سؤال 1356 ـ آیا جانى غیر از دیه، زیانهایى که در اثر جراحتهاى وارده بر مجنىٌ علیه وارد شده است را نیز لازم است به مجنىٌ علیه بپردازد؟ مانند هزینه محاکمه و از کار و کاسبى افتادگى و غیره.

جواب: جانى زاید بر دیه مقرّره را شرعاً ضامن نیست ولى اگر هزینه درمان بیش از دیه باشد، احتیاط واجب آن است که تفاوت رابپردازد.

سؤال 1357 ـ ماهیّت حقوقى دیه چیست؟ آیا دیه به عنوان مجازات یا جبران خسارت وارده بر مجنىٌ علیه تشریع شده است؟ آیا جایى که خسارت وارده بیشتر از مقدار دیه باشد مى توان از جانى مطالبه کرد؟

جواب: دیه جنبه جبران خسارت مادّى دارد و اگر در موردى براى جبران خسارت، علاوه بر مبلغ دیه هزینه هاى بیشترى را براى درمان متحمّل شود همان گونه که در بالا اشاره شد احتیاط واجب آن است که شخص جانى اضافى را بپردازد (البتّه حداقل لازم براى جبران خسارت را مى پردازد نه بیشتر از آن).

سؤال 1358 ـ اگر شخصى که داراى حرفه جوشکارى است، جوشکارى ساختمانى را از اوّل تا آخر کنترات نماید و با صاحب کار قرارداد ببندد و شخص پیمانکار جهت جوشکارى از برق فشارقوى خیابان که از طرف اداره برق استفاده از آن ممنوع گردیده، استفاده نماید و دچار برق گرفتگى شود و منجر به مرگ جوشکار شود در این صورت آیا صاحب کار مقصّر است یا خود جوشکار که در فرض مسأله پیمانکار است؟

جواب: در این جا مقصّر جوشکار است.

سؤال 1359 ـ چنانچه مرگ مقتول و نبودنش در خانه و جامعه، علاوه بر خانواده، به گروه یا در فرض مثال به یک جامعه لطمه و ثلمه اى که هم مادّى و هم معنوى باشد وارد آورد، آیا مقدار دیه قبلى که منحصراً جهت جبران خسارت مادّى عدم حضور وى در خانواده اش بوده را مى توان افزایش داد؟ زیرا غیر خانواده اش گروه و جامعه اى نیز از مرگ وى متضرّر شده اند؟

جواب: گر چه افراد با هم متفاوتند ولى شارع مقدّس براى همه، دیه یکسان قائل شده است (جز در مواردى مانند زن و مرد و امثال آن) و ممکن است فلسفه آن این باشد که قبول تفاوت با توجّه به این که معیار روشنى ندارد، سبب درگیریهاى فراوان اجتماعى و کشمکشهاى نامحدودى مى شود و ضرر و زیان آن از منافعش بیشتر خواهد بود.

سؤال 1360 ـ در صورت پرداخت دیه از ناحیّه جانى، انتخاب نوع دیه به عهده پرداخت کننده است یا گیرنده؟

جواب: در مواردى که حکم مبنى بر قصاص است انتخاب نوع دیه مشروط به توافق طرفین است.

سؤال 1361 ـ در قتل عمد، اگر پدر رضایت داد و مطالبه دیه کرد و جد مخالفت کند و مطالبه قصاص نماید کدام مقدّم است؟

جواب: با وجود پدر نوبت به جد نمى رسد.

سؤال 1362 ـ در مناطق ما رسم است که اهالى هر محلّه در ایّام فراغت و مناسبتهاى مختلف به عنوان تفریح و تفنّن، اقدام به مسابقه تیراندازى مى کنند که متأسفانه در جریان یکى از مسابقه ها شخصى اسلحه کلاشینکف شخص دیگرى را در اختیار پسر بچّه نابالغى (12 ـ 13 ساله) قرار داده و با این که اطرافیان تذکّر مى دهند که مواظب اسلحه و پسر بچّه باشد مى گوید کاملا مواظب هستم و مشغول راهنمایى او شده و مى گوید چنان کن و چنین بگیر، پسر بچّه طبق دستور عمل کرده، ولى چون اسلحه روى رگبار بوده از اختیار بچهّ خارج شده و راهنما را مورد اصابت قرار داده و به قتل مى رساند، حال:

الف) آیا راهنماى مقتول بدون اجازه والدین پسر بچّه به هر عنوان، حق داشته اسلحه در اختیار وى قرار دهد؟

ب) آیا مقتول در قتلش معاون یا مباشر مى باشد یا هر دو محسوب مى شود و یا هیچ کدام؟ خلاصه، دیه مقتول به عهده چه کسى مى باشد؟

ج) در صورتى که دیه بر عاقله تعلّق گیرد، آیا با وجود پدر شامل باقى نزدیکان نیز مى شود؟ در ضمن مشخص بفرمایید تقسیم دیه بر عاقله بر چه اساس مى باشد؟

جواب: الف) حقّ چنین کارى را نداشته است.

ب) هرگاه قرار دادن اسلحه در اختیار چنین کودکى عرفاً کار خطرناکى محسوب شود، راهنما در برابر آن مسؤول است و اگر خودش کشته شده باشد دیه ندارد در غیر این صورت دیه بر عاقله است.

ج) احتیاط این است که پدر هم شرکت کند و امّا شرکت دیگران قطعى است و طرز تقسیم دیه بین آنها برحسب توانایى و چگونگى امکانات آنهاست که خودشان یا در صورت اختلاف به کمک حاکم شرع، دیه را در میان خود سرشکن مى کنند.

سؤال 1363 ـ گرفتن پول خون مقتول چگونه است لطفاً توضیح دهید؟

جواب: دیه یک حقّ الهى است و گرفتن آن در مواردى که شرع اجازه داده است مانعى ندارد هر چند عفو کردن در بعضى از موارد بهتر است.

سؤال 1364 ـ شخصى تصادف کرده و یک نفر را کشته است، دادگاه حکم کرده که قاتل باید دیه بپردازد ولى قاتل قبل از پرداخت دیه فوت کرده است، آیا بر ورثه واجب است که این دیه را بپردازند؟

جواب: دیه مانند سایر دیون است و واجب است که از اصل مال او بپردازند.

سؤال 1365 ـ آیا دایره ولایت ولىّ قهرى بر موَلّى علیه صرفاً ناظر بر حقوق مالى است و یا اطلاق دارد. به عبارت دیگر آیا ولىّ قهرى در حقّ قصاص نفس و عضو از باب ولایت مى تواند قاتل و جانى را عفو نماید و یا این که لزوماً غبطه صغیر در اخذ دیه است و بدون اخذ آن مجاز به عفو نیست، در صورتى که غبطه صغیر و مولى علیه در اخذ دیه نفس و عضو باشد در صورت اخذ آن از جانى آیا او به اعتبار ولایت مى تواند هر گونه دخل و تصرّفى را در سهم مالى مولى علیه ولو به نفع خود بنماید.

جواب: ولایت ولىّ صغیر شامل دیه و مانند آن مى شود، امّا نمى تواند بر خلاف غبطه صغیر، دیه و مانند آن را ببخشد یا به نفع خود تصرّف کند.

سؤال 1366 ـ در کشورهاى حوزه خلیج فارس، شرکتهایى است که اگر کارگر شاغل در آن شرکتها در هنگام کار در اثر سانحه اى مانند سقوط از ساختمان فوت نماید مبلغ سى میلیون تومان به عنوان دیه به ورثه متوفّى پرداخت مى نماید، این مبلغ چه حکمى دارد؟

جواب: هرگاه پرداختن دیه مزبور به صورت شرط استخدام کارگر در آمده باشد، اشکال ندارد، این شرط ممکن است به هنگام قرارداد با کارگر ذکر شده باشد و یا این که به صورت قانون کلّى در عرف کارگرى آن جا باشد که جزء شرایط عامّه استخدام محسوب گردد.

سؤال 1367 ـ آیا دیه مقتول جزء ماترک و دارایى اوست و آیا تقسیم آن بین ورثه همچون قانون ارث است؟

جواب: تمام وارثان نسبى و سببى از دیه ارث مى برند، مگر متقرّبان به مادر مانند برادر و خواهر مادرى.

سؤال 1368 ـ اگر کسى زن شخص دیگرى را به قتل برساند و این زن جز مرد وارث دیگرى نداشته باشد آیا شوهر این زن مى تواند از قاتل مطالبه خرج و مخارجى را که در رابطه با ازدواج همسرش متوجّه او شده بنماید؟ و با توجّه به این که دادن غذا و خرج در مراسم عزادارى وجوب شرعى ندارد آیا مى تواند چنین مخارجى را نیز از قاتل مطالبه بنماید؟

جواب: تنها سهم دیه را مى تواند بگیرد و حقّ مطالبه نسبت به هزینه هاى فوق را ندارد.

سؤال 1369 ـ نظر به این که در سال گذشته در حادثه رانندگى که منجر به فوت شخص مصدوم شد ملزم به پرداخت دیه بر اساس شرایط شرع مقدّس شدم و در حال حاضر پس از گذشت بیش از یکسال با گرفتن وام و استفاده از بیمه وسیله نقلیّه، تنها حدود نصف دیه را مى توانم نقداً پرداخت نمایم، آیا مى توانم مابقى را به صورت اقساط بپردازم؟

جواب: شما مى توانید دیه مزبور را ضمن دو سال پرداخت نمایید هر سال نصف آن را، مگر این که با وارثان آن شخص توافق بر مدّت بیشترى نمایید.

سؤال 1370 ـ اگر در جریان تصادف رانندگى مقتول مقصّر شناخته شود آیا باز نسبت به راننده خطاء در قتل محسوب است که دیه مقتول برعاقله راننده واجب گردد؟

جواب: در تصادف رانندگى قتل خطا نیست، اگر راننده مقصّر باشد شبه عمد است اگر عابر مقصّر باشد مثل این که خود را به زیر ماشین انداخته هیچ دیه اى وجود ندارد و اگر قتل مستند به هر دو باشد دیه از راننده به نسبت گرفته مى شود.

سؤال 1371 ـ قتل غیرعمدى واقع شده است و در این مدّتى که از قتل گذشته مقدار دیه تغییر کرده است آیا پرداخت کننده دیه ملزم به پرداخت وجه زمان حادثه است یا وجه فعلى؟

جواب: ملزم به پرداخت وجه فعلى است مگر این که قبلا توافق و مصالحه اى بر مبلغ معیّنى شده باشد.

سؤال 1372 ـ چندین نفر همزمان به شخصى تیراندازى کرده اند و آن شخص به وسیله یک یا چند گلوله کشته شده است، امّا معلوم نیست تیر کدام یک از تیراندازان به او اصابت نموده، ولى قدر مسلّم تیر یکى از این چند نفر بوده است، حکم قضیّه چگونه است؟

جواب: چنانچه ثابت شود که به واسطه یکى از آنها این شخص کشته شده و راهى براى تعیین قاتل نیست دیه در میان همه آنها تقسیم مى شود.

سؤال 1373 ـ اگر سه نفر شخص واحدى را به قتل برسانند و ولىّ دم خواهان قصاص هر سه نفر باشد نوع فاضل دیه که باید توسط ولى پرداخت شود را چه کسى تعیین مى کند؟ آیا تعیین در اختیار ولىّ دم است یا اولیاى قاتلانى که قصاص خواهند شد؟

جواب: انتخاب با ولىّ دم است.

سؤال 1374 ـ با توجّه به این که در شرع و قانون مسؤول پرداخت دیه، جانى مى باشد و انتخاب نوع آن هم در اختیار اوست، چنانچه در موقع انتخاب نوع دیه، جانى اطّلاع کافى در مورد قیمت انواع دیه نداشته باشد یا بطور صحیح به وى تفهیم نگردیده باشد و به خاطر عدم اطّلاع گاو یا گوسفند را انتخاب کند و بعد از انتخاب و صدور حکم و قبل از اتمام مهلت پرداخت و قبل از شروع به اجراى آن، اظهار نماید من قدرت پرداخت دیه از نوع گوسفند را ندارم ولى از نوع شتر را دارم در فرض مسأله آیا حقّ تغییر را دارد؟ تغییر نوع دیه با علم و اطّلاع چه صورت دارد؟

جواب: مانعى ندارد، در هر دو صورت مى تواند تغییر دهد.