سؤال 1019 ـ با عنایت به جایگاه مهمّ مراکز آموزش عالى و پژوهشى در دنیاى امروز در راستاى ایفاى رسالت تعلیم و تربیت و با توجّه به نیاز مبرم این مراکز به کمکهاى مردمى و نظر به اهمیّت سنّت حسنه وقف استدعا دارد نظر شریف را نسبت به وقف، براى بهره مندى این مراکز مرقوم فرمایید.

جواب: وقف یکى از سنّتهاى مهمّ اسلامى است که از زمان پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله)وجود داشته و در اعصار ائمّه معصومین(علیهم السلام) مورد توجّه بوده و تأکیدهاى فراوانى نسبت به آن در روایات اسلامى آمده است و در طول تاریخ کارهاى مهمّى به وسیله موقوفات انجام شده و بسیارى از مراکز علمى، درمانى و مدارس دینى وکارهاى خیر اجتماعى از این طریق انجام گرفته است و مسلمانان جهان از برکات موقوفات، بهره فراوان گرفته و مى گیرند. در حدیثى ازامام صادق(علیه السلام)مى خوانیم: کسى از حضرتش پرسید چه چیز بعد از مرگ انسان ممکن است به او برسد؟ فرمود: سنّت نیکویى در میان مردم بگذارد هر کسى که به آن عمل کند اجر و پاداشش براى او خواهد بود بى آن که از اجر و پاداش عمل کنندگان به آن سنّت کاسته شود، دیگر این که صدقه جاریه (موقوفه)اى از خودش به یادگار بگذارد که آثار و برکاتش ادامه داشته باشد و این صدقات جاریه، مایه نجات او درعالم دیگر خواهد بود.درست است که سوء استفاده بعضى از افراد ناآگاه و بى ایمان از موقوفات چهره آن را در نظر بعضى دگرگون ساخته، ولى ما نباید اجازه بدهیم که این سنّت بزرگ و پربرکت اسلامى که در طول تاریخ هزاران هزار فایده و نتیجه مهم داشته است به خاطر سوء استفاده بعضى از نااهلان به دست فراموشى سپرده شود، بلکه باید جلوى سوء استفاده ها را گرفت و این امر کاملا ممکن است، عمران وآبادى بسیارى از مساجد، مدارس، مراکز علمى و مخصوصاً حرمهاى مقدّسه ائمّه اطهار(علیهم السلام) از برکت همین موقوفات است. امروز باید به این سنّت حسنه اسلامى اهمیّت بیشتر داد مخصوصاً براى مراکز علمى وفرهنگى از آن استفاده کرد و به یقین هر دانشمندى از چنین مراکزى برخیزد و هر خدمتى انجام دهد، بانیان موقوفه هاى مربوط به آن دراین جهان و جهان دیگر از آن بهره مند خواهند شد، خداوند همه را به احیاى سنّت هاى راستین اسلامى موفّق دارد.

سؤال 1020 ـ شخصى، قطعه زمین موقوفه اى را از متولّى اجاره مى کند، بعد از اجاره، قسمتى از زمینهاى موات حریم آن رانیز احیا مى کند. آیا متولّى مى تواند زمین مزبور را که مستأجر احیا کرده است جزء وقف محسوب دارد یا مستأجر مالک آن مى شود؟

جواب: چنانچه حریم شرعى بوده مستأجر حقّ احیا نداشته و مالک نمى شود و مادام که مدّت اجاره زمین تمام نشده مستأجر حقّ استفاده از آن را دارد و باید اجاره آن را بدهد ومتولّى نمى تواند از او بگیرد ولى بعد از اتمام مدّت اجاره، حقّى براى مستأجر باقى نیست.

سؤال 1021 ـ وقف از چه راههایى ثابت مى شود؟

جواب: اثبات وقف بودن یا از طریق علم و شهرت در محل است و یا بیّنه شرعیّه (دو شاهد عادل) و تنها با ادّعا و حتّى وقف نامه هاى مشکوک چیزى ثابت نمى شود، مگر آن که وقف نامه مورد اعتماد باشد.

سؤال 1022 ـ آیا نوع تصرّف آب و زمین موقوفه اى که در دست شخصى است، تصرّف خاصّ و معینى است؟

جواب: چنانچه آب و زمین موقوفه را اجاره کرده و شرط خاصّى نگذارده، هر نوع مایل باشد مى تواند از آن استفاده کند.

سؤال 1023 ـ از چه راههایى وقف بودن موقوفه ثابت مى شود و آیا ادّعاى اختلال فکرى واقف، مسموع است و آیا صیغه وقف باید به عربى خوانده شود؟

جواب: چنانچه شهود بر وقف شهادت دهند و یا شیاع وقف در محل باشد، حکم وقف بر آن جارى خواهد بود و در وقف، صیغه عربى شرط نیست بلکه به هر زبانى جایز است حتّى اگر صیغه نخواند امّا به موقوفٌ علیهم تحویل دهد باز کفایت مى کند و ادّعاى اختلال فکرى بدون دلیل و شاهد پذیرفته نیست.

سؤال 1024 ـ در آمد موقوفه ها در چه راهى باید مصرف شود و تغییر مصرف آن در چه صورتى جایز است؟

جواب: طبق اصل مسلّم و روایت معروف «الوقوف على حسب ما یوقفها اهلها» باید درآمد موقوفه را طبق همان چیزى که در وقف نامه تصریح شده به کار گیرند، مگر آن که در یک یا چند بند قابل عمل نباشد مثلا ظرف مسى در عصر و زمان ما تبدیل به ظروف دیگر مى شود.

سؤال 1025 ـ شخصى مقدارى از اموال خود را وقف خاص کرده، یعنى براى فرزندان خود، آیا وقف صحیح است؟

جواب: در صورتى که شرایط دیگر وقف فراهم باشد صحیح است.

سؤال 1026 ـ فروختن زمین زراعتى موقوفه در چه صورتى جایز است؟

جواب: فروختن عین موقوفه جایز نیست و اگر قابل زراعت نباشد و به درد ساختمان بخورد مى توان آن را براى ساختمان اجاره داد، مگر آن که به هیچ وجه نتوان از آن استفاده نمود و چاره اى جز فروش و تبدیل به احسن نباشد.

سؤال 1027 ـ دراثبات سیادت و وقف، شیاع مفید اطمینان را کافى مى دانید؟

جواب: کافى است.

سؤال 1028 ـ اگر کسى در مورد وقفى که حدود پانصد سال پیش وقف شده و عمل شده، اکنون شک نماید که آیا واقف حقّ وقف کردن را داشته یا نه، آیا این گونه شک را محکوم به فساد مى دانید یا صحّت؟

جواب: این شک اعتبارى ندارد.

سؤال 1029 ـ آیا منظور واقف در عبارت ذیل «ارشد سِنى» است یا «ارشد علمى»؟

«تولیت آن را رجوع فرموده اوّل این که با خودم مادام حیّاً و بعد از آن به سیّد غیاث الله که اسنِّ ارشد اولاد حضرت واقف است و بعد از آن به اسنّ ارشد ذکور اولاد واقف و بعد از آن به اسنّ ارشد ذکور اولاد اولاد نسلا بعد نسل و عقباً بعد عقب و اگر در طبقه عالى رشید نباشد در هر طبقه از نسل او که رشید باشد تولیت از آن او باشد».

جواب: منظور از ارشد، ارشد بر حسب سن است، مشروط بر این که هوش و عقل کافى براى تولیت وقف داشته باشد و اگر ارشد بر حسب سن ، رشد فکرى کافى براى اداره وقف ندارد به فرد دیگرى مى رسد که واجد این شرط باشد.

سؤال 1030 ـ خانه اى توسط شخص خیّرى در زمینى که ملک مسجد است احداث شده است. خانه مذکور وقف شرعى گردیده مقیّداً به این که امام جماعت همان مسجد در آن سکونت نماید آیا شارع مقدّس اسلام اجازه مى دهد دیگرى در آن خانه سکنا گزیند و در صورت عدم سکونت امام راتب مسجد آیا شرعاً اجاره دادن آن جایز است؟

جواب: تا ممکن است باید امام مسجد از آن استفاده کند و اگر ممکن نشد اجاره دهند و مال الاجاره آن براى امام مسجد استفاده شود و اگر امام مسجد نیاز ندارد در سایر حوایج مسجد مصرف گردد.

سؤال 1031 ـ دو مسجد کنار هم ساخته شده است و وسط آنها حیاطى است که مربوط به هیچ کدام نیست، آیا مى شود در وسایل مربوط به دو مسجد تداخل کرد مثلا فرش یک مسجد را به مسجد دیگر منتقل کرد یا نه؟

جواب: جایز نیست مگر این که ثابت شود وقف آنها عام است.

سؤال 1032 ـ اشیایى مانند ظروف قدیمى که فعلا استعمال آن معمول نیست وقف مسجد شده است، آیا مى توان این گونه ظروف را به جهت این که فعلا استعمال آن مرسوم نیست فروخت و با پول آن مشابه آن ظروف یا اشیاى دیگرى جهت مسجد خریدارى کرد؟

جواب: اگر فعلا قابل استفاده نیست، مى توان آن را تبدیل به ظروف مشابه کرد و اگر مسجد به ظروف نیاز ندارد در سایر حوایج مسجد مصرف گردد.

سؤال 1033 ـ فرشهایى جهت مسجد خریدارى یا وقف شده و فعلا قابل استفاده هست ولى چون این فرشها با هم هماهنگ نیست و هرکدام وضع خاصّى دارد، آیا مى توان این گونه فرشها را فروخت و به جاى آنها فرشهاى هماهنگ و یکنواخت و زیباتر خریدارى کرد؟

جواب: فرشهاى وقف را نمى توان فروخت، مگر این که قابل استفاده نباشد.

سؤال 1034 ـ گاهى، فرش یا اشیاى دیگرى وقف مسجد شده و از همان زمان وقف یا بعد از آن به مرحله اى رسیده که طبق نظر عرف یا متخصّصین فن، استفاده از آن جایز نیست و بایستى فروخته شود و الاّ به مرور زمان از ارزش آن کاسته خواهد شد، در مورد این گونه فرشها یا اشیاى دیگر آیا جایز است فروخته شود و به جاى آن فرشها یا اشیاى دیگرى جهت مسجد خریدارى کرد؟

جواب: اگر فعلا قابل استفاده نیست یا موجب از بین رفتن آنها مى شود، مى توان آن را تبدیل به مشابه کرد.

سؤال 1035 ـ اشیایى که به مسجد داده مى شود ممکن است گاهى با عنوان وقف و گاهى با عنوان تملیک باشد،آیا احکام شرعى این دو عنوان مختلف است؟

جواب: آرى مختلف است. آن جا که تملیک است کار آسان تر مى باشد و طبق مصالح مسجد مى توان آن را عوض کرد، ولى وقف تا در آستانه سقوط از انتفاع قرار نگیرد، تبدیل آن جایز نیست.

سؤال 1036 ـ چیزهایى که قبلا به مسجد داده شده به فرض این که احکاموقف و تملیک فرق کند اگر ندانیم که وقف مسجد شده یا تملیک، حکم کدام یک بر آن بار مى شود؟

جواب: احتیاط واجب این است که با آن معامله وقف کنیم.

سؤال 1037 ـ براى این که معلوم شود وقف یا تملیک شده، آیا باید در هر مورد کلمه یا جمله خاصّى رابر زبان بیاورند یا فقط صرف نیّت اهدا کننده کافى است؟

جواب: نیّت کافى است و با عمل جنبه معاطاتى پیدا مى کند.

سؤال 1038 ـ اگر اشیایى مانند فرش با پول اشخاص مختلف مشترکاً خریدارى شده و نیّت بعضى از افراد که پول داده اند وقف بوده و نیّت بعض دیگر تملیک، در این گونه موارد این گونه اشیا موقوفه حساب مى شوند یا خیر؟

جواب: هرکدام حکم خود را دارد و اگر قابل تفکیک نیست طبعاً باید با آن معامله وقف شود.

سؤال 1039 ـ اگر واقف یا تملیک کننده از یک مرجع و مجریان کارهاى مسجد (هیأت امنا) هرکدام از مرجع دیگرى تقلید مى کنند چنانچه این دو مرجع در مسائل فوق با هم اختلاف نظر داشته باشند کدام نظر باید عمل شود؟

جواب: نظر مرجع متولّى و مجرى کارهاى مسجد شرط است.

سؤال 1040 ـ در مواردى که شرعاً مجاز به فروش اشیاى وقف شده یا تملیک شده هستیم، آیا مى توانیم با پول آن چیز دیگرى که مورد احتیاج مسجد است خریدارى کنیم یا بایستى صرف خرید همان شىء و مشابه آن بشود؟

جواب: خرید مشابه در صورت نیاز مقدم است.

سؤال 1041 ـ در مورد بالا اگر بایستى حتماً فرش خریدارى گردد، اگر مثلا به جاى فرش دستباف، فرش ماشینى یاموکت خریدارى شود، آیا اشکال شرعى ندارد؟

جواب: آنچه اصلح است انتخاب کنید.

سؤال 1042 ـ اشیایى که مى خواهند به مسجد بدهند (وقف یا تملیک کنند) در صورتى که قدیمى باشد یا مناسب نباشد و استعمال آن فعلا معمول نیست یا مستهلک شده باشد، آیا مى توان این گونه اشیا را قبول ننمود و رد کرد؟

جواب: قبول هدایا براى مسجد واجب نیست، ولى اگر وقف یا تملیک شده باشد باید پذیرفت و مطابق وظیفه رفتار کرد.

سؤال 1043 ـ استفاده از اموال حسینیّه یا مسجد چه حکمى دارد؟

جواب: در غیر احتیاجات همان مسجد یا حسینیّه جایز نیست مگر این که واقف آنها تصریح به عمومیّت استفاده از آنها کرده باشد.

سؤال 1044 ـ دو موقوفه است از دو واقف: موقوفه اوّلى با هزینه کم و در آمد بسیار که فرضاً هشتاد درصد از در آمد آن اضافه مى آید و دوّمى در آمد کم و هزینه زیاد دارد، آیا اداره اوقاف محل یا متولّى که هر دو موقوفه زیر نظر آنها اداره مى شود مجازند که از مازاد در آمد اوّلى براى موقوفه دوّمى با رعایت سایر موازین شرعى صرف نمایند یا خیر؟

جواب: هرگاه مصارف موقوفه اوّل عمومیّت دارد که شامل موقوفه دوّم هم مى شود مانعى ندارد.

سؤال 1045 ـ آیا مى توان با توجّه به شرایط روز و در جهت مصالح دولت و امّت اسلامى و با ملحوظ داشتن نیّت اصلى واقف درجهت هماهنگى با سایر برنامه هاى مدوّن و جارى دولت اسلامى در کاربرد نظرات واقف تغییراتى به عمل آورد؟

جواب: در صورت امکان باید طبق وقف نامه عمل شود و اگرامکان ندارد به آنچه نزدیک تر به محتواى وقف نامه و نیّت واقف است عمل شود.

سؤال 1046 ـ آیا مى شود در نحوه پیاده کردن و شیوه کاربرد نظر واقف، تغییراتى به عمل آورد؟

جواب: از جواب بالا روشن شد.

سؤال 1047 ـ موقوفات بسیارى در سطح کشور وجود دارد که یا شناسایى نشده و یا به مرور زمان از بین رفته است که هردو گروه موقوفات مزبور درصورت شناسایى و احیا، در آمدهاى فوق العاده اى براى میهن اسلامى ایجاد خواهند نمود، در این صورت آیا مى توان با تغییرات جزئى در نحوه استفاده از درآمد موقوفات موجود، براى شناسایى موقوفات مزبور (ناشناخته) اقدامى به عمل آورد؟

جواب: از موقوفاتى که مصرف عام دارد مى توان استفاده کرد.

سؤال 1048 ـ در جهت توسعه سنّت حسنه وقف لازم است مبالغى صرف هزینه هاى پرسنلى و ادارى کارکنان شود، که طبعاً در هیچ یک از وقف نامه ها به این موارد اشاره اى نشده است، آیا مى توان با تغییراتى در نحوه کاربرد در آمدهاى حاصل از موقوفات به ویژه موقوفات متصرّفى که اوقاف متولّى آن است مبالغى صرف هزینه هاى مزبور نمود؟

جواب: نظر به این که این گونه کارها اگر با دقّت و احتیاط انجام شود جزء کارهاى خیر محسوب مى گردد مى توان از اوقافى که مصرف آن عام است استفاده کرد مشروط بر این که مسؤولان اوقاف به وظیفه خود دقیقاً عمل کنند.

سؤال 1049 ـ هیأت امناى مسجدى قصد دارند فاضلاب توالت عمومى مسجد را به وسیله لوله کشى از قبرستان متروکه اى که حدود سى و پنج سال در آن مرده اى دفن نکرده اند و ظاهراً آثار و شواهدى در آن جا دلالت بر قبرستان بودن نمى کند عبور دهند بدون این که نجاست تماسى با خاک قبرستان داشته باشد، آیا این کار جایز است؟

جواب: خالى از اشکال نیست مگر این که آثار قبرستان به کلّى از بین برود و زمین هم موقوفه نباشد.

سؤال 1050 ـ چند نفر خیّر در سال 1349 «هـ .ش» زمینى را با سند مالکیّت و ادّعاى مالک مبنى بر عدم وقف بودن، جهت احداث مسجد خریدارى نموده اند که امروز به صورت مسجد حضرت ابوالفضل(علیه السلام) ساخته و مورد استفاده قرار گرفته است، ولى در بین مردم معروف است که زمین این مسجد وقف مى باشد، با توجّه به مسائل شرعى وقف، هیأت امناى مسجد اقدام به تحقیق این مسأله نمودند، نتیجه تحقیق بدین صورت به اطّلاع آن مقام معظّم مى رسد: به طور مسلّم زمین مسجد داراى واقفى به نام حاج محمّدعلى مى باشد ولى نوع وقف مشخص نیست بنا به اظهار عدّه اى وقف حاج محمّد على، وقف اولاد مى باشد و عدّه اى در نوع این وقف تردید دارند و احتمال مى رود وقف شاه نجف باشد (لکن به احتمال قوى وقف حاج محمّد على وقف اولاد مى باشد) خواهشمند است تکلیف اهالى محل را نسبت به ادامه فعالیت هاى مذهبى در مسجد مذکور بیان فرمایید.

جواب: اگر تحقیق کرده اید و مصرف وقف روشن نشده، باید مال الاجاره مناسبى براى آن زمین در نظر بگیرید، نصف آن را در مصارف مربوط به مجالس مولا امیرالمومنین على(علیه السلام) و نصف دیگر را به موقوفٌ علیهم برسانید مگر این که آنها رضایت دهند که به خاطر مسجد از مال الاجاره صرف نظر کنند و صغیرى هم در میان آنها نباشد.

سؤال 1051 ـ شخصى مى خواهد مقدارى از املاک خود را وقف حضرت ابا عبدالله الحسین(علیه السلام) کند که تا حیات دارد درآمد آن ملک، مال خودش باشد و بعد از حیاتش مال امام(علیه السلام) باشد، آیا چنین وقفى شرعاً صحیح است؟

جواب: صحیح است ان شاء الله.

سؤال 1052 ـ شخصى است که در دارالرّحمه شیراز مدفون گردیده است و چون در راه سیر و سلوک گام برداشته ـ چه در زمان حیات و چه بعد از مرگ ـ طرفدارانى دارد و اخیراً علاقه مندان وى به خاطر علاقه مندى وى به خواجه شیراز بارگاهى به شکل بارگاه حافظ ساخته و بر روى قبر او نصب کرده اند که محلّ زیارت پیروان او شده است. چون عدّه زیادى نسبت به این کار حساس شده و اعتراض نموده اند و از این دفتر خواسته اند که آن را برداریم لذا تقاضامندیم نظر مبارک را مرقوم فرمایید.

جواب: تصرّف در قبرستان عمومى که وقف عام است به این صورت جایز نیست.

سؤال 1053 ـ زمینى وقف است و از نظر زراعت باید از آن زمین خاک برداشته شود تا زراعت خوب شود آیا این کار جایز است؟

جواب: اشکالى ندارد.

سؤال 1054 ـ یکى از علماى بحرین پنجاه سال قبل جایى را براى عزادارى وقف کرده است که از درآمد آن عزادارى کنند و در زمان حیات، خود متولّى وقف بود و بعد از وفات او اداره اوقاف بحرین عدّه اى را به عنوان متولّى تعیین کرده است که اینها مدّعى هستند از طرف فقها هم مأذونند در حالى که معروف است که اینها آدمهاى موثّقى نیستند، با توجّه به این مقدّمه به دو سؤال زیر پاسخ دهید:

الف) آیا این اوقاف بر وقفیّت خود باقى هستند و باید زیر نظر حاکم شرع باشند یا تبدیل به مجهول المالک مى شوند چون که متولّى فعلى آنها غیر شرعى هستند؟

جواب: وقف با این مسائل از بین نمى رود بلکه باید از حاکم شرع اجازه گرفته شود.

ب) در صورتى که بر حال وقف باقى بماند آیا جایز است این درآمدها را در غیر مورد وقف مثل تجدید بناى محلّ عزادارى یاساختن محلّى وابسته به محلّ عزادارى جهت کسب درآمد ازآن، صرف کرد؟

جواب: موقوفه باید برطبق آنچه که وقف شده است، مصرف شود همان طورى که این دستور در روایات وارد شده است و مخالفت با مصرف وقف جایز نیست مگر این که امکان مصرف در آن مورد نباشد که در این صورت در موارد دیگرى که نزدیک تر به آن مصرف است صرف شود.

سؤال 1055 ـ خانه موقوفه اى موجود است که از درآمد املاک رحیم آباد خورمیز (مهریز) مى باشد و هر ساله مراسم روضه خوانى در آن برپا مى شود ولى متأسفانه وقف نامه اى که حاکى از چگونگى وقف بودن این خانه باشد در دست نیست که بتوانیم طبق آن به ثبت برسانیم، به طورى که از بزرگترهایمان شنیده ایم بعضى وقف ثلث وبعضى هم وقف اولاد،ذکر مى کنند، حال این جانب که تولیّت شرعى آن را به عهده دارم براى به ثبت رسانیدن آن دچار اشکال شده ام که به چه نحوى آن رابه ثبت برسانم که مسؤولیّت شرعى برایم نداشته باشد، وظیفه ام چیست؟

جواب: باید درآمد آن وقف را در میان دو یا سه مصرفى که محتمل است به طور مساوى تقسیم کنید.

سؤال 1056 ـ برخى از متصرّفین موقوفات،افرادى بى بضاعت و فقیر عیالوار و بعضاً از خانواده محترم شهدا و ایثارگران هستند، آیا اجازه مى فرمایید اداره اوقاف در این رابطه در غیر جهت نظر واقف در مال الاجاره موقوفه تخفیفى قائل شود؟

جواب: فقط در دو صورت جایز است: الف) در صورتى که مستأجرهاى مذکور، مصرف آن موقوفه بوده باشند.

ب) در صورتى که از موقوفات دیگر که قابل انطباق با آنهاست برداشته شود و در مصارف وقف مذکور صرف شود.

سؤال 1057 ـ زمینى وقف بر اولاد ذکور است، آیا موقوفٌ علیهم مى توانند آن زمین موقوفه را با زمین دیگرى که ملکى است معاوضه نمایند چون که این زمین نافع تر و امکان استفاده و بهره بردارى از آن براى موقوفٌ علیهم بیشتر است؟

جواب: درفرض بالا تبدیل جایز نیست و اگر معامله کنند معامله باطل خواهد بود مگر در مواردى که موقوفه از انتفاع ساقط شود و به درد موقوفٌ علیهم نخورد و یا مایه اختلاف و نزاع شدید گردد وناچار شویم براى رفع اختلاف آن را تبدیل یا تقسیم کنیم.

سؤال 1058 ـ در قسمت شرقى مسجدى جوى آب و ممرّ قنات کشاورزى مى باشد و در ایّام گذشته آسیاب آبى بوده که محلّ آرد کردن گندم اهالى بوده است که نصف درآمد آسیاب وقف مى باشدو به عناوین مختلف مصرف مى شده، در اثر تکنولوژى و صنعت جدید، آسیاب و تنوره (مخزن آب) آن مخروبه و پر شده و تنها به صورت زمین در آمده که جزء راه عبورى مردم مى باشد و در آینده در طرح بهسازى روستا قرار دارد و جزء خیابان مى شود و به علّت نم دادن و رطوبت به ساختمان مسجد و خانه هاى مجاور و همچنین پستى و بلندى کف مسجد با جوى آب، تغییر مسیر و ممرّ آب در 4 ـ 5 مترى مسیر قبلى لازم است، آیا این کار را تجویز مى فرمایید؟

جواب: چنانچه آسیاب به کلّى مخروبه شده و جوى آب فعلى باعث ضرر و زیان به اطراف مى شود تغییر مسیر آن جایز است.

سؤال 1059 ـ چنانچه شخصى به علّت نافرمانى فرزندانش، زمین خانه مسکونى خویش را بدون اجراى صیغه و رضایت قلبى وقف نموده باشد تا ایشان را از ارث محروم نماید سپس محضرى نموده و تولیت آن را مادام العمر به خود اختصاص داده و بعد از مدّتى پشیمان گشته است و به مدّت ده سال عمل به مقتضاى وقف هم نکرده است و اکنون فوت نموده است، ورّاث هم احتیاج مبرمى به این ملک دارند، آیا چنین وقفى صحیح است؟

جواب: وقف مزبور ظاهراً صحیح است و باید به آن عمل شود وپشیمانى مزبور فایده اى ندارد.

سؤال 1060 ـ زمینى را براى ساخت حسینیّه اهدا نمودند ولى به جهت وجود حسینیّه در آن محل نیاز به ساخت حسینیّه نیست آیا مى شود در آن زمین دارالقرآن احداث کرد؟

جواب: با اجازه اهدا کنندگان جایز است.

سؤال 1061 ـ آیا جایز است آب انبارهایى که قبلا مورد استفاده اهالى بوده و اکنون به آن نیازى نیست آن را تخریب نموده و در زمین آن دارالقرآن احداث نماییم؟

جواب: احتیاط آن است که آن را براى این کار اجاره بدهند و مال الاجاره آن را صرف لوله کشى آب براى مستضعفان کنند.

سؤال 1062 ـ آیا جایز است قرآنها و مفاتیح مسجدى که خراب شده را در مسجد دیگرى در شهر یا روستا مورد استفاده قرار داد و از آن مسجد خارج نمود؟

جواب: اگر در آینده نزدیکى بازسازى نمى شود مى توان به مساجد دیگرهمان شهر یا روستا انتقال داد واگر بازسازى شد به جاى اوّل برگردانند.

سؤال 1063 ـ اگر مسجدى که در آن قرآنهایى وجود دارد خراب شود و بودن قرآن در آن مسجد موجب هتک حرمت قرآن باشد، آیا مؤمنین مجازند جهت حفظ قرآنها، آنها را به منازل خود برده و احیاناً تلاوت نمایند؟

جواب: باید مطابق مسأله سابق عمل شود.