را حرام فرموده است .
این روایت مخصوصاً از این نظر قابل توجه است که امنیت در جهات چهارگانه ( مالى ، جانى ، آبرویى و فکرى ) را در ردیف یکدیگر قرار داده و همه را در عبارت واحدى تحریم فرموده است .
