بسیارى از انحرافات اخلاقى بطور مسلم از طریق معاشرت بوجود مى آید و عیناً مانند بیماریهاى مسرى و واگیردار مخصوصاً در مواردى که بر اثر کمى سن یا کمى معلومات یا سستى ایمان و مانند آن زمینه روحى براى پذیرش اخلاق دیگران آماده باشد ، در این موارد معاشرت با افراد فاسد سمّ مهلک و کشنده اى است .
بسیار دیده شده که سرنوشت انسان بر اثر معاشرت بکلى عوض مى شود و مسیر زندگى تغییر مى کند .
تأثیرات معاشرت در ساختن شخصیت انسان بقدرى زیاد است که گفته اند : براى شناسایى هرکس باید به رفیق و همنشین او نگاه کرد ، على(علیه السلام)مى فرماید :
« مَنِ اشْتَبَهَ عَلَیْکُمْ اَمْرُهُ وَلَمْ تَعْرِفُوا دِینَهُ فَانْظُرُوا اِلى خُلَطائِهِ »
کسى که وضع او بر شما مبهم شد و دین او را ندانستید ، نگاه به دوستانش کنید .
پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله وسلم) مى فرماید :
« اَلْمَرْءُ عَلى دِینِ خَلِیلِهِ وَقَرِینِهِ »
انسان بر دین دوست و همنشین خویش است .
معاشرت با بدان روح را تاریک و حس تشخیص را ضعیف و قبح اعمال و اخلاق سوء را در نظر کم مى کند و از آن در اخبار به « مردن دل » تعبیر شده است . پیغمبر اکرم مى فرماید :
« اَرْبَعٌ یُمِتْنَ الْقُلُوبَ . . . وَ مُجالَسَةُ الْمَوْتى ; فَقِیلَ لَهُ : یا رَسُولَ اللهِ ! وَمَا الْمَوْتى ؟ قالَ : کُلُّ غَنِیٍّ مُتْرَف »
چهار چیز قلب را مى میراند . . . از جمله همنشینى با مردگان ، عرض کردند : اى رسول خدا ! مردگان کیانند ؟ فرمود : ثروتمندانِ اسراف کار .
معاشرت با بدان حس بدبینى را در انسان بر مى انگیزد و انسان را به همه بدبین مى کند .
امیر مؤمنان على (علیه السلام) مى فرماید :
« مُجالَسَةُ الاَْشْرارِ تُورِثُ سُوءَ الظَّنِّ بِالاَْخْیارِ »
همنشینى با بدان موجب بدبینى به نیکان مى شود .
خلاصه ، موضوع معاشرت بقدرى مهم است که خداوند در قرآن حتى پیغمبرش را از معاشرت با بدان بر حذر مى دارد .
ولى بعکس معاشرت با نیکان یکى از مهمترین وسایل تربیت ، تهذیب و پرورش فضائل اخلاقى و زنده کردن دل و کسب شخصیت است .
اسلام اهمیت فراوانى نسبت به موضوع معاشرت با اخیار و نیکان مى دهد . قرآن مجید مى فرماید :
) وَ اصْبِرْ نَفْسَکَ مَعَ الَّذِینَ یَدْعُونَ رَبَّهُمْ بِالْغَدَوةِ وَالْعَشِیِّ یُرِیدُونَ وَجْهَهُ وَلا تَعْدُ عَیْناکَ عَنْهُمْ تُرِیدُ زِینَةَ الْحَیوةِ الدُّنْیا وَ لا تُطِعْ مَنْ اَغْفَلْنا قَلْبَهُ عَنْ ذِکْرِنا وَاتَّبَعَ هَویهُ وَکانَ اَمْرُهُ فُرُطاً (
با کسانى باش که پروردگار خود را صبح و عصر مى خوانند و تنها رضاى او را مى طلبند ! و هرگز بخاطر زیورهاى دنیا ، چشمان خود را از آنها بر مگیر ! و از کسانى که قلبشان را از یاد خود غافل ساختیم اطاعت مکن ; همانها که از هوسهاى نفس پیروى کردند و کارهایشان افراطى است .
پیغمبر اکرم (صلى الله علیه وآله وسلم) مى فرماید :
« اَسْعَدُ النّاسِ مَنْ خالَطَ کِرامِ النّاسِ »
از همه سعادتمندتر آن کسى است که با مردم نیک و بزرگوار معاشرت کند .
