سؤال 849 ـ آیا ازدواج خنثاى مشکله و غیر مشکله جایز است؟

جواب: در مورد خنثاى مشکل جایز نیست و غیر مشکل اگر وضع او روشن شود جایز است.

سؤال 850 ـ شیرینى دختر و پسرى را مى خورند، پسر و بزرگان او هدایایى را براى عروس و خانواده اش مى برند، در صورتى که نامزدى به هم بخورد و یا یکى از پسر و دختر بمیرند، حکم این هدایا چیست؟

جواب: آنچه مصرف نشده باید برگردانند، ولى نسبت به آنچه مصرف شده مدیون نیستند.

سؤال 851 ـ ازدواج مرد غیر سیّد با دختر سیّده و بالعکس چه حکمى دارد؟ در صورتى که این کار باعث اختلافاتى بشود وظیفه چیست؟

جواب: مسلّماً از نظر شرع اسلامى اشکال ندارد ولى اگر در مناطقى بر اثر تعصّب یا ناآگاهى مردم منشأ اختلافاتى مى شود از آن پرهیز نمایید.

سؤال 852 ـ اگر عمل به حقّ الحضانه مستلزم عسر و حرج فوق العاده نسبت به دیگرى باشد مثل این که گرفتن فرزند از مادر بعد از دو سال و ردّ به پدر باعث مشقّت غیر قابل تحمّل براى او باشد که این مشقّت اضافه بر اصل مشقّت فراق است که معمولا متوجّه مادر مى شود ـ و یا عمل به حقّ الحضانه باعث فساد و انحراف اخلاقى و تربیتى باشد و کودک در معرض فساد قرار گیرد در این صورت آیا باز هم حقّ حضانت ثابت است یا به حکم حرج و فساد ساقط مى شود؟

جواب: در صورتى که به تشخیص حاکم شرع، فرزند با حضانت پدر در معرض انحراف و فساد قرار مى گیرد حقّ حضانت او ساقط مى شود.

سؤال 853 ـ معمولا خانواده عروس هدایایى براى دخترشان بعد از عقد و عروسى مى برند، پس از جدا شدن این عروس و داماد و یا مرگ عروس این هدایا متعلّق به چه کسى است؟

جواب: اگر قرینه خاصّى در کار نباشد ظاهر این است که مال دختر است و پدر جهت احترام به دخترش و آبرومندى او در نزد شوهر به او بخشیده است.

سؤال 854 ـ در بین مردم و شیعیان افغانستان مرسوم است که در ازدواج علاوه بر مهریّه، پدر دختر مبلغى پول از داماد مى گیرد آیا این پول حلال است و اگر سال بر آن بگذرد خمس دارد؟

جواب: اگر پول مزبور را به صورت شرط ضمن عقد جهت پدر قرار دهند حلال است و با گذشتن سال، خمس آن واجب مى شود.

سؤال 855 ـ پولى را که پدر دختر از داماد جهت جهیزیّه دخترش مى گیرد در صورتى که از جهیزیّه زیاد بیاید آیا براى پدر دختر حلال است؟

جواب: اگر به صورت شرط ضمن العقد پول مزبور را جهت پدر قرار دهند مبلغ اضافى براى او حلال است و اگر آن پول را به نام دختر قرار داده باشند و جزء مهریّه باشد متعلّق به دختر است.

سؤال 856 ـ اگر پدر دختر همان پول را که از داماد مى گیرد مهریّه دخترش قرار دهد، به این معنا که دختر مبلغ را کاملا از شوهرش به عنوان مهریّه خود اخذ کند، هر مقدار که خواست براى خودش جهیزیّه تهیّه کند و اضافه آن را به پدر یا مادر و یا برادر خود هبه کند، آیا براى آنها حلال است؟

جواب: در صورتى که مهریّه و شیربها را دختر به صورت مهریه از شوهر بگیرد و مقدارى از آن را صرف تهیّه جهیزیّه نماید و اضافى آن را به هر کس بدهد جایز است.

سؤال 857 ـ آیا براى پاسخ دادن به خواستگار دختر، استخاره کردن مورد دارد؟

جواب: هرگاه بعد از مشورت و تحقیقات لازم، مشکل حل نشود مى توان از استخاره استفاده کرد.

سؤال 858 ـ آیا در صورت انجام استخاره، عمل به آن واجب است؟

جواب: عمل به استخاره واجب نیست ولى حتّى الامکان مخالفت نشود مگر این که مدّت قابل ملاحظه اى تأخیر بیندازد و بعد اقدام کند.

سؤال 859 ـ آیا در مورد ازدواج، تجدید استخاره جایز است به چه روش؟

جواب: در هیچ مورد تجدید استخاره درست نیست مگر این که مدّت قابل ملاحظه اى بگذرد یا شرایط مورد استخاره تغییر کند.

سؤال 860 ـ اگر کسى همسر منحرف خود را که رابطه نامشروع داشته ومحکوم به 75 ضربه شلاّق شده، طلاق دهد ودختر سه ساله اى داشته باشد آیا از نظر شرع مقدّس،این زن مطلّقه منحرف مى تواند حضانت او را بر عهده گیرد؟

جواب: اگر خوف انحراف بچه باشد،نباید بچه را به چنان مادرى سپرد.

سؤال 861 ـ اگر مردى به زنش تهمت ارتباط نامشروع بزند و نتواند ادّعاى خویش را در دادگاه صالحه اثبات نماید:

الف) آیا براى مرد جایز است دوباره با زن خویش ادامه زندگى دهد؟

جواب: اگر ادّعاى رویت نکند مى تواند بدون هیچ تشریفاتى با او ادامه زندگى دهد ولى به خاطر تهمتى که به او زده است زوجه مى تواند از حاکم شرع تقاضاى حدّ قذف کند (حدّ آن 80 تازیانه است) مگر این که زوجه او را ببخشد.

ب) آیا براى زن از لحاظ شرعى واجب است با همسرش ادامه زندگى دهد؟

جواب: آرى لازم است ادامه زندگى دهد.

ج) آیا در این خصوص زن مى تواند تقاضاى طلاق نماید و به حقّ و حقوق خویش اعمّ از مهریّه و جهیزیّه و دارایى هاى زندگى برسد؟

جواب: اگر شوهر راضى به طلاق بشود اشکالى ندارد.

سؤال 862 ـ آیا شوهر مى تواند در مقابل دیگران عیوب زنش را بگوید و او را تحقیر کند اگر چه به شوخى باشد؟

الف) در صورتى که زن ناراحت شود؟

جواب: جایز نیست.

ب) در صورتى که زن ناراحت نشود؟

جواب: بهتر ترک است.

سؤال 863 ـ دروغ گفتن به زن براى جلب محبّت او چه حکمى دارد مثلا بگوید: امروز از صبح تا به حال یک لحظه از فکر تو بیرون نبودم و حال آن که چنین نباشد؟

جواب: دروغ جایز نیست مگر در موارد ضرورت.

سؤال 864 ـ حکم توهین کردن زن به شوهر و بالعکس چیست؟

جواب: هیچ کس حقّ توهین به دیگرى را ندارد حتّى زن و شوهر.

سؤال 865 ـ آیا اداى وعده به زن واجب است؟

جواب: بهتر این است که مسلمان همیشه به وعده خود وفا کند مگر در جایى که توانایى ندارد.

سؤال 866 ـ شخصى قبل از ازدواج با دخترى صحبت مى کند و مى گوید با شما ازدواج مى کنم به شرط این که به مادر پیرى که دارم رسیدگى کنى و او قبول مى کند ولى آن دختر پس از ازدواج به مادر شوهرش رسیدگى نمى کند آیا چنین شرطى قبل از ازدواج الزام آور است؟

جواب: این شرط الزام آور است.

سؤال 867 ـ آیا پدر مى تواند حقّ ولایت خود را بر دختر در مقابل وجهى به داماد منتقل کند؟

جواب: حقّ ولایت پدر قابل انتقال نیست نه در برابر پول و نه بدون آن.

سؤال 868 ـ آیا مادر مى تواند شیربها بگیرد؟

جواب: مادر در صورتى مى تواند شیربها بگیرد که به صورت شرط ضمن العقد به هنگام خواندن عقد نکاح قید شود.

سؤال 869 ـ عقدنامه باید نزد چه کسى باشد؟ خانواده عروس یا نزد خود داماد؟

جواب: چنانچه قرار و شرط خاصّى قبل از عقد درباره عقدنامه نگذاشته باشند باید آن را به خانواده زن داد و زوج مى تواند در صورت نیاز گواهى از دفتر بگیرد.

سؤال 870 ـ آیا ازدواج با بستگان نزدیک مکروه است؟

جواب: طبق روایتى که از پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) به این مضمون رسیده است که با نزدیکان ازدواج نکنید به علّت این که فرزند ضعیف و لاغر به دنیا مى آید ازدواج با نزدیکان مکروه است.(1)

سؤال 871 ـ آیا مرد و زن مى توانند هر گونه لذّتى از یکدیگر ببرند؟

جواب: دو همسر مى توانند هر گونه لذّتى از یکدیگر ببرند.

سؤال 872 ـ آیا شخص مسلمانى که مبتلا به ایدز مى باشد، مى تواند دختر مسلمانى را به عقد خود در آورد؟

جواب: در صورتى که تولید خطر کند جایز نیست.

سؤال 873 ـ زنى که در اثناى وضع حمل بمیرد و بعد به برکت توسّل به ذات پاک خدا و اولیاء الله زنده شود، آیا زوجیّت او باقى است؟

جواب: در فرض مسأله زوجیّت باقى است.

سؤال 874 ـ حکم ازدواج دو قلوهاى به هم چسبیده را بیان فرمایید؟

جواب: در صورتى که بتوانند ترک ازدواج و عمل به احتیاط کنند و به عسر و حرج شدید گرفتار نشوند، احتیاط آن است که از ازدواج صرف نظر نمایند و اگر ناچار از ازدواجند، آن دو دختر مى توانند به نوبت به ازدواج مرد واحدى در آیند. به این ترتیب که یکى را به عقد خود در آورد و بعد از طلاق و گذشتن عدّه دیگرى را عقد کند (البتّه براى این که گرفتار مشکلات طلاق هاى متعدّد نشوند مى توانند از عقد موقّت استفاده کنند). در مورد دو پسر نیز احتیاط آن است که اگر ممکن است ازدواج نکنند و در صورت ضرورت انتخاب یک همسر در زمان واحد جایز نیست، ولى مى توانند به طریق بالا با یک زن ازدواج کنند و به هر حال با توجّه به این که وجود چنین افرادى بسیار کم است ذکر این احکام شرعى نیز اگر عجیب به نظر برسد، جاى بحث و گفتگو نیست.

سؤال 875 ـ منظور از عدالت میان همسران چیست؟

جواب: منظور از عدالت آن است که بر طبق شئون آنها هرکدام متناسب حالش رفتار کند و عدالت همیشه به معناى مساوات نیست و در مورد حقّ القسم آن است که براى هرکدام یکى از چهار شب را قرار دهد.

سؤال 876 ـ آیا خلوت با زن نامحرم اگر چه مطمئن باشد مرتکب حرام نمى شود جایز است؟ محدوده خلوت اجنبیّه چیست؟

جواب: اگر در مکانى هستند که معمولا هیچ کس رفت و آمد نمى کند، خلوت با زن نامحرم محسوب مى شود و خلوت با اجنبیّه اشکال دارد حتّى اگر فکر مى کنند به حرام نمى افتند.

سؤال 877 ـ حکم چیدن و برداشتن قسمتى از موهاى ابروى خانمها و خالکوبى چیست؟

جواب: اشکال ندارد.

سؤال 878 ـ اگر یکى از محارم مردى ملتزم به حجاب شرعى نباشد، آیا مرد حق دارد به خاطر این کار او را بزند، البتّه بعد از این که راههاى مختلف زیادى را براى قانع ساختن او پیموده و نتیجه اى نگرفته است؟

جواب: زدن به منظور امر به معروف و نهى از منکر بدون اجازه حاکم شرع جایز نیست.

سؤال 879 ـ اگر مردى همسرش را به حجاب شرعى ملتزم نکند، آیا فاسق محسوب مى شود؟

جواب: اگر نهى از منکر را ترک کند فاسق است.

سؤال 880 ـ آیا حضانت و نگهدارى پدر و مادر بیمار یا معلول به عهده پسران و دختران وى مى باشد یا دختران در این مورد مسؤولیتى ندارند؟

جواب: هردو مسؤولیت دارند.

سؤال 881 ـ آیا نگهدارى و حضانت پدر و مادرى که داراى پسر نمى باشند به عهده دختران آنها مى باشد؟

جواب: آرى به عهده دختران است به مقدارى که توان دارند.

سؤال 882 ـ آیا پرستارى پدر در صورت نیاز بر اولاد الزامى است؟

جواب: احتیاط واجب آن است که هزینه پرستارى او را بپردازند و یا شخصاً از او پرستارى کنند.

سؤال 883 ـ حکم کاروانهاى عروسى که عروس را با بوق زدن و دست زدن در خیابانها مى برند چیست؟

جواب: این کارها مناسب اهل دین نیست.

سؤال 884 ـ اگر زانى و زانیه با یکدیگر ازدواج کنند فساد کمترى در محلّ آنها به وجود مى آید و اصلاح مى شوند در این صورت آیا مى توان آن دو را مجبور به ازدواج کرد؟

جواب: کسى را نمى توان مجبور به ازدواج کرد ولى توصیه و ارشاد آنها بلامانع است، همچنین در مواردى که قاضى مى تواند عفو کند و از اجراى حدّ صرف نظر کند حق دارد عفو کردن را مشروط به ازدواج آنها نماید.

سؤال 885 ـ بچّه اى که از زنا متولّد شده آیا به زانى داده مى شود یا به زانیه؟

جواب: از نظر حق حضانت و نگهدارى مانند فرزند حلال زاده است.

سؤال 886 ـ اگر بچّه ولدالزّنا به دست زانیه داده شود باعث فساد مى شود و موجب لطمه به آبروى یک عدّه مومن آن روستا مى شود امّا اگر شرع مقدّس یا قانون دولت، این بچه را به اداره بهزیستى تحویل نماید، هم فساد کم مى شود و هم آبروى چندین مؤمن حفظ مى شود، در این صورت وظیفه چیست؟

جواب: باید حاکم شرع در این گونه موارد تصمیم بگیرد و اگر فسادى هست جلوى آن را بگیرد.

سؤال 887 ـ فردى که موقع ازدواج وى رسیده، مادرش دخترى را که واجد شرایط مى باشد انتخاب نموده ولى وى از ازدواج با دختر انتخاب شده مادر خوددارى مى کند، حکم شرعى چیست؟

جواب: پسر مجبور نیست با آن دختر ازدواج کند ولى در احترام مادرکوتاهى نکند.

سؤال 888 ـ در بحث محلّل، صرف دخول کفایت مى کند یا هر دو باید ارضا شوند؟

جواب: دخول کافى است.

سؤال 889 ـ حکم هدایاى قبل از عقد در صورت ادامه یافتن عقد یا به هم خوردن آن را بیان فرمایید.

جواب: چنانچه عقد به هم نخورد این اشیا جنبه هدیه از طرفین دارد و تصرّف در آن جایز است ولى هرگاه ازدواج به هم بخورد باید آن هدایا را برگردانند زیرا مرسوم این است که هدایا را مشروط به انجام عقد مى دانند مگر هدایاى جزئى از قبیل موادّ خوراکى که از این حکم خارج است.

سؤال 890 ـ اگر صغیر، جدّ پدرى نداشته باشد آیا مادر مى تواند بااجازه حاکم شرع قیّم او بشود؟

جواب: با اجازه حاکم شرع مانعى ندارد.

سؤال 891 ـ بین دو طایفه، در محلّى درگیرى واقع مى شود و چشم پسر بچه اى نابینا مى شود، به عنوان وجه المصالحه دختر ده ساله اى را با اجازه ولیّش براى برادر بچه 8 ساله اى که چشمش از بین رفته بود عقد مى کنند. خود دختر ادّعا مى کند من راضى نبوده و نیستم. در قانون سنّ پسر و دخترى که بتوانند مستقلا در کارهاى خود مداخله کنند 18 سال است و کمتر از 18 سال باید به دادگاه مراجعه و دادگاه به پزشک متخصص ارجاع مى دهد که بالغ و رشیده باشند، چنانچه پزشک متخصص قانونى بر بلوغ و رشد گواهى کند، دادگاه قبل از سن 18 سالگى حکم رشد صادر مى کند. در این مورد چنین اقدامى نشده لیکن در سن 16 سالگى صورت جلسه اى بین زوجین به این کیفیت که تا پایان تحصیلات متوسطه زوجین به تحصیل خود ادامه دهند، تنظیم شده است. در همین صورت جلسه نیز دختر ادعا مى کند پدر و مادرم تهدیدم کردند من امضاکردم. این ازدواج در بعضى از روستاها مرسوم بوده و هست. در ضمن در مسأله 4 تحریر الوسیله در فصل اولیاى عقد آمده است که «یشترط فی صحة تزویج الاب و الجد و نفوذه عدم المفسده» و در آخر مسأله ذکر شده «بل الاحوط مراعات المصلحة» آیا این عدم مفسده و رعایت مصلحت مربوط به دختر مى باشد یا به پدر و فامیل دختر؟ آیا چنین عملى اصلا درست است یا نه؟

جواب: رعایت مصلحت و مفسده مربوط به دختر است یعنى مصالح دختر
باید در نظر گرفته شود ارتباطى به پدر و مادر ندارد و ملاحظات فامیلى و جبران خسارتها، نمى تواند مجوز باشد که صغیر مال المصالحه شود و امّا در مورد کبیر شرعى واضح است که بدون رضاى او عقد صحیح نیست.

سؤال 892 ـ حکم ازدواج معاطاتى چیست و چه شرایطى دارد؟ اگر یکى از مقلّدین شما در این مسأله (به فرض عدم صحّت ازدواج معاطاتى به نظر شما) به مرجع دیگرى رجوع نماید حکم چیست؟ اگر فردى به علّت عدم آشنایى به حکم (در صورت عدم صحّت ازدواج معاطاتى) با فردى به این طریق ازدواج کند و بعد حکم را بفهمد وظیفه اش چیست؟

جواب: چیزى به نام ازدواج معاطاتى نداریم چنین ازدواجى باطل است.

سؤال 893 ـ اگر مردى با زن نامحرمى تفخیذ کند و انزال شود و فرزندى منعقد گردد بى آن که دخول صورت گرفته باشد حکم فرزند و زوال بکارت که بر اثر تولد فرزند حاصل مى شود چیست؟

جواب: هرگاه یقین داشته باشد که انزال نمى شود، بعید نیست فرزند آنها همچون فرزند شبهه باشد و اگر احتمال مى داده است، خالى از اشکال نیست و در مورد مهرالمثل اگر زن با میل و رضایت خود حاضر شده و احتمال این امر را مى داده مهرالمثل ندارد و اگر احتمال نمى داده و رضایت به غیر تفخیذ نداشته، احتیاط واجب دادن مهرالمثل است.

سؤال 894 ـ اگر زن به خاطر انجام مستحبات زیاد، دچار خستگى مفرط شود به طورى که مرد نتواند تمتّعات لازم را از او ببرد، آیا مرد حق دارد او را از انجام چنین مستحباتى نهى نماید و آیا اطاعت از شوهر در این جا لازم است؟

جواب: مرد نمى تواند او را نهى کند مگر به طور کلّى تمتّع از بین برود و در این صورت چون مزاحم حقّ شوهر است زن بدون اجازه او نمى تواند اقدام کند.

سؤال 895 ـ اگر مردى به هیچ وجه قادر به ازدواج نباشد یعنى همیشه در امور زندگیش با شکست مواجه بوده و حتّى قادر به سبکترین نوع ازدواج هم نیست و ازدواج نکردن هم موجب اختلالاتى در بدنش مى شود، آیا مى تواند به وسیله خوردن دارو و یا عمل جراحى، مردى خود را از بین ببرد؟

جواب: جایز نیست و باید صبر کند تا خداوند فرجى براى او فراهم سازد.

سؤال 896 ـ همسر شهیدى که یک پسر دارد پس از گذشتن چند سالى ازدواج کرده است، پدر شهید مى گوید: من به عنوان ولىّ نمى گذارم نوه ام در خانه بیگانه بماند چون من وظیفه دارم او را پرورش دهم و فعلا این پسر بچه 5 ساله است، مادرش مى گوید: من به عنوان مادر، او را پرورش مى دهم، از نظر اسلام کدام یک مقدّم هستند؟

جواب: در مورد نگهدارى بچه و پرورش او تا زمان بلوغ، مادر بچه بر جدّ او مقدّم است حتّى در صورتى که شوهر کند، ولى در مسأله ولایت بر اموال حق با جدّ است و مادر ولایتى بر اموال کودک ندارد.

1. قواعد شهید، صفحه 381، جلد 1 و مسالک اوائل کتاب نکاح.