این حقیقت که اعمال نیک و بد در روح انسان اثر مى گذارد، و به آن شکل مى دهد، و خوهاى نیک و بد را مستحکم مى کند، بازتاب گسترده اى در احادیث اسلامى نیز دارد، که به عنوان نمونه سه حدیث زیر قابل دقّت فراوان است:
1 ـ در حدیثى از امام صادق(علیه السلام) مى خوانیم: «کانَ اَبِى یَقُوْلُ ما مِنْ شَىء اَفْسَدُ لِلْقَلْبِ مِنْ خَطِیْئَة، اِنَّ الْقَلْبَ لَیُواقِعُ الْخَطِیْئَةَ فَما تَزالُ بِهِ حَتّى تَغْلِبَ عَلَیْهِ فَیَصِیْرَ اَعْلاهُ اَسْفَلَهُ; پدرم (امام باقر(علیه السلام)) مى فرمود: چیزى بدتر از گناه قلب را فاسد نمى کند، گناه قلب را تحت تأثیر خود قرار مى دهد و تدریجاً در آن اثر مى کند تا بر آن غالب گردد; در این هنگام قلب وارونه مى شود، و بالاى آن پایین قرار مى گیرد.»
البتّه این حدیث بیشتر ناظر به دگرگون شدن افکار بر اثر گناه است، ولى در مجموع، تأثیر گناه را در تغییر روح انسان منعکس مى کند.
2 ـ در حدیث دیگرى از امام صادق(علیه السلام)آمده است:
«اِذا اَذْنَبَ الرَّجُلُ خَرَجَ فى قَلْبِهِ نُکْتَةٌ سَوْداءٌ فَاِنْ تابَ اِنْمَحَتْ وَاِنْ زادَ زادَتْ، حَتّى تَغْلِبَ عَلى قَلْبِهِ، فَلایُفْلِـحُ بَعْدَها اَبَداً; هنگامى که انسان گناه مى کند، نقطه سیاهى در قلب او پیدا مى شود; اگر توبه کند، آن نقطه سیاه محو مى شود، و اگر بر گناه بیفزاید زیادتر مى شود تا تمام قلب او را فراگیرد و بعد از آن هرگز روى رستگارى نخواهد دید!»
به همین دلیل، در احادیث اسلامى، نسبت به اصرار بر گناه، هشدار داده شده حتّى اصرار بر گناهان کوچک، جزء گناهان کبیره ذکر شده است.
در حدیث معروف امام على بن موسى الرّضا(علیه السلام) که در جواب تقاضاى مأمون براى بیان جامعى درباره حلال و حرام و فرائض و سنن، آمده از جمله مسائلى که بر آن تکیه شده است، اصرار بر گناهان صغیره است که آن را در ردیف گناهان کبیره ذکر فرموده است.
3 ـ در حدیثى که در کتاب «خصال» از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) نقل شده چنین مى خوانیم: «اَرْبَعُ خِصال یُمِتْنَ الْقَلْبَ: اَلذَّنْبُ عَلَى الذَّنْبِ...; چهار عمل است که قلب را مى میراند: گناه بعد از گناه ...»
شبیه همین معنى در تفسیر «الدّر المنثور» نیز آمده است.
این تعبیرات بخوبى نشان مى دهد که تکرار یک عمل در قلب و جان انسان بطور قطع اثر مى گذارد و سرچشمه تشکیل صفات رذیله و زشت خواهد شد; و به همین دلیل دستور داده شده است که هرگاه لغزش و گناهى از مؤمنى سر زند، هر چه زودتر آن را با آب توبه بشوید، و آثار منفى آن را از قلب بزداید تا به صورت یک «حالت» و «ملکه» و صفت زشت درونى در نیاید; مخصوصاً دستور داده شده است که با احادیث روشنى بخش پیشوایان معصوم(علیهم السلام) این گونه زنگارها را از دل بزدایند; چنان که در حدیثى از پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) مى خوانیم: «اِنَّ الْقُلُوبَ لَتَرِیْنُ کَما یَرِیْنُ السَّیْفُ وَجَلائُهُ الْحَدِیْثُ; دلهاى آدمیان زنگار مى گیرد همان گونه که شمشیر زنگار مى گیرد و صیقل آن حدیث است.»
* * *
1. اصول کافى، ج 2، باب الذّنوب، حدیث 1 ص 268.
2. همان مدرک، حدیث 13، ص 271.
3. بحارالانوار، ج 10 ص 359.
4. همان مدرک، ص 366.
5. خصال، جلد، 1، ص 252.
6. الدرّ المنثور، ج 6، ص 326.
7. تفسیر نور الثّقلین، جلد 5، ص 531، حدیث 23.
