سؤال 1578 ـ آیا حق الماره مشروع است؟

جواب: آرى، جایز است براى مسافر هنگام عبور از کنار باغها از میوه آن به مقدار حاجت بخورد، به شرط آن که به قصد این کار حرکت نکرده باشد و چیزى با خود حمل نکند و موجب افساد نگردد و احتیاط آن است که در صورت یقین به عدم رضایت مالک خوددارى کند.

سؤال 1579 ـ نظر شما در مورد تفسیر على بن ابراهیم چیست؟

جواب: خود على بن ابراهیم از افراد ثقه است، امّا رجالى که در سلسله سند تفسیر او آمده اند باید هر کدام مستقلا مورد بحث قرار گیرند، زیرا در این تفسیر روایات متعدّد از افراد مختلفى، نقل شده است.

سؤال 1580 ـ نظر شما در مورد محمّد بن سنان چیست؟

جواب: محمّد بن سنان در بین علماى رجال محل اختلاف است مدارکى بر مدح و ذمّ او در دست است، بنابراین قناعت کردن به روایات او به تنهایى مشکل است.

سؤال 1581 ـ نظر حضرت عالى در مورد معاویه ثانى چیست؟

جواب: معروف و مشهور در بین افراد موثّق و در بعضى زیارات، این است که همه بنى امیّه مطرودند، هر چند درباره شیعه بودن معاویه بن یزید روایاتى در منابع معروف نقل شده است.

سؤال 1582 ـ چرا در بعضى از زیارتهایى که میان مردم معمول است به حضرت مهدى (عج) شریک القرآن گفته شده است؟

جواب: این تعبیر اشاره به حدیث معروف ثقلین است که در میان شیعه واهل سنّت متواتر است که پیامبر(صلى الله علیه وآله) فرمود: من از میان شما مى روم و دو چیز گرانمایه به یادگار مى گذارم که اگر دست به دامن آنها بزنید هرگز گمراه نخواهید شد کتاب خدا و عترتم.

سؤال 1583 ـ چرا بعضى محل دفن امام هشتم(علیه السلام) را قبله هفتم نامیده اند؟

جواب: نظر به این که هفت مدفن براى معصومین(علیهم السلام) وجود دارد:

(1ـ مدینه محلّ دفن پیامبر(صلى الله علیه وآله) 2ـ قبرستان بقیع 3ـ نجف 4ـ کربلا 5ـ کاظمین 6ـ سامرا 7ـ مشهد ) لذا مدفن امام على بن موسى الرضا(علیه السلام) را بعضى از مردم قبله هفتم نامیده اند. البتّه منظور از قبله در این جا قبله نماز نیست بلکه قبله به معناى چیزى است که انسان به آن توجّه مى کند.

سؤال 1584 ـ آیا تنبیه بدنى دانش آموزان از سوى معلّمان جایز است؟

جواب: زدن دانش آموزان جایز نیست، مگر این که این امر به خاطر تربیت آنها لازم باشد و با اجازه ولىّ باشد و با توجّه به این که در شرایط فعلى آثار منفى آن بیشتر مى باشد، لازم است حتّى الامکان از این کار پرهیز شود.

سؤال 1585 ـ معناى قیام با سیف (شمشیر) که در روایات مربوط به قیام حضرت مهدى(عج) وارد شده است، چیست؟

جواب: قیام با سیف ممکن است اشاره به استفاده از نیروى نظامى و قدرت بوده باشد، زیرا سیف معمولا کنایه از قدرت و قلم کنایه از علم است، ولى این احتمال نیز وجود دارد که سلاحهاى گرم در آن زمان از کار بیفتد و تنها جنگها با سلاح سرد صورت گیرد، زیرا سلاحهاى گرم مخصوصاً سلاحهاى سنگین و موشکها و بمبها غالباً بى گناه و باگناه را از بین مى برد.

سؤال 1586 ـ ماهیّت استخدام دولتى چیست؟ با توجّه به این که حقوق کارمند با گذشت زمان تغییر مى یابد و دولت اعتباراتى را در تعیین زمان بازنشستگى او دارد.

جواب: استخدام دولتى ظاهراً داخل عقد اجاره است و تغییراتى که در جهت سالهاى خدمت و ساعات کار و جدول حقوقى پیدا مى شود، مشکلى در این عقد اجاره ایجاد نمى کند و مى توان آنها را از دو راه تصحیح کرد:

الف) از طریق وکالت، به این معنا که کارمند از آغاز، خود را به عنوان سى سال با حقوق فعلى و ساعات کارمشخص در خدمت دولت قرار مى دهد و عقد اجاره (به صورت انشاى لفظى ویا معاطات) انجام مى گیرد، سپس وکالت مطلّقه اى به دولت مى دهد که اگرخواست در 25 سالگى یا کمتر یا بیشتر این قرارداد اجاره را فسخ کندو نیز وکالت مى دهد که ساعات کار و حتّى مقدار حقوق و مزایا را طبق جدولهاى عادلانه اى که خودش تنظیم مى کند تغییر دهد و در حقیقت اجاره جدیدى را بر اساس حقوق و مزایاى فعلى ترتیب دهد بنابراین در قرارداد ابتدایى باید این مسائل قید شود که «کارمند» چنین وکالتى را در چهارچوبه ضوابط هر زمان به دولت داده است و این مسائل هنگام استخدام باید تفهیم شود و از آن جا که دولت شخصیّت حقوقى دارد، همان گونه که مى تواند مالک بشود، مى تواند طرف وکالت نیز واقع شود.

ب) این تغییرات را از طریق شرط ضمن عقد نیز مى توان تصحیح کرد، به این معنا که در قرارداد نخستین، شرط مى شود که دولت در هر زمانى بخواهد، مى تواند این قرارداد را (مثلا طبق ضوابطى که در مجلس شوراى اسلامى یا هیأت دولت تصویب مى شود) فسخ کند و کارمند را بازنشست کند و یا این که کارمند شرط مى کند که باید مبلغى اضافه بر آنچه در قرارداد آمده طبق جدولهایى که دولت یا مجلس تصویب مى کند به او بپردازد.

درست است که این شرط داراى ابهام است ولى ابهام آن درحدّى نیست که اهل عرف بر آن اقدام نکنند و ما بیش ازاین در باب شروط ضمن عقد دلیل نداریم.

سؤال 1587 ـ ماهیّت بازنشستگى و حقوق مترتب بر آن چیست؟

جواب: مسأله بازنشستگى را نیز مى توان از دو طریق حل کرد:

الف) این که آن را به عنوان یک عقد جدید از عقود مستحدثه که تابع عقد قرارداد خواهد بود منعقد کنند که باید شرایط عمومى عقود را داشته باشد، یعنى طرفین عقد معیّن، عاقل، بالغ و بوده باشند و ابهاماتى که در گوشه و کنار عقد بازنشستگى است نظر به این که جنبه سفهى به این عقد نمى دهد بلکه جنبه عقلایى آن محفوظ است ضررى به صحّت این عقد نمى زند و در واقع این عقد و قرارداد، شبیه عقد و قرارداد بیمه است که به عنوان یک عقد مستقل قابل قبول است و مشمول آیه شریفه (أُوفُوا بِالْعُقُودْ) مى باشد و ابهاماتى که از نظر مقدار وجه پرداختى یا مانند آن وجود دارد ضررى به آن نمى زند و همچنین مسأله ربا، نه در عقد بیمه جارى است و نه در عقد بازنشستگى.

ب) این مسأله با تمام ویژگیها و مقرّارتش به صورت شرط ضمن العقد در قرارداد استخدام اخذ مى شود وابهاماتى که در آن وجود دارد مانع از صحّت آن نیست همان گونه که در بالا نیز اشاره شد.

سؤال 1588 ـ حضرت آدم(علیه السلام) در کدام بهشت بوده است؟ و چگونه ممکن است کسى از بهشت بیرون رانده شود؟

جواب: آنچه در داستان آدم(علیه السلام) آمده است، مربوط به بهشت دنیاست و خلود و جاودانگى مربوط به بهشت آخرت است.

سؤال 1589 ـ آیا مصادره اموال فراریان جایز است؟ و آیا صرف فرار به خارج، مجوّز مصادره مى شود؟

جواب: مصادره اموال باید تحت یکى از عناوین فقهى صورت گیرد و تنها مسافرت یا فرار مالک به خارج دلیل بر مصادره نمى شود، بلکه باید مثلا از طریق شرعى ثابت شود که همه اموال او از طریق نامشروع به دست آمده و مجهول المالک است.

سؤال 1590 ـ وظیفه مسلمانان در مقابل کسانى که به نوّاب اربعه امام زمان(عج) و علماى شیعه توهین مى کنند چیست؟

سؤال 1591 ـ آیا اخذ شهریه براى طلاّبى که به کار دیگرى اشتغال دارند جایز است؟ تکلیف شهریه هایى که تاکنون گرفته شده است، چیست؟

جواب: هرگاه دهندگان شهریه، آن را مشروط به ادامه تحصیلات حوزوى کرده باشند باید باز گرداند و اگر مشروط به شرطى نبوده، ضامن نیستند و در صورت شک باید از آنها سؤال کنید.

سؤال 1592 ـ آیا مراعات نوبت در امورى که طبق نوبت به کار افراد رسیدگى مى شود، یک حقّ عقلایى و شرعى است و تخلّف از آن حرام است؟

جواب: در حال حاضر که بسیارى از کارها در اجتماع به صورت صف وقرار گرفتن در نوبت انجام مى شود این امر، یک حقّ عقلایى محسوب مى گردد، یا به تعبیر دیگر از بین بردن آن نوعى ظلم به حساب مى آید و مشمول ادلّه حرمت ظلم و تعدّى بر حقوق مردم است (مى دانیم در همه جا احکام از شرع گرفته مى شود و موضوعات از عرف، جز در موضوعات مخترعه) آرى در مواردى که در عرف عقلا استثنا مى شود، مثل یک بیمار اورژانسى در مطّب دکتر و مانند آن، اشکالى ندارد.

سؤال 1593 ـ در چه روزهایى از هفته نباید به عیادت مریض رفت؟

جواب: در روایات آمده است که همه روز به عیادت مریض نروید بلکه یک روز در میان باشد و اگر بیمارى طولانى شود، عیادت پى در پى لزومى ندارد (مگر آن مقدار که باعث شادى بیمار یا پیشرفت بهبودى او گردد) و درباره تفاوت ایام هفته در مسأله عیادت، روایت معتبرى نیافتیم.

سؤال 1594 ـ این جانب در رشته ریاضى دانشگاه اصفهان مشغول تحصیل هستم ولى به علّت علاقه شدید به دروس حوزوى از خواندن دروس خود باز مى مانم، تکلیف شرعى من در این جا چیست؟

جواب: بهتر این است که با عزم راسخ و اراده قوى، دروس دانشگاهى را تمام کنید، بعد مى توانید با بصیرت بیشترى دروس حوزوى را شروع کنید.

سؤال 1595 ـ تقسیمات ابواب فقهى بر چه مبنایى است؟ اگر مبناى تقسیم بندى، مسائلى از قبیل عبادات، حقوق قضایى جزایى، اجتماعى، خانوادگى، فردى باشد چگونه است؟ گروهى مبناى تقسیمات را مثلا قصد تقرّب و عدم آن مى دانند و گروهى لفظى و غیرلفظى مى دانند. در هر صورت آیا مى توان تقسیمى جامع ارائه داد که بابهاى هم سنخ در یک مقوله قرار گیرند؟

جواب: معروف در میان فقها این است که ابواب فقه را به سه الى چهار بخش تقسیم مى کنند:

الف) عبادات به معناى اخص، ب) معاملات به معناى اعمّ، ج) عقود و ایقاعات (معاملات به معناى اخص)، د) سیاسات و مرحوم محقّق در شرایع آن را به چهار باب تقسیم کرده: عبادات (ده کتاب)، عقود (پانزده کتاب)، ایقاعات (یازده کتاب)، احکام (دوازده کتاب).

سؤال 1596 ـ آیا حضرت عالى عکسى را که به عنوان تمثال حضرت محمد(صلى الله علیه وآله) در بازار موجود است و حضرت را به صورت جوان کم سن و سالى نشان مى دهد، تأیید مى فرمایید؟

جواب: هیچ دلیل معتبرى بر تأیید این عکس و سایر عکسهاى منتشر شده در دست نیست.

سؤال 1597 ـ گروهى از متصوفّه به نام اهل حق در استان کرمانشاه و برخى از استانهاى دیگر ایران زندگى مى کنند که داراى عقاید زیر مى باشند: 1ـ یگانگى ذات لایزال خداوند متعال 2ـ نبوّت پیامبران پیشین 3ـ رسالت حضرت محمد(صلى الله علیه وآله) 4ـ معاد و بهشت و جهنم 5ـ امامت دوازده امام معصوم(علیهم السلام) ازحضرت على(علیه السلام) تا حضرت مهدى غائب(عج)، همه فرقه هاى متعدّد آنها و سرانشان علاوه بر این که در کلیّه اظهارات شفاهى و مذاکرات حضورى، صریحاً اعتراف به شهادتین و عقاید فوق نموده اند، تعدادى از آنها کتباً هم اعتراف نموده اند که دستخط آنها به پیوست تقدیم مى گردد. امّا در عین حال داراى انحرافات عقیدتى و عملى از قبیل موارد زیر مى باشند:

الف) خداوند در بعضى مقاطع تاریخ در برخى اولیا و انسانها، مانند حضرت على(علیه السلام) و سلطان اسحاق، ظهور و حلول مى کند و به هدایت مردم مى پردازد. البتّه آنها گاهى در تعابیر کتب خویش نوشته اند على مظهر خداست و گاهى مى گویند على ذات خداست و ما گرچه از واقع عقیده آنها خبر نداریم امّا وقتى از آنها مى پرسیم نظر شما واقعاً چیست؟ مى گویند: اصلا عاقلانه نیست که کسى یک انسان مادى محدود را ذات خداى خالق عالم بداند، خدا لعنت کند کسى که على را واقعاً ذات خدا بداند.

ب) اعتقاد به تناسخ، یعنى ارواح همه انسانها پس از مرگ وارد بدن انسانهاى بعدى مى شوند تا پاداش یا کیفر زندگى قبلى خویش را ببینند، امّا پس از هزار و یک مرتبه حلول، شخص وارد جهان ابدى و معاد خواهد شد.

ج) بسیارى از آنها نماز نمى خوانند و روزه نمى گیرند و به عموم تکالیف اسلامى بى اعتنا هستند، زیرا معتقدند تمام احکام شریعت و تکالیف اسلامى قالبهایى هستند که اسرار و روح و باطنى را دارا مى باشند، مثلا نماز ظاهرش حرکات و سکنات و اذکار است، اما باطنش ذکرالله و توجّه قلبى به خداست و باطن شریعت که طریقت نامیده مى شود از ظاهرش مهم تر و ارزشمندتر است بنابراین اگر کسى خود را به بواطن احکام شریعت ملتزم بداند لازم نیست احکام ظاهرى را کاملا انجام دهد.

لطفاً بفرمایید: آیا عقاید فاسد و جاهلانه فوق الذّکر، موجب کفر و خروج آنها از اسلام مى شود؟ یا این که اعتقاد آنها به ارکان عقیدتى اسلامى مذکور در اوّل سؤال، براى مسلمان بودن آنها کافى است، گرچه مسلمانان منحرفى هستند که باید هدایت گردند؟

جواب: معتقدان به عقاید فوق بر حسب ظاهر در زمره مسلمانند هر چند انحرافات مهمّى دارند و منکر بخشهاى زیادى از ضروریات دینند امّا چون به ضرورى بودن آنها توجّه ندارند و انکار اینها مستلزم انکار توحید، نبوّت ورسالت نیست حکم کفر بر آنها بار نمى شود و جان و مال و عرضشان محفوظ است ولى با توجّه به انحرافات شدید آنها از موازین اسلامى،باید کار فرهنگى فراوانى روى آنها صورت گیرد، والله العالم.

سؤال 1598 ـ در بعضى شهرها مجالس مردانه و زنانه به عنوان ختم سوره انعام برقرار مى گردد دراین رابطه جزواتى نیز منتشر شده در وسط آیه هاى مبارکه، اذکارى نیز وارد شده است و همچنین یازده مرثیه; نظرمبارک خود را در این مورد مرقوم فرمایید.

جواب: درباره ختم انعام به صورتى که معمول است روایت مستندى نیافتیم هر چند در بعضى کتابها،اشاره اى به آن دیده مى شود، ولى جاى شک نیست که تلاوت این سوره مبارکه و عمل به آن مى تواند باعث حلّ مشکلات گردد و شایسته است به هنگام تلاوت سوره مطلقاً چیزى به آن نیفزایند و هنگامى که تلاوت سوره تمام شد به سراغ دعاها و مرثیه ها بروند.(1)

سؤال 1599 ـ فرق واجب و لازم چیست؟

جواب: لازم و واجب معمولا به یک معناست، ولى گاهى لازم مفهوم وسیعترى دارد و بر غیر احکام تکلیفى نیز اطلاق مى شود.

سؤال 1600 ـ قاعده اقدام یعنى چه؟

جواب: منظور از قاعده اقدام این است که انسان آگاهانه به ضرر خود اقدام کند، مثلا جنسى را که مى داند هزارتومان ارزش ندارد به خاطر ملاحظاتى آن را به این قیمت خریدارى کند.

سؤال 1601 ـ منظور از این که مى گویند حکم، دائر مدار موضوع است، چیست؟

جواب: این که مى گویند حکم دائر مدار موضوع است مفهومش این است که مثلا شراب مادامى که شراب است، نجس و حرام مى باشد امّا هنگامى که سرکه شد پاک و حلال مى شود، همچنین سایر احکام شرع، تابع موضوعات آن مى باشد و با تغییر و تبدیل موضوعات، ممکن است عوض شود.

سؤال 1602 ـ منظور از اماره چیست؟

جواب: منظور از اماره هر دلیل ظنّى معتبر است، مانند شهادت شهود عادل و گاه به دلایل قطعى نیز امارات قطعى گفته مى شود.

سؤال 1603 ـ آیا همکارى رابطه یا کمک به دولت غاصب اسرائیل جایز است؟

جواب: هر چیزى که باعث تقویت اسرائیل غاصب شود، حرام است.

سؤال 1604 ـ آیا رضایت والدین در مورد طلبه شدن و پوشیدن لباس مقدّس روحانیّت شرط است؟

جواب: در این گونه موارد رضایت والدین لازم نیست، اصولا اطاعت آنها در جایى لازم است که ترک آن موجب اذیّت و آزار گردد و در مسائل سرنوشت ساز زندگى انسان (مانند ازدواج و طلاق) نباشد و امّا در مورد تحصیل علوم دینى در امثال زمان ما که نیاز مبرم به دانشمندان و علماى لایق دین است و من به الکفایه وجود ندارد، رضایت آنها شرط نیست. در مورد لباس نیز رضایت آنها ضرورت ندارد ولى بهتر است تا مى توانید در همه کارها رضایت آنها را تحصیل کنید.

سؤال 1605 ـ آیا بوسیدن دست استاد فقه جایز است؟ اصولا روایات مربوط به موارد جواز بوسیدن دست و صورت را بیان فرمایید؟

جواب: بوسیدن دست استاد فقه جایز، بلکه مستحب مى باشد، و در مورد روایات مربوط به بوسیدن دست و صورت به بحارالانوار، جلد 73، صفحه 37، حدیث 34 تا آخر و وسایل، ابواب العشره، باب 133 و مستدرک، ابواب العشرة، باب 116، مراجعه کنید.

سؤال 1606 ـ تمام حروف تهجّى در کدام آیه قرآن جمع است؟

جواب: در آخرین آیه سوره فتح و آیه 154 آل عمران.

سؤال 1607 ـ تحصیل علوم دیگر، غیر از علوم دینى، براى طلبه چه صورت دارد؟

جواب: اگر مزاحم تحصیل حوزوى نباشد مانعى ندارد.

سؤال 1608 ـ تقلّب در سرجلسه امتحان، چه طرف دوّم راضى نباشد و چه طرفین راضى باشند. آن هم درمدرسه یا مکانى که توسط بیت المال مسلمین هزینه مى شود، چه حکمى دارد؟

جواب: تقلّب در امتحانات جایز نیست، خواه در اماکن مربوط به بیت المال باشد یا اماکن دیگر و خواه طرفى که از او مى گیرد راضى باشد یا نه، ولى تقلّب در انجام تکالیف، زیانش متوجّه خود اوست و در صورتى که در نمره هاى امتحانى تأثیرى نداشته باشد، حرام نیست، مگر این که بگوید خودم نوشته ام که از باب دروغ حرام مى شود.

سؤال 1609 ـ نصب آنتن ماهواره براى استفاده از برنامه هاى تلویزیونهاى خارجى چه حکمى دارد؟ با توجّه به این که:

الف) دراکثر برنامه ها، به خصوص فیلمهاى سینمایى ترویج فساد و فحشا و پخش اعمال جنسى به صورت عریان یا نیمه عریان مشاهده مى شود.

ب) برخى یا اکثر برنامه ها بر اساس نیّات سوء یا مقاصد شوم اجانب، علیه اسلام و مسلمین هدف گذارى شده است و جنبه تهاجم فرهنگى دارد و با مصالح مسلمین هماهنگ نیست.

ج) برخى از برنامه ها ناظر به پیشرفت بشرى در کلّیه زمینه هاست و اطّلاع از آن مفید به نظر مى رسد.

جواب: چنانچه نصب این آنتن ها موجب اشاعه فساد در سطح جامعه یا در خانواده شود، به یقین حرام است و وجود بعضى از برنامه هاى آموزنده، کافى براى رفع حرمت نمى باشد. مسلمانان باید دقّت داشته باشند که این مسائل جزیى از تهاجم فرهنگى براى نابود ساختن اخلاق و متزلزل کردن پایه هاى ایمان و در نتیجه سلطه سیاسى و اقتصادى و فرهنگى بر کشورهاى اسلامى است، سلطه اى که باعث نابودى دین و دنیاى آنها، هر دو مى شود.

سؤال 1610 ـ هنگامى که انسان خواب مى بیند آیا روح از جسم جدامى شود؟ و آیا وقتى شخص دیگر را خواب مى بیند، روح او با روح آن شخص ملاقات مى کند؟

جواب: در موقع خواب، روح جدایى نسبى پیدا مى کند و درموقع مرگ رابطه آن به کلّى قطع مى شود و با توجّه به این که خوابها و رؤیاها بسیار متفاوت است، دیدن دیگرى را در خواب دلیل بر ملاقات با روح او نیست.

سؤال 1611 ـ قضیه مسجد جمکران از ابتدا در خواب بوده، یا دربیدارى اتفاق افتاده و آیا سندش صحیح است؟

جواب: داستان مسجد مقدّس جمکران در بیدارى بوده و روایت آن در کتب معروف نقل شده است علماى بزرگ اهمیّت خاصى براى این مسجد قائل بوده اند.

سؤال 1612 ـ آیا این روایت که به وسیله بعضى از گویندگان در میان مردم منتشر شده، درست است یا نه؟ حدیث است یا عبارت عرفا «من طلبنى وجدنى و من وجدنى عرفنى ومن عرفنى عشقنى و من عشقنى عشقته و من عشقته قتلته و من قتلته فعلى دیته و من على دیته فانا دیته».

جواب: این حدیث در منابع معروف وجود ندارد.

سؤال 1613 ـ آیا نوّاب اربعه از سلسله سادات بوده اند؟

جواب: از میان این بزرگواران، عثمان بن سعید و محمدبن عثمان از طایفه بنى اسد و حسین بن روح از نوبختى هاست و على بن محمد سمرى نیز سیادتش ثابت نیست، بنابراین هیچ کدام ظاهراً از بنى هاشم نبوده اند.

سؤال 1614 ـ آیا در بهشت، افراد با هم چنین صحبتهایى دارند، مثلا چگونه از دنیا رفتى، در برزخ به تو چگونه گذشت و یا این که آیا تو با توجّه به این که گناهکار بودى آیا به وسیله شفاعت به بهشت راه پیدا کردى یا طریق دیگر؟

جواب: بعید نیست این گونه سخنان میان آنها ردّ و بدل شود.

سؤال 1615 ـ در روستایى که ما در آن زندگى مى کنیم تعدادى سگهاى ولگرد هستند که زمینهاى کشاورزى را آلوده مى کنند، آیا از بین بردن آنها گناه دارد؟

جواب: در صورت ایجاد مزاحمت، مانعى ندارد.

سؤال 1616 ـ همان طور که حضرات مراجع مى فرمایند: اگر کسى به درون خانه دیگرى نگاه کند صاحب خانه مى تواند به آن شخص لطمه بزند، آیا ماشین در باز، هم همین حکم را دارد؟

جواب: ماشین حکم خانه راندارد این حکم در مورد خانه نیز شرایطى دارد.

سؤال 1617 ـ طّلاب علوم دینى که مشغول تحصیل دروس حوزه مى باشند و دروس جدید ( دبیرستان، دانشگاه) را هم تحصیل مى کنند، آیا مى توانند از امکانات حوزه علمیّه ( حجره شهریه) استفاده نمایند؟

جواب: اگر به وظایف طلبگى خود عمل مى کنند مانعى ندارد.

سؤال 1618 ـ نظرتان را در مورد کتابهاى دکتر على شریعتى بیان فرمایید؟

جواب: مطالبى را که خوب است، عمل کنید و آنچه بد است،رها کنید و اگر توانایى جدا کردن ندارید از اهل اطّلاع بپرسید و یا از کتابهاى دیگرى که کاملا شناخته شده است استفاده نمایید.

سؤال 1619 ـ مدارس دولتى که در شهرهاى ما هست بعضى از افکار مخالف اهل بیت(علیهم السلام) و نیز بعضى اعتقادات فاسد مثل این که خداوند دیده مى شود و زیارت قبور اولیا مانند پیامبر(صلى الله علیه وآله) و ائمه(علیهم السلام) حرام است و غیر اینها را نیز تدریس مى کنند، آیا فرستادن بچّه ها، مخصوصاً دختران به این مدارس با توجّه به این که نرفتن به مدرسه خطرهاى بزرگى دارد از جمله این که به خاطر بى سواد بودن آنها، پسران حاضر به ازدواج با آنها نمى شوند از نظر شرعى چه حکمى دارد؟

جواب: فرستادن آنها به مدرسه جایز بلکه گاهى از اوقات لازم است، همان طور که بر اولیاى آنها واجب است که به فرزندان مخصوصاً دختران خود عقاید حقّه را تعلیم دهند و اگر براى آنها امکان دارد که مدارس مخصوص خودشان بسازند، این کار بر آنها واجب است.

سؤال 1620 ـ زمینى ملک کسى است که در یک سمت همین قطعه زمین خانه خود مالک بوده، راهى که از شاهراه به خانه خود مالک منتهى مى شد از میان همین قطعه زمین بود و دیگران هم از این راه استفاده مى کردند ولى اکنون مالک، خانه خود را در جاى دیگرى ساخته است، لذا از راه مذکور بى نیاز شده است ولى از آن جا که جاى خانه و راه مذکور ملک خود مالک بوده، لذا اکنون مى خواهد با انسداد راه مذکور آن جا را به مزرعه خود ملحق کند و لکن دیگران که قبلا از این راه استفاده مى کردند مى گویند که: سه نسل از ما گذشته و تاکنون از این راه استفاده مى کرده ایم لذا نمى گذاریم شما این راه را مسدود کنید. البتّه براى استفاده دیگران از راه مذکور، علاوه بر گذشتن سه نسل در مدّت استفاده، جواز شرعى دیگرى (مثل خرید و فروش، هبه، عوض و غیر آن) وجود ندارد و بیان گواهان طرفین هم چنین است که مى گویند: ما بیش از این نمى دانیم که آنها از راه مذکور از سه نسل گذشته تاکنون استفاده مى کرده اند و بس و از جواز شرعى دیگرى اطّلاع نداریم آیا مسدود کردن این راه توسط مالک جایز است؟

جواب: هر گاه آن راه،اختصاصى باشد و در ملک شخص دیگرى باشد، باید از او اجازه گرفت وتنها استفاده دو سه نسل در مقابل سند مالکیّت صاحب آن زمین، دلیل بر حقّ آنها نیست.

سؤال 1621 ـ یک حلقه چاه عمیق یا نیمه عمیق در حدود 20 سال قبل به تقاضاى اهالى روستاى «نوایگان داراب» با مقدارى خودیارى مردم به منظور تأمین آب آشامیدنى و رفع احتیاجات ضرورى اهالى و مردم محل، توسط نظام گذشته جهت این محل حفر شده است. اکنون به علّت ازیاد جمعیّت و نبودن زمین، جهت خانه و مسکن تعدادى از اهالى مذکور به فاصله هشت کیلومترى محل قدیم، روستاى جدیدى را احداث نموده اند. با توجّه به عدم رضایت اهالى روستاى قدیم، آیا اهالى محل جدید مى توانند به وسیله لوله کشى از آب چاه مذکور جهت شرب و غسل و وضو استفاده نمایند؟

جواب: هرگاه با خودیارى مردم بوده و الآن آنها راضى نباشند در سهم آنها جایز نیست، ولى در سهم حکومت که اباحه منافع شده بوده است، اکنون حکومت اسلامى مى تواند تصمیم بگیرد.

سؤال 1622 ـ در صورت جواز در سؤال فوق، آیا اشخاصى که امتیاز و سهمیه آبى که از چاه فوق الذّکر داشته اند و به دیگرى فروخته اند نیز مى توانند در محلّ جدید از همان آب چاه استفاده نمایند؟

جواب: نسبت به سهمیه حکومت مى توانند تصرّف کنند، یعنى اگر به مقدار سهمیّه مردم روستاى اوّل به آنها آب داده شود و از مازاد آن براى روستاى دوّم ببرند اشکالى ندارد.

سؤال 1623 ـ مالک فعلى چاه آبى که رژیم گذشته به اهالى روستایى هبه و واگذار نموده است کیست مردم یا دولت؟

جواب: در این گونه موارد معمولا اباحه منافع است نه هبه اصل، بنابراین مالک، دولت است و اجازه او شرط است.

سؤال 1624 ـ چنانچه ناشرى مجموعه اشعار شاعر یا نوشته هاى نویسنده اى را بدون پرداخت حقّ تّالیف و کسب اجازه مؤلف و در صورت فوتش بدون موافقت و رضایت ورّاث شرعى و قانونى او منتشر کند و آنها را بفروشد و درآمد حاصله را کلاّ به نفع خود بهره بردارى کند، چنین عملى از نظر شرعى چه حکمى دارد؟

جواب: حقّ تّالیف یک حقّ عقلایى است که در میان عقلاى جهان به رسمیّت شناخته شده است و تجاوز به آن، مصداق ظلم و ممنوع مى باشد و نشر آثار مؤلّفین و شعرا بدون اجازه آنان جایز نیست و این نکته را باید توجّه داشت که همیشه مصادیق از عرف گرفته مى شود و احکام از شرع مقدّس و مانعى ندارد که با گذشت زمان، حقوق تازه عقلائیّه پیدا شود و مشمول احکام کلیّه اسلام گردد.

سؤال 1625 ـ چند سالى است بعضى از هیأتهاى مذهبى توسط بعضى از مداحان، نهم ربیع الاوّل را جشن مفصّلى مى گیرند و تا دیر وقت (شبها) جلسات جشن دارند و متأسفانه کمتر مسائل شرعى رعایت مى شود. با توجّه به این مقدّمه به سؤالات زیر پاسخ دهید:

الف) نظر شما راجع به این جلسات چیست؟ آیا شرکت کنیم؟

ب) آیا ائمّه اطهار(علیهم السلام) هم در این ایّام جشن مى گرفتند و شادى داشته اند؟

ج) آیا حدیث رفع قلم نسبت به این ایّام صحیح است و افراد آزادند هر کار خلافى را انجام دهند؟

د) با چه بیان و دلیلى مى توان اینها را قانع کرد؟ با چه مدارکى؟

جواب: در این جا نکاتى باید مورد توجّه قراد گیرد:

الف) تولّى دوستان اهل بیت عصمت(علیهم السلام) و تبرّى از دشمنان آنها، جزء ارکان مذهب ماست.

ب) نباید کارى کرد که شکاف در صفوف مسلمین بیفتد.

ج) نباید به نام مقدّس اهل بیت(علیهم السلام) مجالس مشتمل بر گناه تشکیل داد.

د) حدیث رفع قلم مخصوص به کودکان نابالغ و دیوانه ها و حالت خواب است و معاذ الله که ائمّه معصومین(علیهم السلام) اجازه ارتکاب گناه به افراد در این ایّام یا غیر این ایّام را داده باشند.

سؤال 1626 ـ مستدعى است نظرمبارک را پیرامون مسأله تحریف و عدم تحریف قرآن بیان کنید؟

جواب: محقّقان و علماى اسلام اعمّ از شیعه و اهل سنّت، قائل به عدم تحریف قرآنند و معتقدند که آنچه در قرآن کنونى است همان چیزى است که بر پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) نازل شده نه یک کلمه زیادتر و نه کمتر، ولى اقلیّت بسیار ناچیزى از شیعه و همچنین اهل تسنّن قائل به تحریف قرآنند که علماى معروف اسلام اعتنایى به حرف آنها ندارند. ما شرح این مطلب را در «تفسیر نمونه» و در بحث عدم تحریف قرآن در «انوارالاصول» به طور کامل نوشته ایم.

سؤال 1627 ـ همان گونه که در تفسیر نمونه جلد اوّل، ذیل آیه 124 سوره بقره کلمه ظلم را این گونه تعبیر نموده اید که: منظور از ظلم در جمله (لاَیَنَالُ عَهْدِى الظَّالِمِینَ) تنها ظلم به دیگران نیست بلکه ظلم در برابرعدل است وعدل به معناى گذاردن هر چیز به جاى خودش مى باشد، با توجّه به این مقدّمه، دانش آموزى که نمره نمى آورد و تحت عناوینى چون رضاى خدا و یا آشنایى، نمره اى که حقّ وى نیست به او داده مى شود، آیا عنوان ظلم درباره این کار صدق مى کند؟

جواب: این کار نوعى ظلم و تبعیض است ونه تنها موجب رضاى خدا نیست بلکه مایه نارضایى حق تعالى است، مگر در مواردى که استحقاق ارفاق دارد که باید آن را نیز درباره همه کسانى که آن ویژگى را دارند اعمال نمود.

سؤال 1628 ـ اگر گوسفندى مورد تجاوز قرار بگیرد و دامپزشک تأیید کند، آیا قولش حجّت است؟

جواب: اگر یقین یا اطمینان از قول او حاصل شود، کافى است و اگر یقین و اطمینان حاصل نشود کفایت نمى کند.

سؤال 1629 ـ اگر کارمندى براى کارفرما چندین سال کار کند و کارفرما کلیه حقوق و مزایا، پاداش و مرخصى هاى نامبرده را به طور مرتب پرداخت نماید و علاوه بر این از هیچ کمکى نیز در حقّ کارگر چشم پوشى نکرده باشد ولى پس از چند سال کارگر به میل خود مى خواهد کار را ترک کند، به همین خاطر به کارفرما اظهار مى دارد که سوابق کار این جانب را حساب کرده بپردازید، یعنى مجدّداً به عنوان سوابق کار مى خواهد پول دیگرى از کارفرما بگیرد آیا این پول از نظر قوانین اسلام حرام است؟

جواب: چنانچه گرفتن حقّ سوابق قانونى باشد و طرفین با اطّلاع وپذیرفتن این قانون، قرارداد کارمندى را بسته اند کارفرما موظّف است سوابق را بپردازد.

سؤال 1630 ـ اگر شخصى حدیثى را که جزم به صحّت آن ندارد از اهل البیت(علیهم السلام)نقل کند ولى چون شنوندگان از عوام هستند و تمییزى بین حدیث صحیح و غیر آن نمى دهند به این مطلب اشاره اى نکند، آیا اشکال دارد؟

جواب: اگر تصریح به صحّت حدیث نکند و مضمون روایت معروف باشد، جایز است.

سؤال 1631 ـ اگر انسان اراده کند که پولى را به عنوان ردّ مظالم ازطرف پدر مرحومش بپردازد آیا معیار قیمت مظالم به هنگام پرداخت است یا قیمت آن به هنگام واقع شدن آن ظلم؟

جواب: اگر مظالم مثلى است ـ مثل گندم و جو و امثال آن باید ـ خود آن و در صورت توافق طرفین قیمتش را، مطابق روز پرداخت بدهد و اگر مثلى نیست مثل انواع حیوانات باید قیمت وقت تلف را حساب کند.

سؤال 1632 ـ در بعضى از کشورها، دولت قسمتى از زمینهاى ثروتمندان را گرفته و بین کشاورزانى که در همان زمین کار مى کردند، تقسیم کرده است. اگر صاحبان اصلى این زمینها از محاربین اهل کتاب باشند، آیا تصرف کشاوزان در آن زمینها جایز است؟

جواب: اگر از محاربین باشند جایز است.

سؤال 1633 ـ وظیفه کسى که اموال حرام یا موادّ غذایى حرامى در اختیار او قرار گرفته است و قدرت ردّ آن به صاحبش را ندارد و یا این امر براى او مشکل است، چیست؟

جواب: اگر ردّ آن و لو به حیله هاى عاقلانه اى امکان دارد، باید به صاحب اصلى ردّ کند و الاّ به فقرا صدقه دهد.

سؤال 1634 ـ عدم استفاده از بلیط در مترو و اتوبوس داخل شهرى یابین شهرى و یا تصاحب بعضى از اجناس به شکل غیر قانونى در صورت نیاز به آنها و عدم استطاعت مالى در بلاد کفر چه حکمى دارد؟

جواب: چون این گونه کارها در کوتاه مدّت یا دراز مدّت موجب وهن اسلام و مسلمین است جایز نیست.

سؤال 1635 ـ چرا کشورهاى عربى در روز شهادت حضرت امام حسین(علیه السلام) در برنامه هاى رادیو، موسیقى شاد پخش مى نمایند، آیا آنها از واقعه عاشورا بى خبرند؟

جواب: آنها غالباً از عاشورا خبر ندارند و ده روز اوّل محرم را آغاز سال نو مى دانند و شادى مى کنند ولى بسیارى از آنها که از واقعه عاشورا با خبر شده اند، در مراسم عزادارى با ما همکارى مى کنند.

سؤال 1636 ـ اگر مردى همسرش را به امور شرعى و وظائف دینى ملتزم نکند، آیا فاسق محسوب مى شود؟

جواب: اگر مى تواند نهى از منکر کند و ترک نماید، فاسق است.

سؤال 1637 ـ حکم برخورد و همنشینى اشخاصى که مشکوک به همکارى با دشمنان اسلام هستند چیست؟

جواب: احتیاط ترک آن است و اگر شبهه قوى باشد ترک آن واجب است.

سؤال 1638 ـ آیا ریا کردن در شعائر و عزادارى امام حسین(علیه السلام) جایز است؟

جواب: ریا در هر عبادتى حرام محسوب مى شود ولى تظاهر به عزادارى امام حسین(علیه السلام) و تعظیم شعائر دین به قصد قربت جایز بلکه مستحب است، مثل این که پرداختن صدقه آشکار قربة الى الله براى تشویق دیگران همان طور که در قرآن آمده، مستحب است.

سؤال 1639 ـ آیا به هنگام ظهور حضرت حجت (عج) قرآنى غیر از قرآن موجود آورده مى شود؟

جواب: قرآن موجود، همان قرآن نازل شده بر پیامبر(صلى الله علیه وآله) است و هیچ کلمه اى از آن کم و زیاد نشده است و قرآن موجود در نزد حضرتش نیز همین قرآن است، منتها تفاسیر و شأن نزول هایى که از پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) روایت شده، نزد آن حضرت است.

سؤال 1640 ـ نظر مبارک خودتان را راجع به جنگهاى داخلى افغانستان در شرایط فعلى مرقوم فرمایید؟

جواب: جنگهاى داخلى افغانستان مایه تأسّف و تأثّر همه مسلمین جهان است و شرعاً و عقلا لازم است هر چه زودتر متوقّف گردد و براى حلّ مسائل سیاسى و اجتماعى از مذاکرات دوستانه و توأم با عفو و اغماض و گذشت، استفاده شود. همه آگاهان از این برادرکشى رنج مى برند و خون دل مى خورند، نیمى از این کشور بزرگ اسلامى را کمونیستها ویران کردند، اگر بنا باشد نیم دیگر آن به وسیله گروههاى اسلامى ویران گردد چیزى براى حکومت کردن باقى نمى ماند. خداوند همه را به وظایف شرعى خویش آشنا فرماید و برادران را متوجّه مسؤولیّت خطیر خود نماید.

سؤال 1641 ـ در عصر حاضر طلبه شدن براى افراد مستعد واجب عینى است یا کفایى؟

جواب: واجب عینى بودن براى کسانى که مستعدند ومانعى ندارند، بعید نیست.

سؤال 1642 ـ وظیفه کسى که پدر و مادرش از رفتن او به حوزه هاى علمیّه جلوگیرى مى کنند چیست؟

جواب: جلب رضایت آنها در خصوص این امر لازم نمى باشد، ولى سعى کند رضایت آنها را جلب کند.

سؤال 1643 ـ آیا جایز است قوانین مصوّب نظام مقدّس جمهورى اسلامى را از نظر حرمت نقض آنها، به سایر احکام الهى تشبیه نماییم؟

جواب: اگر مراحل قانونى دقیقاً طى شده باشد مستند به قوانین الهى خواهد بود.

سؤال 1644 ـ شخصى هست که مى تواند رد اشیاى گمشده را به صاحبان آنها به طور دقیق اطّلاع دهد و تا بحال چندین مورد که به او مراجعه کرده اند به نتیجه رسیده اند. از طرفى پسر عموى من در جنگ مفقودالاثر شده است و همسر و دو فرزند ایشان قصد و اصرار بر مراجعه به این شخص را دارند تا از او اطّلاعى کسب کنند، آیا این کار جایز است؟

جواب: ادعاى این گونه اشخاص غالباً صحّت ندارد و رجوع به آنها براى کشف گمشده ها جایز نیست.

سؤال 1645 ـ آیا استفاده از کراوات و پاپیون اشکال شرعى دارد و اگر شخص داماد براى شب عروسى از آن استفاده نماید حکم مسأله چیست؟

جواب: در حال حاضر و در کشور ما، این امر به عنوان شعار بیگانگان و همبستگى با آنها محسوب مى شود، از آن اجتناب کنید.

سؤال 1646 ـ آیا قمه زدن جایز است و در صورت عدم جواز اگر کسى نذر کرده باشد چه باید بکند؟

سؤال 1647 ـ سیادت پیامبر(صلى الله علیه وآله) از چه کسى براى ایشان به وجود آمده و آیا امام على(صلى الله علیه وآله) سیّد بوده اند؟

جواب: سیادت به معناى بزرگى و عظمت است و عظمت پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) از سوى خداست و اجداد او تا هاشم به خاطر پیامبر(صلى الله علیه وآله) همه سادات و داراى عظمت بوده اند و حضرت على(علیه السلام) علاوه بر عظمت مقام والاى خودش، از بنى هاشم و سیّد و مولاست.

سؤال 1648 ـ آیا دراز کردن پاها در حال تلاوت قرآن کریم، موجب بى حرمتى است؟

جواب: در صورتى که قصد بى احترامى نداشته باشد حرام نیست ولى در هر حال (در غیر صورت ضرورت) بهتر است این کار را ترک کند.

سؤال 1649 ـ رانندگى اتومبیل براى زنان چه حکمى دارد؟

جواب: با حفظ حجاب اسلامى و جهات شرعى دیگر، مانعى ندارد.

سؤال 1650 ـ آیا بانوان مى توانند آموزش فنون نظامى ببینند؟

جواب: اگر مستلزم گناهى نباشد اشکالى ندارد.

سؤال 1651 ـ آب مشترکى بوده که در اثر سیلاب از بین رفته است، بعد از چندین سال شخصى با زحمت آب راپیدا کرده آیا مال آن شخص است یا مال مشترک؟

جواب: اگر بعد از مدّت طولانى باشد مال کسى است که آن را یافته است اگر مدّت کوتاهى باشد تنها در صورت اعراض صاحبان قبلى مى تواند آن را تملّک کند.

سؤال 1652 ـ طبق آیه قرآن، ظاهراً خنثى نباید وجود داشته باشد چراکه خداوند مى فرماید: (یَهَبُ لِمَنْ یَشَاءُ إِنَاثاً وَیَهَبُ لِمَنْ یَشَاءُ ذکورَ)(1) بنابراین موضوع خنثى را چگونه باید توجیه کرد؟

جواب: هر خنثایى در واقع یا مذکر است یا مؤنث خواه شناخته بشود یا نه.

سؤال 1653 ـ در بعضى از مناطق صاحب حیوان نر، در مقابل جفت گیرى از صاحب حیوان ماده پول یا جنسى مى گیرند آیا این کار جایز است؟

جواب: به عنوان حقّ الزّحمه مانعى ندارد.

سؤال 1654 ـ آیا در حیات کسى، مى توان به نیابت از او، اعمال خیر مثل اهداى قرآن به مساجد و ... انجام داد؟

جواب: انجام اعمال خیر به نیّت احیا و اموات اشکال ندارد.

سؤال 1655 ـ پدرم باشوهرم اختلاف پیدا کرده اند در اثر این اختلاف از دست من ناراحت شده و گفته حق ندارى به خانه من بیایى، تکلیف من چیست؟ با این که در آن خانه مادر و برادرم هستند و من مى خواهم به آنها سر بزنم، آیا مى توانم بدون اجازه پدرم به خانه آنها بروم آیا نرفتن من باعث قطع رحم نمى شود؟

جواب: آنها مى توانند به دیدار شما بیایند یا در محلّ دیگرى ملاقات کنید، ولى در خانه ملکى پدر بدون اجازه او نمى توان رفت.

سؤال 1656 ـ پدر بنده در زمان حیات، مرتکب بسى خطاها شده است و بنده ایشان را ظالم یا فاسد یا مى دانم و ایشان را مستحقّ هیچ گونه امر خیرى نمى بینم و هیچ گونه حقّى را بر گردن خود نمى دانم و تا بحال نیز هیچ امر خیرى براى ایشان انجام نداده ام، تکلیف بنده چیست؟

جواب: پدرتان هر کارى کرده است فعلا از دنیا رفته و دست او کوتاه است و چون مسلمان و شیعه على بن ابى طالب(علیه السلام) بوده، سزاوار ترحّم مى باشد. از خداوند براى او آمرزش بطلبید و بدانید پدر اگر فاسق هم باشد باز بر فرزند حقوقى دارد، امید است خداوند همه ما را ببخشد و بیامرزد.

سؤال 1657 ـ آیا داستان عقد و عروسى حضرت قاسم بن الحسن(علیه السلام) در کربلا صحّت دارد، خواندن و بیان کردن این داستان چه حکمى دارد؟

جواب: چون در منابع معتبر نیامده است بهتر ترک آن است.

سؤال 1658 ـ آیا انتقال دادن میّت به عتبات مقدسه ائمّه طاهرین(علیهم السلام) جایز است؟

جواب: اشکالى ندارد.

سؤال 1659 ـ آیا شبیه قبور ائمّه طاهرین با چوب و سنگ ساختن جایز است؟

جواب: دلیلى بر حرمت این امور نداریم.

سؤال 1660 ـ تحصیل در حوزه و یا دانشگاه کدام یک واجب تر است، با توجّه به این که عدّه اى از جوانان با استعداد و علاقه مند به علوم اسلامى، بین انتخاب حوزه و دانشگاه مردّد مى باشند؟

جواب: تحصیلات حوزوى در شرایط فعلى مقدّم است، البتّه گروهى نیز باید به تحصیلات دانشگاهى بپردازند، تا سایر شئون جامعه اسلامى به صورت آبرومند اداره شود.

سؤال 1661 ـ دانشجویان با استعدادى هستند که در رشته هاى پزشکى یا مهندسى مشغول به تحصیلند و به علوم اسلامى نیز علاقه خاصى دارند، آیا شرعاً وارد شدن به حوزه و کسب معارف دینى بر آنها واجب است؟

جواب: بهتر این است که تحصیلات دانشگاهى را به پایان برسانند سپس به تحصیلات حوزوى بپردازند.

سؤال 1662 ـ گرفتن شهریه براى طّلابى که به کارهاى فرهنگى مشغولند با توجّه به این که درس و بحث حوزوى ندارند و از نظر مادّى هم کاملا تأمین نمى شوند، حرام است یا حلال؟ اگر از نظر مادّى تأمین شوند چطور؟ ملاک حلال بودن استفاده از شهریه حوزه را بفرمایید.

جواب: شهریه حوزه مربوط به محصّلین حوزه علمیّه است مگر این که دهندگان شهریه در موارد خاصّى اجازه بدهند.

سؤال 1663 ـ اخیراً در میان برخى از جوانان مدل مو و لباسهایى مد شده که از کشورهاى اروپایى و بلاد بیگانه ارائه مى گردد (مانند رپ و غیره) نظر به این که پوشیدن این لباسها و این گونه آرایش کردن عرفاً از مصادیق تشبه به کفّار است آیا شرعاً حرام است یا حلال؟

جواب: با توجّه به این که این امور بخشى از فرهنگ منحط بیگانگان است، مسلمانان باید از آن پرهیز کنند و فرهنگ خود را زنده کنند.

سؤال 1664 ـ مرحوم حاج شیخ عباس قمى(ره) در «مفاتیح الجنان» از امام صادق(علیه السلام) نقل مى کند که «مکروه است روایت شعر براى روزه دار و مُحرم و در حرم و در روز جمعه و شبها و لو شعر حق باشد» حضرت عالى در این مورد چه مى فرمایید؟

جواب: این مطلب در یکى از روایات معتبره وارد شده است که امام صادق(علیه السلام)فرمود: «یکره روایه الشّعر للصائم و للمحرم و فى الحرم و فى یوم الجمعه و ان یروى بالّلیل; مکروه است نقل شعر براى روزه دار و محرم و در حرم مکّه و در روز جمعه و در شب»(1) و حتّى در ذیل حدیث آمده است: هر چند شعر حق باشد، ولى ممکن است عناوین ثانویّه مهمترى، این کراهت را تحت الشّعاع قرار دهد.

سؤال 1665 ـ در شهرهاى بزرگ، زنان مسافر به دلیل نبودن جا، بعضاً در صندلى جلو تاکسى ها و در کنار مردان به طور فشرده مى نشینند، از لحاظ شرعى این مسأله چه حکمى دارد؟

جواب: اگر چه تماس بدنها از روى لباس حرام نیست، ولى اگر منشأ فساد گردد حرام است.

سؤال 1666 ـ استفاده از تلفن ادارات و نهادها با پرداخت هزینه آن و یا استفاده از وسایل نقلیّه در ساعات غیر ادارى جهت انجام کارهاى شخصى از قبیل عیادت مریض و تشییع جنازه و یا سخنرانى در مجالس وعظ و سوگوارى، توسّط آقایان روحانیون محترم سیاسى عقیدتى (با این که روغن و بنزین و استهلاک اتومبیل را خودشان از جیب خود تأمین مى نمایند) چگونه است؟

جواب: جایز نیست، مگر به اجازه مسؤولین ذى صلاح.

سؤال 1667 ـ تردّد روحانى در بعضى موارد بدون لباس روحانیّت چه صورتى دارد؟

جواب: اگر موجب وهن روحانیّت نشود اشکالى ندارد.

سؤال 1668 ـ شانه خالى کردن از زیر بار مواردى همچون مالیات، عوارض، مقرّرات راهنمایى و رانندگى، با لطایف الحیل و نپرداختن وجه آن و یا کم کردن وجه در نظر گرفته شده، با توجّه به این که خلاف مقرّرات دولت اسلامى است، شرعاً چه حکمى دارد؟

جواب: اشکال دارد.

سؤال 1669 ـ از آن جا که نگهدارى مجلاّت و روزنامه هایى که آیات قرآن در آنها نوشته شده مقدور نیست با آنها چه بکنیم ؟

جواب: مى توانید آنها را در جایى دفن کرده و یا به رودخانه اى بریزید و یا به مراکزى بدهید که آنها را خمیر مى کنند و از آن مقوّا و مانند آن مى سازند.

سؤال 1670 ـ با توجّه به این که هجرت پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) از مکّه به مدینه در ماه ربیع الاوّل صورت گرفته است، چرا ماه محرّم به عنوان مبدأ سالهاى قمرى و اوّلین ماه آن انتخاب شده است؟

جواب: ماه محرّم قبل از اسلام نیز آغاز سال بوده است و هجرت پیامبر(صلى الله علیه وآله)مانند سرآغاز انقلاب اسلامى ما بود، اگر فرضاً ما بخواهیم سال انقلاب را مبدأ تاریخ قرار دهیم بهمن ماه را آغاز سال قرار نمى دهیم بلکه آغاز سال همان فروردین است.

سؤال 1671 ـ آیا رعایت حجاب و پوشانیدن بدن در اعمال عبادى غیر از نماز همانند تلاوت قرآن و دعا، فضیلتى براى زن محسوب مى شود؟

جواب: دلیلى بر وجوب یا استحباب آن نداریم ولى اگر مشکلى ایجاد نکند محترمانه تر محسوب مى شود.

سؤال 1672 ـ آیا معیارى براى رؤیاهاى صادقه وجود دارد که آدم رؤیاهایش را با آن بسنجد و رؤیاهاى صادقه را بتواند تشخیص دهد؟

جواب: معیار مسلّمى ندارد.

سؤال 1673 ـ مبلغ 15440 تومان بابت سازندگى جبهه نزد شخصى است. این مبلغ را در حال حاضر به چه مصارفى برسانیم؟

جواب: با توجّه به این که هم اکنون نیز در محلّ جبهه هاى سابق مرزداران فعّالیّت دارند، به وسیله شخص امینى به آنها برسانید تا در همان مصرف صرف شود.

سؤال 1674 ـ این جانب کارمند یک شرکت دولتى و در قسمت صدور چک امور مالى انجام وظیفه مى نمایم و از آن جا که ارباب رجوع جهت دریافت چکشان به این جانب رجوع مى کنند گاهى رخ مى دهد که یک جعبه شیرینى و یا حتّى پول نقد مى آورند، از نظر شرعى چه صورتى دارد؟

جواب: اگر شما حقّ کسى را ضایع نکنید و کسى را بى جهت بر دیگرى مقدّم ندارید و فرقى میان آنهایى که هدیه اى مى آورند و نمى آورند نگذارید، گرفتن آن هدیه مانعى ندارد.

سؤال 1675 ـ آیا قطع رحم و یا صله رحم که در اسلام بر آن تأکید شده است معیار مشخّصى دارد و آیا محدوده آن از نظر نصوص و روایات بیان شده است و آیا اگر بنده با نتیجه خواهرم و یا برادرم و یا خاله ام و غیره قطع رحم کنم، قاطع رحم محسوب مى شوم؟

جواب: منظور، داشتن ارتباط و پیوند با آنها در حدّ متعارف و معمول است، البتّه هر قدر خویشاوندى نزدیکتر باشد رابطه باید بیشتر باشد.

سؤال 1676 ـ آیا براى مسؤول مدرسه جایز است که به خاطر مراعات نکردن نظافت و یا کوتاه نکردن موى سر و یا مسافرت، از شهریه طّلاب مدرسه کم کند، مطلب دیگر این که آیا شهریّه گرفتن در سه ماه تعطیل تابستان جایز است؟ و در صورتى که طلبه اى براى گرفتن شهریّه اش نیاید، آیا مسؤول مدرسه مى تواند این پول را در جاهایى که خودش مى داند مصرف کند؟

جواب: در مسائل مربوط به شهریّه باید نظر بیوتى که شهریّه را مى دهند در تمام جهات فوق رعایت شود و با اجازه آنها اقدام گردد.

سؤال 1677 ـ آیا استفاده از مدارک دیگران مانند دفترچه بیمه درمانى، گذرنامه، کارت شناسایى و غیره با رضایت کامل طرف مقابل جایز است؟ و در صورت عدم جواز استفاده از این مدارک آیا شرعاً هم عقوبت دارد؟

جواب: اگر برخلاف قوانین و مقرّرات و قرارداد باشد، جایز نیست و مسؤولیّت الهى دارد.

سؤال 1678 ـ معمول است خانمها هنگام رفتن به مجالس عروسى و جشن، علاوه بر زینتهاى نامرئى، خود را معطّر مى کنند، با توجّه به این که نفس خوشبو و معطّر بودن خود نوعى از زینت و آرایش حساب مى شود و معمولا بوى آن را مرد نامحرم در بین راه احساس مى کند، آیا اشکال دارد؟

جواب: اشکال دارد و در خبر است که تا به منزل برگردد مورد لعن ملائکه است.

سؤال 1679 ـ آیا تلاوت قرآن در مجلس ترحیم تارک نماز و یا منکر نماز جایز است؟

جواب: تقاضاى عفو و بخشش و انجام اعمال خیر براى همه مسلمانان هرچند که گناهکار باشند جایز است.

سؤال 1680 ـ خشک کردن و یا کشتن حیوانات به جهت دکور و غیر آن چه حکمى دارد؟

جواب: اگر باعث اذیّت و آزار خاصّى نباشد اشکالى ندارد، ولى در مورد حیوانات موذى مسأله روشن تر است ولى اگر از حیوانات داراى خون جهنده باشد با توجّه به این که ذبح شرعى نمى شود، احتیاط آن است که با دست تر، بدن آنها لمس نشود.

سؤال 1681 ـ چرا خداوند در سوره الرّحمن آیه 2 و 3 مى فرماید: (عَلَّمَ الْقُرْآنَ * خَلَقَ الاِْنْسَانَ)وقتى انسان خلق نشده، چگونه به او قرآن یاد داده شده است؟

جواب: ترتیب در ذکر و بیان، گاهى به خاطر ترتیب در اهمیّت است و گاه به خاطر ترتیب در وجود خارجى و در این جا از قبیل اوّل مى باشد.

سؤال 1682 ـ تقیّه چیست؟

جواب: تقیّه عبارت است از کتمان عقیده در جایى که اظهار آن باعث خطر یا ضرر مهمّى مى گردد و این مسأله از قرآن مجید و روایات اسلامى و حالات اصحاب پیامبر در مقابل مشرکان گرفته شده است.

سؤال 1683 ـ آیا ساختن خانه هاى ضد زلزله کار درستى است؟

جواب: اشکالى ندارد، بلکه گاهى لازم است، زیرا خداوند دفع خطر را بر عهده انسان گذارده تا با استفاده از وسایل مختلف در برابر خطرات بایستد.

سؤال 1684 ـ اگر پدر و مادر از انجام کارهاى خوب مثل درس خواندن جلوگیرى کنند وظیفه فرزند چیست؟

جواب: اطاعت در این گونه موارد لازم نیست، ولى حتّى الامکان باید طورى رفتار کرد که رنجیده نشوند و لازم است که فواید کار خوب را براى ایشان توضیح داد تا مسأله براى آنها روشن شود و ممانعت نکنند.

سؤال 1685 ـ در بین بیماران مراجعه کننده به کلینیک هاى روانپزشکى،بیمارانى وجود دارند که داراى تمایلات همجنس گرایى مى باشند، علم روانپزشکى امروز این بیماران را به دو گروه تقسیم مى کند:

گروه اوّل که اصطلاحاً به آنها (اگودیستانیک) مى گویند، این افراد از این که داراى تمایلات همجنس گرایى هستند احساس ناراحتى مى نمایند و این احساس را به درون خود متعلّق نمى دانند و خود مایل هستند درمان شوند، علم روانپزشکى این بیماران را مداوا مى کند و درمان اکثر این بیماران موفقیّت آمیز است و پس از درمان، این بیماران به جنس مخالف علاقه پیدا مى کنند و مى توانند ازدواج کنند.

گروه دوّم که اصطلاحاً به آنها (اگوسینتانیک) مى گویند، این افراد داراى تمایلات همجنس گرایانه هستند، امّا از داشتن چنین تمایلاتى ناراحت نیستند و آن را با درون خود موافق و مطابق مى بینند و بر عکس نسبت به جنس مخالف احساس کششى ندارند و بعضاً از جنس مخالف بیزار و متنفّرند، علم روانپزشکى جدید براى این دسته درمانى نیافته است، این نوع بیماران چنانچه جبراً ازدواج کنند دچار مشکلات جنسى و عاطفى با همسر خود مى شوند و معمولا حاصل ازدواجشان طلاق و جدایى است (چنان که مشاهده گردیده است).

البتّه از نظر پزشکى ثابت گردیده است که سه عامل مهم در ایجاد حالت همجنس گرایى در گروه دوّم نقش دارد که عبارتند از: الف) ژنتیک ب) هورمونهاى بدن مادر در طى دوران باردارى ج) نحوه تربیت فرد در دوران کودکى و تأثیر پدر و مادر در این دوران. توصیه روانپزشکى نوین به افراد گروه دوّم این است که رابطه جنسى خود را با یک فرد هم جنس برقرار کنند و از اقدام به ازدواج با غیر هم جنس خوددارى نمایند زیرا کراراً مشاهده گردیده که این افراد قادر به تحمّل جنس مخالف نبوده و ازدواج آنها به طلاق مى انجامد. حال پرسش حقیر این است که نظر حضرت عالى در مورد درمان گروه دوّم چیست؟

جواب: از نظر موازین شرع اسلام نمى توان به این گروه اجازه برقرار ساختن رابطه با جنس موافق هر چند در مراحل سطحى وابتدایى داد و آن را یک ضرورت شمرد، بلکه باید از طرق مختلف مخصوصاً عواطف مذهبى که بسیار قوى و مؤثّر است، روى آنان کار کرد تا مشکلشان حل شود و هرگز نباید تسلیم توصیه هاى بعضى از روانپزشکان شد که مى خواهند کار را بر خودشان آسان و بر دیگران مشکل کنند،بلکه باید پزشکان مؤمن بکوشند و طرق درمان معقول و مشروع را بیان کنند.

سؤال 1686 ـ نظر اسلام در مورد اعتصاب غذا که بعضى از زندانیان سیاسى و غیرسیاسى به عنوان اعتراض به وضع نامناسب زندان و یا اعتراض بر حکمى که دادگاه بر ایشان صادر کرده است یا اعتراض به بلاتکلیفى خود به آن متوسّل مى شوند چیست، لازم به ذکر است که این نوع اعتصاب گاهى منجر به مرگ و گاهى منجر به ضررهایى مى شود؟

جواب: در صورتى که باعث ضرر مهمّى در جان یا بدن نشود اشکال ندارد، مگر این که زندانى در معرض خطر مهمّى باشد که هیچ راهى براى رهایى از خطر، جز اعتصاب غذا نباشد که در این صورت از باب تقدیم اهم بر مهم جایز است.

سؤال 1687 ـ اعتصاب بعضى از کارمندان دولت ظالم، مثل زندانیان به عنوان اعتراض به احکامى که از سوى دادگاه به عنوان توهین دین و مذهب یا موهن جلوه دادن دین صادر مى شود چه حکمى دارد (با توجّه به این که اعتصابات گاهى به از دست دادن شغل آنها منجر مى شود)؟

جواب: موارد مختلف است، گاهى مسأله اى که به خاطر آن اعتراض کرده است از نظر اسلام مهمتر است مثل این که مقدّسات دین یا بلاد مسلمین یا خود مسلمین در خطر باشند و گاهى از اوقات آن مسأله نسبت به خطرى که براى اعتصاب کنندگان پیش مى آید کم اهمیّت تر است، خلاصه این که حکم دائر مدار قاعده اهمّ و مهم است.

سؤال 1688 ـ اگر کسى عمداً به قرآن قسم دروغ بخورد و بعداً پشیمان شود وظیفه او چیست؟

جواب: باید توبه کند و با اعمال صالح، گذشته خود را جبران نماید.

سؤال 1689 ـ به نظر شما طلاّب علوم دینى، از چه هنگام بهتر است ملبّس به لباس مقدّس روحانیّت شوند؟

جواب: پوشیدن لباس مقدّس روحانیّت از هر زمانى که بتوانند وظیفه آن لباس را ادا کنند خوب است و معمولا اگر خوب درس خوانده باشند بعد از «لمعه» زمان مناسبى براى این امر است.

سؤال 1690 ـ آیا پیامبر(صلى الله علیه وآله) و امام(علیه السلام) به قوّت نبوّت و امامت مى توانند مرده را زنده نمایند یا خیر به چه دلیل؟

جواب: آرى مى توانند و قرآن مجید صریحاً این مطلب را در مورد حضرت مسیح ذکر کرده است(1) و این امر به اذن الهى و قدرت او انجام مى گیرد.

سؤال 1691 ـ اگر شخصى به طورى در تنگى معاش باشد که نتواند زندگى خود را اداره کند و به هر درى هم بزند با شکست مواجه شود و حاضر هم نباشد زکات یا صدقه قبول کند، آیا مى تواند براى غیرمسلمانها کار کند؟

جواب: کار کردن براى غیر مسلمانان حرام نیست مشروط براین که، کار حلال و آبرومند و مباحى باشد و سبب اهانت و ذلّت مسلمین نگردد.

سؤال 1692 ـ آیا درست است که شخص مسلمان فقط از روى قرآن کارى را انجام دهد، مثل نماز خواندن و وضو گرفتن و کارهاى دیگر؟

جواب: در احکام دینى یا باید درس خواند و مجتهد شد و احکام را از ادلّه چهارگانه (قرآن و سنّت و اجماع و دلیل عقل) استنباط کرد و یا باید تقلید کرد.

سؤال 1693 ـ آیا اصلاح کلمات یا حرکات چاپى و یا رسم الخط قرآن که غلط نوشته شده باشد جایز است؟

جواب: اگر یقین به غلط بودن آن داشته باشد خوب است اصلاح کند.

سؤال 1694 ـ علمى که ائمّه اطهار(علیهم السلام) و رسول مکرم اسلام(صلى الله علیه وآله) به آن تأکید فراوان نموده اند چیست؟ آیا علوم مختلف امروزى از قبیل ریاضى، فیزیک، شیمى و غیره، نیز در ردیف آن علم هستند؟ آموختن علم در کشورهاى غیر اسلامى و گاهى مخالف اسلام چه حکمى دارد؟

جواب: قبل از هر چیز باید معارف و احکام دینى را فرا گرفت و علوم دیگرى که براى نظام زندگى جامعه اسلامى ضرورت دارد نیز به عنوان واجب کفایى مى باشد و فرا گرفتن آنها براى عظمت و اعتلاى جامعه اسلامى و رفع نیازها، لازم است.

سؤال 1695 ـ نظر شما در مورد کاندیدا شدن روحانیونى که قدرت راه یافتن به مجالس قانونگذارى را دارند و توسط مردم انتخاب مى شوند چیست؟ در صورتى که اگر این روحانیون شرکت نکنند اشخاصى غیر متعهد به این مجالس راه پیدا مى کنند و احکام غیراسلامى را تصویب مى کنند.

جواب: ظاهر این است که شرکت آن روحانیون و افراد متعهد دیگر باشرایطى که گفتید واجب است.

سؤال 1696 ـ اخیراً در بعضى مجامع و هیئات مذهبى تهران اشعارى سروده و خوانده مى شود که در ضمن آن، لفظ جلاله (الله) را به ذوّات مقدّسه عصمت ـ علیهم صلوات اللّه ـ و غیره نسبت مى دهند، مثلا گفته مى شود من على اللّهى ام، یا من حسین اللّهى ام و یا زینب اللّهى ام، آیا بیان این گونه اشعار جواز شرعى دارد؟

جواب: این تعبیرات مناسب افراد معتقدبه مکتب معصومین(علیهم السلام) نیست و لازم است به این اشخاص تذکّر داده شود و آنها را از این کار نهى کرد و براى بزرگداشت مقام آن بزرگواران راههاى خوب و سنجیده و معقول وجود دارد که نیازى به این حرفها ندارد.

سؤال 1697 ـ مؤلّفى کتابى مى نویسد و با ناشرى قرارداد چاپ و نشر منعقد مى نماید و در کتاب مى نویسد: «حقوق طبع براى مؤلّف محفوظ است». پس از چندى ناشر دیگرى بدون اجازه از مؤلّف، کتاب را تجدید چاپ مى نماید. در عرف ناشران چنین است که مقدارى از کتاب را به عنوان حقّ تّألیف به مؤلّف مى دهند، آیا این چنین حقّى براى مؤلّف وجود دارد و آیا نیاز به اجازه از مؤلّف در مقام تجدید و افست از روى کتابش مى باشد؟

جواب: حقّ تّألیف یک حقّ عقلایى است که در تمام دنیا از سوى همه عقلاى جهان به رسمیّت شناخته شده است و مخالفت با آن مصداق ظلم شمرده مى شود و شرعاً حرام است، بنابراین مؤلّف مى تواند حقّ خود را از کسانى که بدون اجازه او تجدید چاپ کرده اند بگیرد، در ضمن توجّه داشته باشید ناشر نیز نسبت به حروفچینى و مانند آن حق دارد و اگر کسى از روى آن عکسبردارى کند باید حقّ ناشر را نسبت به آن بپردازد.

سؤال 1698 ـ در بعضى از مناطق هندوستان در بیست و دوّم رجب شیرینى و چیزهاى خوردنى دیگرى به عنوان نذر امام صادق(علیه السلام) تقسیم مى شود، آیا این نذر مشروع است؟

جواب: بیست و دوّم رجب طبق روایات مشهور، ارتباط خاصّى با امام صادق(علیه السلام) ندارد ولى اگر به قصد تجلیل مطلق ازمقام شامخ آن حضرت در هر روزى از سال مراسمى برپا کنند، مانعى ندارد.

سؤال 1699 ـ در روایتى از حضرت امام صادق(علیه السلام) نقل شده که ایشان فرموده اند: همین که قائم(علیه السلام) بپاخیزد امرى جدید مى آورد همان گونه که پیامبر(صلى الله علیه وآله) در آغاز ظهور اسلام امرى جدید آورد، با توجّه به این که ما مجتهدین را به عنوان کسانى که در هر دوره زمانى دین را از تحریف حفظ مى کنند مى شناسیم و براى دستیابى به احکام درست و صحیح به آنها مراجعه مى کنیم، تفسیر صحیح این حدیث را بیان کنید؟

جواب: منظور این است که در دین خدا و مفاهیم دینى بدعتهایى گذارده مى شود و تحریفهایى صورت مى گیرد که وقتى آن حضرت (عج) بیاید با آن بدعتها مبارزه مى کند، تا آن جا که گروهى از مردم تصوّر مى کنند که آیین تازه اى آورده است.

سؤال 1700 ـ اگر انسان در سالهاى اوّل تکلیف به علّت بچّگى دست به کارهایى بزند که در بزرگى براى او مسأله شود، مثلا وسیله اى را بدون اجازه صاحبش و بدون اطّلاع او، از جایى بردارد و آن را به دوست خود هدیه بدهد، حال اگر بخواهد اکنون که بزرگ شده و متوجّه عمل زشت خود شده است، وسیله را به صاحبش برگرداند پاى از میان رفتن آبرو و حیثیّت او در نزد هر دو طرف در میان باشد، در این مورد چگونه باید عمل کند و به چه نحو وظیفه اش را انجام دهد؟

جواب: اگر بتواند همان وسیله را از دوست خود ظاهراً بخرد و جهت صاحبش به عنوان هدیه به دست خودش یاتوسط دیگرى بفرستد، این کار را بکند و اگر نمى تواند، قیمت آن را در حساب بانکى او یا به وسیله پست به صورت ناشناس جهت او ارسال دارد.

سؤال 1701 ـ در مسأله اعجاز و انجام کارهاى خارق العاده که یکى از راههاى شناسایى پیامبران است آیا خداوند به پیامبران خود قدرتى مى دهد که آنها، یا خود به آوردن معجزه اقدام مى کنند و یا معجزه کاملا به وسیله خدا انجام مى شود و فقط در قالب کارى از جانب پیامبران نشان داده مى شود؟

جواب: معجزه به هر دو صورت ممکن است انجام شود، گاه خداوند به پیامبرش قدرت این کار را مى دهد و گاه پیامبر دعا مى کند و خدا دعاى او را اجابت مى کند.

سؤال 1702 ـ آیا تلاوت قرآن براى کسى که چشم درد دارد و مطالعه براى چشم او ضرر دارد ولى به جهت علاقه به قرآن هر روز مقدارى قرآن تلاوت مى کند، جایز است؟

جواب: کارى که موجب ضرر باشد انجام ندهد، ولى مى تواند به مقدارى که ضرر ندارد همه روزه بخواند و اگر از روى قرآن نمى تواند بخواند آنچه را حفظ دارد بخواند.

سؤال 1703 ـ آیا اجرت گرفتن در برابر تلاوت یا ختم قرآن و اهداى ثواب آن، جایز است؟

جواب: اشکالى ندارد.

سؤال 1704 ـ کسى که علاقه زیادى به تلاوت قرآن دارد ولى نمى تواند آن را کاملا صحیح بخواند و سعى در تصحیح آن مى کند، آیا قرآن خواندن او بهتر است یا ترک آن؟

جواب: بهتر است بخواند و سعى در اصلاح آن نیز بکند.

سؤال 1705 ـ آیا جایز است از پولى که در ماه محرم و ماه رمضان، براى خرج مسجد و عزادارى جمع آورى مى گردد جهت هیأت قرآن و کلاسهاى مسجدها، قرآن و تخته سیاه و لوازم دیگر خریدارى نمود؟

جواب: اگر براى عزادارى باشد نمى شود براى کار دیگرى مصرف کرد ولى اگر براى هزینه هاى مسجد باشد مانعى ندارد.

سؤال 1706 ـ اگر هیئت امناى مسجد یا حسینیه اى بگویند: «ما راضى به برگزارى کلاس قرآن در مسجد یا حسینیّه نیستیم» آیا رعایت نظر آنها لازم است؟

جواب: رعایت نظر آنها در این گونه موارد لازم نیست، ولى بهتر است هماهنگى برقرار گردد و در هر حال مزاحمتى براى نمازگزاران به وجود نیاید.

سؤال 1707 ـ آیا سوزاندن قرآنهایى که ورق ورق شده و قابل نگهدارى واستفاده نیست، جایز مى باشد؟ و آیا جایز است آن را سوزاند و خاکستر آن را دفن کرد؟ و در صورتى که کسى چنین کرده باشد تکلیفش چیست؟

جواب: جایز نیست، مى توانید آن را در محل پاک دوردستى دفن کنید و یا در نهر آب جارى بریزید، به شرط آن که به جاى نامناسبى نرود، اگر کسى آن را سوزانده باید تأکید کنید که دیگر مرتکب این کار نشود و از کار خود توبه کند.

سؤال 1708 ـ اخیراً لباسهایى وارد شده که بر روى آن اسم جلاله (الله) نوشته شده است، آیا پوشیدن چنین لباسهایى جایز است؟ و در هر صورت، تکلیف کسى که آن را پوشیده چیست؟

جواب: اگر در محلّى نوشته شده که باعث هتک احترام این نام مقدّس نمى شود اشکالى ندارد و در هر حال باید مراقبت کرد که دست بى وضو بر آن نگذارند و آن را نجس نکنند.

سؤال 1709 ـ در صورتى که پدر به فرزند بگوید: راضى نیستم در جلسه قرآن شرکت کنى، آیا اطاعت پدر در این جا هم لازم است؟

جواب: اطاعت از او در این مورد لازم نیست، ولى سعى کند موافقت او را جلب کند.

جواب: کفّاره ندارد ولى فوراً بردارد و احترام کند.

سؤال 1711 ـ آیا پدر مى تواند یادگرفتن قرآن را بر فرزند واجب نماید و اگر بگوید: من راضى نیستم که در این مسأله کوتاهى نمایى، وظیفه فرزند چیست؟

جواب: اگر سرپیچى فرزند موجب اذیّت و آزار پدر مى گردد، باید از او اطاعت کند.

سؤال 1712 ـ در مراسم فاتحه در بعضى از شهرستانها رسم است که هنگام تلاوت قرآن افراد شرکت کننده با صداى بلند به بازماندگان تسلیت مى گویند و بازماندگان جواب آنها را مى دهند، آیا این عمل جایز است؟

جواب: بهتر است احترام قرآن را بیشتر رعایت کنند و از این کار بپرهیزند.

سؤال 1713 ـ لطفاً بفرمایید: آیا گرفتن اجرت در مقابل تعلیم قرآن جایز است؟

جواب: جایز است، ولى کراهت دارد.

سؤال 1714 ـ قراى معروفى که آیاتى از قرآن مجید را با صوت زیبا تلاوت مى کنند و آن را بر روى نوار کاست و یا ویدئو ضبط مى کنند، آیا مى توانند امتیاز آن را خرید و فروش کنند و آیا باید دیگران در موقع تکثیر از آنها اجازه بگیرند؟

جواب: در صورتى که در عرف عقلا به عنوان حقّى براى قارى شمرده شود، کسانى که مى خواهند تکثیر کنند باید با موافقت او باشد.

سؤال 1715 ـ اگر شخصى، پسر بچّه اى را که در سنین (14ـ 12) سالگى است کتک زده باشد و آن بچّه هنوز بالغ نشده باشد، آیا باید خود مضروب را راضى کند یا پدر و مادر او را؟

جواب: باید از پدر و مادر او حلّیّت بطلبد و احتیاطاً هنگامى که بالغ شد از خود او نیز حلّیّت بخواهد.

سؤال 1716 ـ اگر طلبه اى به علّت مشکلات درسى و یا به عللى دیگر نتواند به تحصیل خود ادامه دهد و از تحصیل منصرف شود، آیا باید شهریه هایى را که در طول مدّت تحصیل دریافت کرده است برگرداند؟

جواب: بازگرداندن شهریه لازم نیست، ولى سعى کند به مقدارى که از بیت المال استفاده کرده خدمت دینى کند.

سؤال 1717 ـ آیا کاتب مطّلع از محتویات کذب مورد کتابتش که شامل اتهام و هتک حرمت گیرنده نامه و دیگران مى باشد با این که آن نوشته با امضاى دیگرى براى گیرنده ارسال مى گردد، شریک در گناه صاحب امضا مى باشد؟

جواب: این مصداق روشن اعانت بر اثم و کمک به گناه است و جایز نیست.

سؤال 1718 ـ احترام برادر بزرگتر چه حکمى دارد؟

جواب: همه برادران احترام دارند مخصوصاً برادر بزرگتر و در روایت آمده است که برادر بزرگتر به منزله پدر است.

سؤال 1719 ـ تهمت زدن به مرده چه حکمى دارد؟

جواب: تهمت زدن به هر کسى حرام است و نسبت به مرده و هر کس که نمى تواند از خود دفاع کند، گناهش بیشتر است.

سؤال 1720 ـ نظر شما در مورد ورزش بُکس با توجّه به خطراتى که دارد چیست؟

جواب: با توجّه به خطراتى که ورزش بُکس دارد مشروعیّت آن مشکل است مگر در موارد ضرورت مثل کسانى که براى آمادگى رزمى این کار را مى کنند.

سؤال 1721 ـ ریشه درخت کسى به ملک همسایه سرایت و شاخه مى کند، مدّت سى سال یا بیشتر شاخه ها در ملک همسایه مى ماند، در این مدّت خسارت و ضرر این شاخه ها و درخت را همسایه متحمّل مى شود و خسارت و ضرر درخت ها چنین است: یک مقدار از ملک را اشغال کرده و به زراعت مقدار دیگرى از زمین، خسارت و ضرر وارد کرده و این درخت ها مانع از تابش آفتاب به زراعت است و ریشه ها هم مانع از رشد و نموّ زراعت مى شود، آیا این درختها حقّ صاحب درخت اوّلى است یا حقّ صاحب زمین و اگر حقّ صاحب درخت اوّلى است، آیا صاحب زمین حقّ مطالبه خسارت و ضرر وارده را دارد؟

جواب: درختان متعلّق به صاحب ریشه است، ولى صاحب زمین دوّم مى تواند آنها را از ملک خود قطع کند و یا مال الاجاره آن را مطالبه کند و اگر خسارتى بر او وارد شده که نتیجه عمل صاحب درخت بوده،مى تواند از او بگیرد.

سؤال 1722 ـ این جانب یک قطعه زمین دارم که یک اصله درخت گردو از طرف جنوب و سه اصله درخت گردو از طرف شمال که متعلّق به برادرم مى باشد زمین بنده را احاطه کرده است و هر ساله موجب خسارت مالى قابل توجّهى به این جانب مى باشد و تذکّرات بنده مؤثّر واقع نشده، حکم شارع مقدّس اسلام در این مورد چه مى باشد؟

جواب: چنانچه وجود آن درختان موجب ضرر و زیان شماست مى توانید به صاحبش تذکّر دهید که شاخه هاى آن را قطع کند یا مال الاجاره مناسبى بپردازد واگر به هیچ کدام راضى نشد شما حقّ قطع کردن آن را با نظر حاکم شرع و در نبودن حاکم شرع با نظر معتمّدین محل دارید، مگر این که از روز اوّل زمین به همین شکل به شما واگذار شده باشد.

سؤال 1723 ـ طّلاب علوم دینى در چه زمانى باید مفتخر به پوشیدن لباس روحانیّت شوند؟

جواب: هنگامى که به مرحله قابل ملاحظه اى از معلومات دینى برسند، باید لباس را بپوشند و از نظر مقرّرات فعلى حوزه کسى که شهریه دروس خارج مى گیرد ملتزم به پوشیدن لباس روحانیّت است.

سؤال 1724 ـ در بعضى از کشورهاى اسلامى قانون جدیدى وضع شده است که طبق آن، غیر مسلمانان در انتخابات مى توانند دو بار رأى دهند یعنى آنها هم مى توانند با مسلمانان رأى بدهند و هم با غیرمسلمانان. طبق فقه جعفرى آیا مى شود به غیرمسلمانان چنین حقّى داد؟

جواب: نباید غیرمسلمانان امتیازى بر مسلمین داشته باشند، مگر این که ضرورتهایى در کار باشد.

سؤال 1725 ـ کالاهایى که از قاچاقچیان کشف مى شود یا کالاهایى که بعد از مدّتى انبار شدن در گمرکات با قیمت مناسب در اختیار بعضى از افراد قرار مى گیرد استفاده از آنها چه حکمى دارد؟

جواب: هرگاه مجتهد جامع الشّرایط به عنوان تعزیر از آنها بگیرد سپس بفروشد، خریدن آن اشکالى ندارد.

سؤال 1726 ـ وارد کردن کالا به صورت غیرقانونى از مرز چه حکمى دارد؟ پول حاصل از این کالا براى وارد کننده چه حکمى دارد؟

جواب: از کارهایى که بر خلاف مقرّرات حکومت اسلامى است باید اجتناب کرد و هر گونه کمک کردن به این تخلّفات اشکال دارد و درآمد آن نیز مشکل است.

سؤال 1727 ـ شخصى فوت شده و وصیّت هم نکرده، در میان اولاد او دو نفر صغیر هم وجود دارد، آیا براى آنهایى که براى تسلیّت و تعزیّت بازماندگان آن مرحوم مى روند، جایز است بر روى فرشى که صغیر شرکت دارد بنشینند و همچنین نماز خواندن در آن خانه اى که ارث آن مرحوم مى باشد و آن دو نفر صغیر نیز شریک مى باشند در صورت ضرورت یا غیر ضرورت چه صورت دارد؟

جواب: در این گونه موارد مبلغ مختصرى که جوابگوى آن تصرّف باشد براى صغیر در نظر بگیرید و هزینه او کنید در این صورت تصرّفات فوق جایز است.

سؤال 1728 ـ با توجّه به رواج تمسخر بعضى از زبانها در بین مردم و استفاده از تعابیرى اهانت آمیز خواهشمند است نظر مبارک را مرقوم فرمایید؟

جواب: اگر غرض اهانت و تحقیر باشد جایز نیست.

سؤال 1729 ـ آیا جایز است در ساعات ادارى که مراجعه کننده نداشته و بیکار مى باشیم از وقت خود جهت درس خواندن و کسب علم استفاده نماییم؟

جواب: هرگاه هیچ وظیفه اى در آن ساعت ندارید، درس خواندن و مانند آن مانعى ندارد.

سؤال 1730 ـ انتقاد از کاندیداتورها و بیان نکات منفى آنها در جمع یا بین دونفر چه حکمى دارد؟

جواب: در صورتى که در مقام مشورت براى رأى دادن به آنها باشد اشکال ندارد، ولى باید صفات آنها را بیان کرد نه توهین و مذمّت و تحقیر و یا خداى نکرده تهمت به آنها زده شود.

سؤال 1731 ـ آیا اجرت گرفتن براى نطفه نر و بارورى حیوان ماده جایز است؟

جواب: احتیاط آن است که در مقابل نطفه چیزى نگیرد، بلکه در مقابل تصرّفاتى که بخاطر مقدّمات بارورى در آن حیوان مى کند چیزى بگیرد.

سؤال 1732 ـ در بعضى از نقاط تا بیست سال قبل برده دارى رایج بوده و هویّت آنان مشخص است و اکنون آنان به عنوان و اسم «غلام» معروف هستند و اطمینان موثّق است که تا حالا از طرف موالى آزاد نگردیده اند، اکنون که آنان براى خود کار مى کنند و داراى مایملک هستند حکم چیست؟

الف) آیا آنان آزاد شمرده شده و اموال ایشان براى خود آنان است؟

ب) آیا آنان با مایملک خود براى مولا هستند و حقّ هیچ گونه تصرف در اموال را ندارند؟

ج) در حالى که موالى آزادشان نکرده اند، آیا مى توانند ازدواج کنند و حکم فرزندان آنان بدون اذن مولا چیست؟

جواب: الف) احتیاط واجب آن است که صاحب آنها از طریق مکاتبه و در برابر گرفتن مال الکتابه آنها را آزاد کنند و قبل از آن، اموالشان متعلق به مولا است ولى شایسته است مولا با آنها مصالحه کند.

ب) از جواب سابق معلوم شد.

ج) احتیاط آن است که در شرایط فعلى مولا به آنها اجازه دهد و ازدواجشان را امضا کند. اصولا هر نوع برده دارى در عصر و زمان ما اشکال شرعى دارد.

سؤال 1733 ـ چهارشنبه سورى و مراسم آتش بازى آن از نظر شرعى چه حکمى دارد؟

جواب: جزء خرافات است و باید از آن اجتناب کرد.

سؤال 1734 ـ رفت و آمد با اقوامى که مقیّد به قوانین اسلامى نیستند (براى مثال بى حجاب در جلوى ما ظاهر مى شوند) با توجّه به واجب بودن صله رحم چه حکمى دارد؟

جواب: اگر این رفت و آمد مایه نهى ازمنکر مى شود مانعى ندارد در غیر این صورت ترک کنید.

سؤال 1735 ـ آیا تحصیل علم،واجب عینى است یا واجب کفایى یا مستحب؟

جواب: نسبت به معارف و احکام مورد ابتلاى دینى، واجب عینى و نسبت به سایر احکام و همچنین علومى که بقاى نظام جامعه اسلامى نیاز به آن دارد واجب کفایى است و در غیر این موارد، اگر علوم مفیدى است مستحب است.

سؤال 1736 ـ حکم دوچرخه سوارى و موتور سوارى خواهران با مانتو در سطح شهر، با توجّه به آثار و تبعات سوء اجتماعى و اخلاقى آن چیست؟

جواب: با توجّه به پیامدهاى سوئى که این گونه امور دارد، لازم است از آن پرهیز شود و به وسوسه هایى که این و آن مى کنند توجّه نکنید.

سؤال 1737 ـ با توجّه به این که افزایش حجم پول با سیاستهاى انبساطى پولى، موجب کاهش قدرت خرید پول در دست مردم مى شود، آیا این اقدامات از سوى دولت مطلقاً مجاز و مشروع است یا در صورت ضرورت و با وجود مصلحت ملزمه و احیاناً با اعمال ولایت؟

جواب: حقّ احتمال دوّم است، دولت آزاد نیست هر کارى را در این زمینه انجام دهد اصولا دولت در تمام حرکات اقتصادى خود باید غبطه جامعه و مخصوصاً مستضعفین را در نظر بگیرد، زیرا ولایت یا وکالت او تنها در این محدوده است.

سؤال 1738 ـ با عنایت به محدودیّت منابع آب قابل شرب و شیرین در سرزمین ما، مصرف بى رویه و غیرضرورى آن چه صورتى دارد؟

جواب: مصرف بى رویه آب قابل شرب یا آبهاى زراعتى، در هیچ زمانى مجاز نیست باید در این نعمت گرانبهاى الهى، همه مردم صرفه جویى کنند و جلو هر گونه اسراف را بگیرند.

سؤال 1739 ـ ریختن فاضلابها در چشمه ها، رودها و دریاچه ها موجب تلف شدن هزاران هزار جاندار آبزى و صدمات غیرقابل جبران به طبیعت است نظر مبارک نسبت به انجام چنین کارى چیست؟

جواب: آلوده کردن رودخانه ها و دریاچه ها به طورى که موجب اتلاف جانداران آبزى شود و در نتیجه مردم گرفتار خسارت و زیان گردند، جایز نیست.

سؤال 1740 ـ اگر کسى از وسیله اى استفاده مى کند که موجب آلودگى هواست، در حالى که امکان استفاده از وسایلى که آلودگى کمترى ایجاد مى کنند نیز وجود دارد وظیفه شرعى وى چیست؟

جواب: هوا از مواهب بزرگ الهى است، نباید آن را بى جهت آلوده کرد.

سؤال 1741 ـ صنایعى که مدّتها بدون اطّلاع کسى، عوامل آلوده کردن محیط زندگى انسانها را فراهم آورده اند، چگونه برئ الذمّه مى شوند؟

جواب: سزاوار است از طرق ممکن، براى پاک کردن آلودگیها به مقدارى که موجبات آن را فراهم ساخته اند، تلاش کنند.

سؤال 1742 ـ بنابر نظر مبارک، استفاده از بعضى سموم شیمیایى که موجب مرگ جانداران مفید یا بى ضرر طبیعت مى شود، چه صورتى دارد؟

جواب: استفاده از هر چیزى که حیات جانداران مفید و بى خطر را به خطر بیندازد اشکال دارد.

سؤال 1743 ـ در قوانین حقوقى بعضى از کشورهاى غربى، قاعده اى وجود دارد که به موجب آن زیان دیده پس از ورود خسارت و ارتکاب خطا از طرف عامل زیان، باید اقدامات متعارفى را در جهت اجتناب یا تقلیل و به حدّاقل رساندن خسارت به عمل آورد، در غیر این صورت نمى تواند خساراتى را که بدین طریق قابل اجتناب یا تقلیل بوده است، مطالبه نماید مثال مشهور در این مورد این است که پس از نقض قرارداد توسط فروشنده و عدم تحویل مبیع، خریدار باید سریعاً نسبت به خرید کالاى مشابه جایگزین اقدام نماید و در نهایت تفاوت قیمت خرید مجدّد و ثمن معامله اوّل را مطالبه نماید. یا در مورد قراردادهاى استخدام، پس از اخراج غیرقانونى مستخدم، وى موظّف به جستجوى کارى مشابه کار اوّلیّه است و نمى تواند کلّ دستمزد مدّت بیکارى خود را مطالبه نماید. حال با توجّه به تملیکى بودن عقد بیع در فقه امامیّه و اصل الزام بایع به تسلیم مبیع، آیا مى توان این تکلیف را بر خریدار تحمیل نمود؟ و آیا چنین قاعده اى در حقوق اسلامى پذیرفته شده است؟ مبانى آن در فقه امامیّه چیست؟

جواب: از نظر اسلام نیز این گونه خسارتها که ناشى از کوتاهى خود شخص مى گردد بر عهده طرف مقابل نیست و دلیل آن، قاعده اقدام است. براى آگاهى بیشتر بر مفاد قاعده اقدام و ادلّه آن به کتاب ما «القواعد الفقهیه» جلد اوّل، قاعده اقدام، مراجعه نمایید.

سؤال 1744 ـ یکى از برادران شاعر جوان، اخیراً ترجمه کل قرآن مجید را به شعر و به نظم درآورده است که به عنوان نمونه دو سوره حمد و کوثر ضمیمه مى باشد.

سوره حمد:

سرآغاز صحبت به نام خداست *** که بخشنده و مهربان کبریاست

ستایش بود خاص آن کردگار *** که باشد دو گیتى از او برقرار

که بخشنده و مهربان است نیز *** بود صاحب عرصه رستخیز

تو را مى پرستیم تنها و بس *** نداریم یاور به غیر از تو کس

مرا کن هدایت به راه درست *** به آن کس که مُنعَم ز نعمات تُست

نه آنان که خشمت برآنان رواست *** نه آنان که هستند گمره ز راست

سوره کوثر:

سرآغاز صحبت به نام خداست *** که بخشنده و مهربان کبریاست

همانا تو را اى پیامبر که ما *** نمودیم خود حوض کوثر عطا

تو هم پس به شکرانه مى خوان نماز *** براى خدایت بکن ذبح باز همانا

همان کس که عیبت بخواند *** خودش نسل مقطوع و ابتر بماند

جهت نشر فرهنگ قرآنى با زبان شعر که در بسیارى از مردم اثر عمیق ومثبت دارد، این نهاد مصمّم است آن را تکثیر و ترویج دهد،چنانچه حضرت عالى مصلحت مى دانید مراتب را اعلام فرمایید تا اقدام لازم به عمل آید.

جواب: هرگاه بقیه اشعار مزبور،مانند همین نمونه یا بهترباشد و در عین حال زیر نظر گروهى از صاحب نظران، مضامین آن کنترل وتکمیل گردد مقدّمه اى بر آن نوشته شود که ترجمه آیات، ترجمه اى است نسبتاً آزاد، مانعى ندارد.

سؤال 1745 ـ این جانب باغى دارم، براى ریختن توت، شخصى را با سابقه اى که از ایشان در بالارفتن از درخت داشتم اجیر کردم، ولى این بار بعد از ریختن دو درخت توت از بالاى درخت افتاد، بعد از چهار روز که در بیمارستان بود مرحوم شد. آیا به نظر شما من که صاحب درخت هستم شرعاً در برابر این مرحوم یا ورثه او مسؤولیّتى دارم؟

جواب: چنانچه نامبرده نسبت به کار خود آگاهى داشته و این حادثه تصادفاً واقع شده، شما مسؤولیّتى ندارید.

سؤال 1746 ـ در منطقه ما وقتى بین دو نفر یا دو گروه دعوا و ناراحتى واقع مى شود، نفر سوّمى براى صلح به طرف متجاوز مى گوید: باید مقدارى پول یا حیوان یا چیز دیگرى را به طرف دیگر که متجاوز علیه است بدهید تا او راضى شود و ناراحتى برطرف گردد، آیا این کار جایز است؟

جواب: هرگاه با رضایت داده شود اشکال ندارد و همچنین اگر آن پول به مقدار زیان و خسارتى باشد که به متجاوزعلیه وارد شده است خواه طرف راضى باشد یا نباشد.

سؤال 1747 ـ لطفاً نظر مبارک را در موارد زیر بیان فرمایید:

الف) ادامه تحصیل مسؤولین دولتى با استفاده از وقت و وسیله ایاب و ذهاب دولتى از شهرستانى به شهرستان دیگر؟

ب) پذیرایى از میهمانان دولتى یا غیر دولتى که از طرف مسؤول به قصد تفریح دعوت شده اند؟

ج) استفاده نمودن از وسیله نقلیّه دولت به هنگام مرخّصى جهت مسافرت؟

د) پرداخت هزینه آب و برق و تلفن منزل شخصى و استفاده از وسایل خانگى موجود در اداره جهت منزل و هزینه تعمیر پس از استفاده آن؟

هـ) استفاده مسؤول از کارمندان بیکار به اسم کار اداره در امور شخصى خویش؟

جواب: وسایل و سایر امکانات دولتى را نمى توان در مصارف شخصى صرف کرد، مگر این که مسؤولین مربوط طبق ضوابط و مقررات اجازه خاصى در مورد یا مواردى بدهند.

سؤال 1748 ـ در صورتى که فکر کنیم موارد مذکور در سؤال فوق را مسؤول ما فوق در استان یا مرکز مى داند ولى ما به او نگفته باشیم، آیا سکوت او دالّ بر اجازه مى باشد؟

جواب: سکوت به تنهایى کافى نیست بلکه اجازه لازم است، آن هم طبق ضوابط و مقررات.

سؤال 1749 ـ دیده مى شود که بعضى از متدیّنین به هنگام شنیدن نام مبارک حضرت مهدى امام عصر (عجّل الله تعالى فرجه الشریف) به احترام آن حضرت دست بر سر مى گذارند، آیا این مطلب در روایتى وارد شده است؟

جواب: در روایت معروف دعبل خزاعى شاعر اهل بیت(علیهم السلام)، آمده است که وقتى قصیده مشهور مدارس آیات را خدمت امام على بن موسى الرضا(علیه السلام)مى خواند، هنگامى که به این بیت رسید:

خروج امام لامحاله خارج *** یقوم على اسم اللّه والبرکات

امام(علیه السلام) دست بر سر نهاد و به عنوان احترام برخاست و از خداوند متعال فرج حضرت ولى عصر «روحى و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداه» را در خواست نمود.(1)

سؤال 1750 ـ آیا در جملاتى از قبیل «خالى از اشکال نیست»، «محلّ تأمّل است» و «بعید نیست که چنین باشد» مى شود به مرجع تقلید دیگرى رجوع کرد؟

جواب: در احتیاطات، رجوع به غیر جایز است و همچنین در جمله «خالى از اشکال نیست» و جمله «محلّ تأمّل است» و امّا جمله «بعید نیست» در تعبیرات ما فتواست.

سؤال 1751 ـ آیا «خطبه البیان» روایت صحیحى است؟

جواب: «خطبه البیان» ظاهراً مجعول است و اعتبارى ندارد.

سؤال 1752 ـ مى دانیم خودکشى در اسلام حرام است; لکن اگر رزمنده اى در حال جنگ و در معرض اسارت دشمن باشد و اطّلاعاتى داشته باشد که اگر لو رود، باعث مرگ عدّه اى از رزمندگان شده، بعلاوه ضایعات دیگرى نیز به دنبال خواهد داشت، و این رزمنده مى داند دشمن او را شکنجه هاى بسیار خواهد نمود تا به آن اطّلاعات برسد و این شخص تحمّل آن شکنجه ها را ندارد; آیا مى تواند قبل از اسارت خودکشى کند؟

جواب: چنانچه مسلّم باشد طاقت شکنجه ها را ندارد و اطّلاعاتى مى دهد که ضایعات بزرگى به بار مى آورد و موجب مرگ گروهى مى شود، این عمل نوعى ایثار و فداکارى محسوب مى شود.

سؤال 1753 ـ در شهر ما، در هر مسجد، یک عَلَم وجود دارد که هر سال در ایّام عزادارى، مخصوصاً در روزهاى عاشورا این عَلَم را به حرکت در مى آورند، هر یک از این عَلَم ها هر چند دقیقه یکبار بر شانه فردى مى نشیند و آن فرد پس از بوسیدن آن عَلَم، به یکى از پارچه هاى آن پول مى بندد. مردم مى گویند: «هر کس نذرى داشته باشد و عَلَم روى شانه اش نشیند و او به عَلَم پول ببندد نذرش قبول مى شود» افراد زیادى به عَلَم اعتقاد دارند، آنها مى گویند: «عَلَم به وسیله کسى که آن را در دست دارد حرکت نمى کند، بلکه حرکت آن توسّط قدرت الهى است» نظر شما در این مورد چیست؟

جواب: پرچمهایى که در عزادارى امام حسین(علیه السلام) حمل مى شود، چون متعلّق به عزادارى آن حضرت مى باشد محترم است، امّا حاجت را باید از خداوند با شفاعت امام حسین(علیه السلام)خواست، نه از عَلَم.

سؤال 1754 ـ اگر کسى با وجود تحقیق در اصول دین، دلیلى بر اثبات اصول دین پیدا نکند، آیا از عذاب جهنّم دور خواهد ماند و به بهشت خواهد رفت؟ آیا در هر صورت به واسطه احتمال درست بودن اصول دین، باید به واجبات خود عمل کند و از محرّمات دورى نماید؟ در ضمن اگر بخواهد تحقیق کند، از واجباتش، از جمله کسب رزق حلال، باز مى ماند.

جواب: واجب است بر انسان نهایت کوشش خود را در تحقیق آیین خدا بنماید; هر گاه بعد از کوششهاى لازم بجاى نرسید، عند الله معذور است; منتها عقل مى گوید: «احتیاط را در عمل به واجبات و ترک محرّمات، ترک نکند».

سؤال 1755 ـ من دبیر دبیرستان هستم; گاهى اتّفاق مى افتد که در امتحان آخر سال دانش آموزى در درس من، براى قبول شدن محتاج یک یا دو نمره مى شود; امّا هنگامى که ورقه او تجدید نظر مى کنم هیچ جایى براى اضافه کردن نمره به جوابهاى او وجود ندارد، مگر این که خودم به جوابهاى ورقه او، به میزان نیاز به آن نمره، اضافه، و در واقع به ورقه امتحانى او دست ببریم با توجّه به این که عمر انسان بسیار با ارزش است و بعضاً این دانش آموزان از خانواده هاى فقیر مى باشند و اگر مردود شوند، اثرات منفى در آنها و زندگى آنها ایجاد مى شود و معلّم تشخیص مى دهد که اگر این میزان نمره را به او بدهد، نتیجه مثبتى در زندگى و روحیّات او دارد، آیا این کار جایز است؟

جواب: چنانچه این مقدار ارفاق در میان دبیران متعهّد معمول باشد، مانعى ندارد.

سؤال 1756 ـ استفاده شخصى از امکانات مدرسه، صرفاً براى امور تحصیلى، با اجازه مدیر آموزشگاه چه حکمى دارد؟ در صورت ضامن بودن آیا با پرداخت خسارت به بیت المال، رفع ضمان مى شود؟

جواب: هرگاه مسئول مدرسه، طبق ضوابط اجازه دهد مانعى ندارد و همین اندازه که بگوید طبق ضوابط است کافى مى باشد.

سؤال 1757 ـ حضرتعالى بارها بر ساده زیستى و پرهیز از تجمّل گرایى تأکید نموده اید; ولى حتّى تجمّل گرها نیز خود را تجمّل گرا نمى دانند. وقتى از ایشان علّت را جویا مى شویم، بحث عرف و شأن را پیش مى کشند. لطفاً بفرمایید: ملاک اصلى و مشهود اسراف و تجمّل گرایى چیست؟

جواب: هر گونه هزینه اى که زاید بر نیازهاى مشروع انسان باشد، نوعى اسراف و تجمّل گرایى است; البتّه شئون افراد، مختلف است و براى تشخیص مصداق، باید به عرف متعهّد و آگاه مراجعه کرد.

سؤال 1758 ـ با توجّه به تهاجم فرهنگى دشمنان اسلام و مسلمین که از جمله مى خواهند همچون گذشته با لباس مردان، به ویژه جوانان، چادر و روپوش زنان و یا نازک بودن آن لباسها، جامعه را به فساد بکشانند، تولید و مصرف این گونه لباسها چه حکمى دارد؟ و نیز عکسهاى برهنه زنهاى بى حجاب و یا مردان بدنام که بر روى بالشها، رو فرشى ها، ظروف و پاره اى از البسه انداخته مى شود چه صورت دارد؟ و بطور کلّى حکم آنچه در مسیر ترویج فساد اخلاق جامعه و کمک به تهاجم فرهنگى دشمنان اسلام و مسلمین باشد، چیست؟ و وظیفه مسلمین در قبال آن کدام است؟

جواب: هر کارى که موجب اشاعه و توسعه فرهنگهاى فاسد و بیگانه باشد جایز نیست; ولى تولید لباسهاى نازکى که مى تواند در منزل مورد استفاده زن در برابر همسرش بوده باشد اشکالى ندارد، و دیگران نباید از آن سوء استفاده کنند.

سؤال 1759 ـ یکى از روحانیون در منطقه گلپایگان مشغول خدمت و ترویج اسلام و احکام فقهى و معارف قرآن و مبانى عقیدتى و تشکیل گروه هاى ورزشى و خدمات فرهنگى، اجتماعى و دینى به مردم آن منطقه و تشویق و ترغیب جوانان به اسلام و شعائر دینى مى باشد و اقدام به تأسیس یک مرکز دینى و پایگاه اسلامى نموده است، وظیفه قاطبه مسلمانان خصوصاً مردم آن منطقه، نسبت به برنامه هاى آن روحانى خدمتگزار چیست؟

جواب: وظیفه مردم علاقه مند به اسلام کمک به برنامه هاى اسلامى است، تا از گمراه شدن نوجوانان و جوانان مسلمان جلوگیرى شود و این مسؤولیّت تنها بر دوش روحانیون نمى باشد.

سؤال 1760 ـ آیا استخاره وتفأل با استفاده از کلام الله مجید براى خود و دیگران جایز است.

جواب: استخاره با قرآن اشکالى ندارد ولى بهتر است از تفأل به قرآن خود دارى شود.

سؤال 1761 ـ آیا تعبیر و تفسیر خواب، از روى کتب تعبیر خواب، مثل کتاب تعبیر خواب حضرت یوسف، ابن سیرین و دانیال پیامبر و مانند آن، براى خود و دیگران جایز است؟

جواب: اگر به این کتابها نسبت داده شود، مثلا گفته شود: «در فلان کتاب چنین نوشته شده است» و مفسده اى هم بر آن مترتّب نشود، اشکالى ندارد.

سؤال 1762 ـ آیا بیان تأثیر خواصّ داروهاى گیاهى، در جهت معالجه امراض، بر اساس روایات و فرمایشات ائمّه(علیهم السلام) و همچنین سایر کتب داروهاى گیاهى; مانند طبّ الرّضا، طبّ الصّادق(علیهما السلام)، نسخه عطّار و مانند آن، جایز است؟

جواب: در صورتى که بگوید: «در فلان کتاب چنین نوشته شده است» اشکالى ندارد.

سؤال 1763 ـ اگر پدر یا جدّ پدرى و یا قیّمى، در رابطه با ظلمى که از طریق فرد کبیرى نسبت به صغیر تحت ولایتش شده باشد; مثلا با لواط شده و یا او را عمداً کشته باشند، چه با گرفتن پول (دیه) و چه مجّانى، در دادگاه به ظالم رضایت داده باشد، چنانچه بعداً تشخیص دهد که رضایت او به صلاح صغیر نبوده با توجّه به این که مى گویند: «عدول از رضایت مسموع نیست» آیا پدر و جدّ پدرى و یا قیّم این صغیر، مى تواند به رضایتى که داده معترض و تقاضاى کیفر ظالم را بنماید؟

جواب: اگر در زمانى که رضایت داده اشتباه کرده است و برخلاف مصلحت صغیر اقدام نموده، باید برگردد.

سؤال 1764 ـ هنرپیشگى زن، که در فیلمهاى مختلف نقش همسرى براى افراد گوناگون را دارد، چه حکمى دارد؟

جواب: اگر موجب فسادى نباشد، اشکالى ندارد.

سؤال 1765 ـ حجامت از نظر شرعى چه صورتى دارد؟

جواب: طبق روایات متواتره، مستحب است. مگر براى اشخاصى که حجامت براى آنها ضررى داشته باشد.

سؤال 1766 ـ شرکتها و ادارات معمولا به مناسبتهاى مختلف، پوسترها و آگهى هایى چاپ مى کنند، و اسم شرکت خود را در زیر آن مى آورند. آیا از این پوسترها و مجلاّت مى توان با حذف کردن نام شرکت مربوطه استفاده نمود؟ (مثلا شرکتى به مناسبت سال نو، تقویم سال جدید را چاپ مى کند و با اسم شرکت خود به بازار مى فرستد، آیا مى توان از این تقویم با حذف نام شرکت استفاده کرد)؟

جواب: در صورتى که خریدارى کنید، اختیار آن به دست شماست; اما اگر هدیه کنند، تغییر نام آن اشکال دارد.

سؤال 1767 ـ کشیدن سیگار براى افراد مبتدى، و استمرار آن براى افراد معتاد، اعمّ از این که ترک آن به آسانى ممکن باشد یا نباشد، چه حکمى دارد؟

جواب: کشیدن سیگار و انواع دخانیّات، حرام است و با توجّه به این که ترک آن براى همه معتادان ممکن است، حالت اضطرار معمولا در آن تصوّر نمى شود; مگر به دستور خاص طبیب آگاه، و فرقى بین افراد مبتدى و معتاد نیست.

سؤال 1768 ـ مدرسه اى در قم (البتّه بعنوان خوابگاه طلبه ها) وجود دارد که، طلبه هاى آن مدرسه در کنار درسهاى حوزوى، به سایر دروس هم مشغولند، مثلا دروس دبیرستان و یا دانشگاه مى خوانند، در حالى که مسئول آن مدرسه در ابتداى ورود هر طلبه، با او در مورد این که در وقف نامه ذکر شده که: «طلبه ها نباید به درسى غیر از دروس حوزه اشتغال داشته باشند»، صحبت مى کند و به ظاهر خود مسئول مدرسه با این کار طلبه ها مخالف نیست و براى رفع مسئولیّت شرعى وقف نامه را مى خواند، حالا این سؤال پیش مى آید که کار طلبه هاى این مدرسه چه حکمى دارد؟

جواب: رعایت شرایط وقف نامه واجب است و بدون آن، ماندن طلاّب در آن مدرسه، اشکال دارد.