سؤال 1271 ـ آیا قتل نفس از نظر اسلام جنبه خصوصى دارد یا عمومى؟ و در صورت عفو اولیاى دم، آیا حاکم شرع مى تواند تعزیراتى را در نظر بگیرد؟
جواب: قتل نفس در اسلام جنبه خصوصى دارد و با گذشت اولیاى دم، قصاص منتفى مى شود مگر این که تکرار آن اثر خاصّى در جامعه بگذارد و نظم و امنیّت را مختل سازد، در این صورت مسأله جنبه عمومى پیدا مى کند و پاى عناوین ثانویّه به میان مى آید و نه تنها در مورد سؤال بلکه در موارد مشابه که در شهرها یا روستاها اتفاق مى افتد، حاکم شرع مى تواند به عنوان مقدمه حفظ نظم از تعزیرات بازدارنده مناسبى بهره بگیرد. این مسأله را به موارد دیگرى که در شرع حق، جنبه شخصى دارد نیز مى توان تسرّى داد و هرگاه مشکل جنبه عمومى پیدا کند از تعزیرات استفاده نمود، البتّه تشخیص موضوع بر عهده خود حاکم شرع است و گاه احتیاج به نظر خواهى از اهل خبره در این گونه موضوعات دارد.
سؤال 1272 ـ اگر شخصى به خیال این که طرف مهاجم است، به سوى او تیراندازى کند و او را بکشد، آیا قصاص دارد؟
جواب: اگر قاتل به گمان این که طرف مهاجم است تیراندازى کرده است قصاص ندارد ولى باید دیه بدهد.
سؤال 1273 ـ اگر کسى انگشت یا دست کسى را عمداً قطع کند و مصدوم بلافاصله خود را به مراکز درمانى رسانده و عضو قطع شده را پیوند زده و خوب شود، آیا مصدوم حقّ قصاص جانى را دارد یا خیر؟
جواب: حقّ قصاص دارد ولى دوّمى نیز حق دارد انگشت خود را پیوند بزند.
سؤال 1274 ـ آیا تجهیز شخصى که محکوم به قصاص نفس گردیده، قبل از قصاص لازم است یا تغسیل و تکفین بعد از قصاص نیز بلامانع است؟
جواب: لازم است قبلا باشد.
سؤال 1275 ـ آیا مسلمان در مقابل ولدالزّنا (مسلمان) قصاص مى شود؟
جواب: قصاص مى شود.
سؤال 1276 ـ آیا قصاص حقّى انحلالى و مرکب است یا غیرانحلالى و بسیط؟
جواب: اولیاى دم باید متّفقاً اقدام به قصاص کنند یا کسى را وکیل بر این امر نمایند. اگر یکى از آنها بدون اجازه دیگران قصاص کند کار حرامى کرده و باید حصّه دیگران را بپردازد.
سؤال 1277 ـ برفرض این که قصاص حقىّ انحلالى باشد، اگر اولیاى دم همگى عاقل و بالغ باشند و بعضى خواهان قصاص و بعضى خواهان دیه و بعضى خواهان عفو باشند، حکم مسأله چگونه است؟
جواب: اگر بعضى خواهان دیه باشند، بقیّه حقّ قصاص دارند به شرط این که سهم دیه بقیّه را بپردازند و اگر بعضى عفو کنند بقیّه حقّ قصاص دارند ولى سهم دیه را باید به شخص جانى و ورثه او بپردازند.
سؤال 1278 ـ بر فرض انحلالى بودن قصاص، اگر اولیاى دم بعضى بالغ و عاقل و بعضى صغیر و مجنون باشند، در صورت مطالبه قصاص یا عفو و با توجّه به حالت صغر و جنون بعضى از اولیاى دم که حقّ قصاص یا عفو را ندارند مسأله چگونه قابل حل است؟
جواب: اگر کبیرها بخواهند قصاص کنند باید سهم صغیرها را به ولىّ یا قیّم آنها بدهند.
سؤال 1279 ـ در صورتى که اولیاى دم همگى صغیر و مجنون باشند، آیا ولى یا قیم به ولایت از ناحیه آنها حقّ مطالبه قصاص یا عفو را دارد؟
جواب: قصاص یا عفو مشکل است، مگر جایى که براى مصلحت صغار ضرورت قطعى داشته باشد.
سؤال 1280 ـ اگر بعضى از اولیاى دم، صغیر و بعضى کبیر باشند و ولىّ صغیر قصاص را غبطه صغیر تشخیص دهد، آیا مى تواند بدون پرداخت دیه صغیر قصاص نماید؟
جواب: از جواب بالا معلوم شد.
سؤال 1281 ـ بر فرض این که ولىّ صغیر حقّ قصاص نداشته باشد و تا بلوغ صغیر هم فاصله زیادى باقى مانده باشد، آیا قاتل را مى شود زندانى کرد تا صغیر بالغ شود و خود تصمیم بگیرد و آیا اصلا فاصله زمانى تا سنّ بلوغ صغیر براى مطالبه قصاص مدخلیّت دارد؟
جواب: اگر فاصله زیاد باشد باید جانى را با اخذ وثیقه کافى آزاد کرد.
سؤال 1282 ـ چنانچه کسى محکوم به قصاص شود و به عنوان قصاص نفس حلق آویز شود و پزشک متخصّص گواهى نماید که فوت کرده است ولى در سردخانه به هوش بیاید و زنده شود:
الف) آیا حکم قصاص به قوّت خود باقى است یا ساقط است؟
ب) در صورت باقى بودن قصاص به قوّت خود، آیا دیه حلق آویزى اوّل به جانى تعلّق مى گیرد؟
ج) مسؤول پرداخت دیه کیست؟
د) مهلت پرداخت دیه چه مدّت است؟
جواب: الف) حکم قصاص به قوّت خود باقى است و ارباب دم مى توانند آن را مطالبه کنند.
ب و ج) هرگاه جراحت یا نقص عضوى یا ضایعه دیگرى بر او وارد شده، احتیاط واجب آن است که دیه آن را از بیت المال بپردازند.
البتّه این در صورتى است که حکم توسط قاضى و مأموران او اجرا شده باشد و در اجراى حکم عمداً کوتاهى نشده باشد.
د) مانند سایر دیات است.
سؤال 1283 ـ زوج و یا زوجه اى به قتل رسیده و غیر از یکدیگر وارث دیگرى ندارند، بفرمایید که:
الف) آیا ایشان اولیاى دم یکدیگرند؟
ب) آیا حقّ دریافت دیه را از قاتل دارند؟
ج) آیا رضایت آنان در مورد قتل یکدیگر مانع از قصاص قاتل خواهد شد؟
جواب: زوج و زوجه حقّ قصاص نسبت به قاتل یکدیگر را ندارند، ولى سهم آنها در دیه محفوظ است.
سؤال 1284 ـ اگر وارث حین الفوت زوج یا زوجه مقتولى، خود آنها به اضافه چند فرزند، مادر یا پدر (والدین) باشند، آیا در این صورت هرکدام از زوجین جزء اولیاى دم محسوب مى شوند و نیز اگر جزء اولیاى دم یکدیگر محسوب نمى شوند، رضایت آنها هم وجوبى دارد یا خیر؟
جواب: زوجین از اولیاى دم نیستند ولى سهم آنها از دیه محفوظ است.
سؤال 1285 ـ شخصى بر اثر اصابت دو گلوله کلاشینکف کشته شده است، مظنونین به قتل چهار نفرند که در دست سه نفر آنها که در حال حاضر متوارى مى باشند اسلحه کلاش بوده و در دست نفر چهارم که دستگیر شده، اسلحه برنو بوده است. با این وصف، آیا اولیاى دم مى توانند تقاضاى قصاص نفر چهارم را بنمایند و بطور کلّى قضیّه تابع چه حکمى است؟
جواب: تا استناد قتل طبق موازین شرعیّه به او ثابت نشود حقّ قصاص ندارند.
سؤال 1286 ـ آیا براى قصاص قاتل نیاز به اذن ولىّ امر یا نماینده او مى باشد؟ در صورتى که این اذن داده نشود تکلیف قاتل چیست، آیا باید تا زمان اذن ولو دهها سال طول بکشد در حبس بماند و یا این که فوراً آزاد مى شود، در صورت دوّم چه تأمینى باید اخذ شود؟
جواب: اذن ولىّ امر لازم نیست، حکم قاضى کافى است و اگر دسترسى به قاضى نباشد عدول المومنین مى توانند به جاى حاکم شرع اذن بدهند و اگر حاکم شرع اذن داد اما اولیاى دم راضى نشدند، با او اتمام حجّت مى شود که یا قصاص کند و یا در صورت رضایت قاتل، دیه بگیرد و اگر به هیچ کدام راضى نشدند، قاتل را مى توان با اخذ وثیقه کافى آزاد کرد تا تکلیف روشن شود.
جواب: در فرض مسأله ضارب بیش از قصاص عضو در صورت عمد و دیه عضو در صورت غیرعمد ضامن نیست.
سؤال 1288 ـ در صورتى که قاتل ادّعاکند که جهل به حکم دارد و نمى دانسته مجازات قتل عمد قصاص است و این ادّعا از نظر دادگاه مقرون به واقع باشد و احتمال صدق آن وجود داشته باشد، آیا تأثیرى در اعمال قصاص دارد؟
جواب: جهل به حکم قصاص هیچ تأثیرى در اعمال قصاص ندارد.
سؤال 1289 ـ آیا قاتل مقتول بلاوارث (قتل عمد) اعدام مى شود؟
جواب: ولىّ دم در این صورت امام و حاکم شرع است.
