سؤال 1102 ـ آقاى احمد با خانمى به نام فاطمه ازدواج دائم کرد و مهریّه یک میلیون تومان تعیین شد که مبلغ دویست هزار تومان آن نقداً پرداخت شد و براى باقیمانده چکى به مبلغ هشتصد هزار تومان توسّط احمد در وجه فاطمه نوشته شد و آن چک به طور امانت تحت شرایطى نزد این جانب است. آن خانم پس از چندى فوت کرد و آن مرحومه از شوهر اوّل خود که هم اکنون زنده است یک دختر دارد که با پدرش زندگى مى کند. پدر مرحومه پیشنهاد کرده که چک آقاى احمد که در وجه مرحومه است به خود ایشان مسترد شود لازم به تذکّر است که پدر و مادر مرحومه زنده اند و مرحومه تعدادى خواهر و برادر نیز دارد، با توجّه به این مقدمه به سؤالات زیر پاسخ دهید:

الف) وارثین این مرحومه چه کسانى هستند؟

ب) از این چک سهم آن دختر مرحومه که هم اکنون با پدر مرحومه زندگى مى کند چقدر است؟

ج) آیا شرعاً مى توانم چک را به پدر آن مرحومه بدهم که ایشان به همسر آن مرحومه ببخشد؟

د) از نظر شرعى تکلیف بنده با در اختیار داشتن چک و شرایطى که آنها نوشته اند و داور بودن من چیست؟

جواب: الف) وارث او پدر و مادر و آن یک دختر است (در صورتى که بچه دیگرى از آن زن وجود نداشته باشد) و همچنین همسر او، همسرش یک چهارم مال او را به ارث مى برد و باقیمانده به صورت زیر تقسیم مى شود. پدر و مادر هرکدام یک پنجم را مى برند و آن دختر سه پنجم را مى برد.

ب و ج) وجه آن چک متعلّق به همه ورثه است و پدر تنها مى تواند حقّ خود را ببخشد و شما نمى توانید چک را در اختیار فرد خاصّى بگذارید، باید در اختیار همه قرار دهید.

د) شما باید به همه ورثه خبر دهید تا تکلیف چک را روشن کنند.

سؤال 1103 ـ اخوى این جانب، دوازده سال قبل در جنگ، مفقودالاثر گردیده و در آن زمان مشخص نبود که شهید است یا اسیر و اکنون پس از دوازده سال، شهادت او مسلّم و محرز شده است. این شهید همسر داشته، امّا فرزند ندارد، استدعا دارد به سؤالات ذیل پاسخ فرمایید:

الف) حقوق این شهید در طول این دوازده سال به طور کامل و یک جا توسط همسر او گرفته و خرج شده است، آیا تمام این حقوق از او بوده است یا این که چیزى از آن به عنوان ارث به پدر و مادر و برادر و خواهر آن شهید مى رسد؟

جواب: حقوق او متعلّق به همسر او بوده است

ب) اکنون که شهادت او مسلّم شده است مقدارى پول به عنوان پول خون یا غرامت، توسط اداره اى که آن شهید در آن کار مى کرده داده مى شود، این پول متعلّق به چه کسى است؟

جواب: متعلّق به همه ورثه است، مگر این که آن اداره مصرف خاصّى براى آن تعیین کند.

ج) با توجّه به این که وى در سال 61 شهید شده و خبر شهادتش در سال 73 آمده است و از طرفى پدر آن شهید در سال 66 مرحوم شده، آیا پدر شهید از شهید ارث مى برد یا شهید از پدر خود ارث مى برد؟

جواب: پدر از اموال او ارث مى برد ولى از پولى که دولت داده ارث نمى برد.

د) دو سال قبل از آن که شهادت آن شهید محرز شود، همسر او از بنیاد شهید تقاضاى طلاق نموده و رئیس بنیاد شهید طبق ضوابطى او را طلاق شرعى داده است، آیا این همسر از آن شهید ارث مى برد و آیا از پول خون ارث مى برد یا نه؟ و آیا در مدّت این دو سال حق داشته است که حقوق شهید را بگیرد و خرج کند؟

جواب: چنانچه دولت با علم به طلاق او پول و حقوق به او مى داده جایز است بگیرد امّا اگر به شرط عدم طلاق حقوق مى داده، گرفتن پول مزبور براى او جایز نبوده است ولى به هر حال از اموال شهید ارث مى برد و همچنین از پول خون.

سؤال 1104 ـ این جانب دخترى هستم شانزده ساله که از بدو تولّد، مادرم فوت نموده و بعد از گذشت یک سال از ازدواجم پدرم را نیز از دست دادم. ماترک پدرم شامل یک باب منزل مسکونى چهار طبقه در تهران مى باشد که در یکى از طبقات آن یکى از همسرانش سکونت دارد و بقیّه به اجاره داده شده است و همچنین مستمرى از طرف اداره دولتى دریافت مى گردد. سایر ورثه پدرم عبارتند از مادر پدرم و دو همسر که یکى داراى سه فرزند دختر و دیگرى داراى دو فرزند (یکى پسر و یکى دختر) مى باشند. لطفاً سهم مرا ازجهت اجاره ساختمان ارث مرقوم فرمایید. لازم به توضیح است که در طول سه سال فوت پدرم تا کنون هیچ گونه وجهى دریافت ننموده ام.

جواب: ارث پدر در فرض بالا به 24 سهم تقسیم مى شود، سه سهم آن، سهم دو همسر است که به طور مساوى میان آنها تقسیم مى شود و چهار سهم، سهم مادر است و 17 سهم باقیمانده به هفت قسمت تقسیم مى شود، دو قسمت آن متعلّق به پسر وپنج قسمت در میان دختران به طور مساوى تقسیم مى گردد ولى توجّه داشته باشید همسران، از زمین خانه و مغازه یا زمینهاى زراعتى ارث نمى برند، تنها از قیمت ساختمان و همچنین اموال منقول ارث مى برند و در مورد مال الاجاره نیز همین طور است.

سؤال 1105 ـ شخص متوفّى پدر و مادر و زوجه غیر مدخوله دارد، نحوه تقسیم ارث را بیان فرمایید؟

جواب: زوجه یک چهارم مى برد و باقیمانده سه قسمت مى شود دو قسمت رابه پدر مى دهند یک قسمت را به مادر واگر میّت حداقل دو برادر یا چهار خواهر یا یک برادر و دو خواهر داشته باشد (در صورتى که پدر آنان با پدر میّت یکى باشد) باقیمانده، شش قسمت مى شود یک قسمت، به مادر و پنج قسمت به پدر مى رسد.

سؤال 1106 ـ در یک منطقه از مناطق کشمیر رسم مردم مسلمان این گونه است که پسرها همیشه همراه پدر و در خانه او زندگى مى کنند. هنگامى که پدر از دنیا مى رود تمام اموال پدر در اختیار پسرها قرار مى گیرد، امّا دخترها که در خانه شوهران خود زندگى مى کنند سهم ارث خود را از برادرانشان مطالبه نمى کنند، بلکه اغلب به برادران خود مى بخشند، بعضى هم تا خودشان زنده هستند با رضایت در اختیار برادران مى گذارند، بعد از فوت خواهران و برادران، اولاد خواهران از اولاد برادران حصّه مادرشان را مطالبه مى نمایند و مى گویند: مادران ما حصّه خودشان را به پدران شما نبخشیده بودند بلکه به عنوان اباحه گذاشته بودند و اولاد برادرها هم نمى دانند که عمّه هایشان حصّه خود را به پدران آنها بخشیده بودند یا به صورت اباحه گذاشته بودند، تکلیف اولاد برادران چیست؟

جواب: هرگاه بخشش آن اموال به برادرها ثابت نشود باید سهم خواهرها به ورثه آنها داده شود.