براى اصلاح محیطهاى آلوده و فاسد حداکثر کوشش را باید به خرج داد ; ولى اگر به عللى اصلاح محیط امکان نداشته باشد و بیم آن رود که ماندن در آن محیط موجب آلودگى گردد و محیط سالمترى که امکان مهاجرت به آن هست وجود داشته باشد ، چاره اى جز « مهاجرت » نیست .
نظیر این موضوع نیز در بیماریهاى جسمانى دیده مى شود که افرادى که به سلامت خود علاقه مندند ، در چنان شرایطى از محیط آلوده فوراً مهاجرت مى کنند .
مسأله « مهاجرت » در اسلام اهمیت خاصى دارد و جالب این است که پایه نخستین تاریخ اسلام را تشکیل مى دهد . مهاجرت پیغمبر اسلام (صلى الله علیه وآله وسلم)از مکه به مدینه جز فرار از یک محیط آلوده و نامساعد به یک محیط مساعدتر براى نشر ایمان و فضیلت ، نبود .
مهاجرت گروهى از مسلمانان راستین ، از مکه به سرزمین حبشه ، طبق فرمان پیغمبر اکرم (صلى الله علیه وآله وسلم) نیز نمونه دیگرى از این موضوع بود .
مهاجرین صدر اسلام امتیاز و اهمیت فوق العاده اى در تاریخ اسلام دارند و آیات متعددى در قرآن درباره آنان دیده مى شود ، احادیث متعددى در زمینه مهاجرت از نقاط آلوده به گناه و شرک ، به نقاط سالم وارد شده که اهمیت موضوع را روشن مى سازد .
در تفسیر « مجمع البیان » در ذیل آیه
) وَمَنْ یُهاجِرْ فِی سَبِیلِ اللهِ یَجِدْ فِی الاَْرْضِ مُراغَماً کَثِیراً وَسَعَةً (
کسى که در راه خدا هجرت کند ، جاهاى امن فراوان و گسترده اى در زمین مى یابد .
از پیغمبر اسلام (صلى الله علیه وآله وسلم) نقل شده :
« مَنْ فَرَّ بِدِینِهِ مِنْ اَرْض اِلى اَرْض وَاِنْ کانَ شِبْراً مِنَ الاَْرْضِ اسْتَوْجَبَ الْجَنَّةَ وَکانَ رَفِیقَ اِبْراهِیمَ وَمُحَمَّد »
کسى که براى آیین خود از سرزمینى به سرزمین دیگر ـ اگرچه به اندازه یک وجب از زمین باشد ـ مهاجرت کند ، مستحقّ بهشت مى گردد و همنشین ابراهیم و محمد ( دو پیامبر بزرگ مهاجر ) خواهد بود .
تأکید مطلب از جمله « وَاِنْ کانَ شِبْراً ; اگرچه به اندازه یک وجب باشد » روشن مى شود ، و رفاقت و مصاحبت با این دو پیغمبر عظیم الشأن بواسطه این است که هر دو اقدام به هجرت فرمودند ، ابراهیم (علیه السلام) از بابِل که مرکز بت پرستان و نمرودیان بود آهنگ شام و فلسطین کرد ، و پیامبر اسلام (صلى الله علیه وآله وسلم) از مکه به مدینه .
در تفسیر علىّ بن ابراهیم در ذیل آیه
) یا عِبادِیَ الَّذِینَ آمَنُوا اِنَّ اَرْضِی واسِعَةٌ فَاِیّایَ فَاعْبُدُونِ (
اى بندگان من که ایمان آورده اید ! زمین من وسیع است ، پس تنها مرا بپرستید .
از امام عسکرى (علیه السلام) نقل مى کند :
« لا تُطِیعُوا اَهْلَ الْفِسْقِ مِنَ الْمُلُوکِ فَاِنْ خِفْتُمُوهُمْ اَنْ یَفْتِنُوکُمْ عَنْ دِینِکُمْ فَاِنَّ اَرْضِی واسِعَةٌ »
از زمامداران گنه کار پیروى نکنید و اگر مى ترسید شما را از آیین پاکتان منحرف سازند ( مهاجرت کنید ) زیرا زمین من وسیع و گشاده است .
عدم شرکت در مجالس معصیت و گناه که در دستورات اسلام وارد شده و عدم خلوت با اجنبیّه و امثال اینها نیز یک نوع مهاجرت کوتاه از منطقه معصیت و لغزشگاه و خطر محسوب مى گردد و مسلماً براى جلوگیرى از سرایت مفاسد اخلاقى و آلوده نشدن به گناه مى باشد .
