شرق باید قبل از هر چیز راه صحیح اقتباس جنبه هاى مثبت تمدّن غربى را بیاموزد، یعنى آنچه را به او امکان استقلال اقتصادى و فرهنگى و سیاسى مى دهد به خوبى فرا گیرد، و بهاى مناسبى که آن را از صورت یک مبادله شرافتمندانه بیرون نبرد، در برابر آن بپردازد.
قسمتهاى مثبت و مفید را بدون تعصب بپذیرد و قسمتهاى منفى و یا مثبتهائى که به قیمت از دست دادن حیثیت و موجودیت او یا قسمتهاى مثبت تر تمام مى شود به دور بریزد.
زندگى مردم ژاپن در پاره اى از قسمتها مى تواند الهام بخش سایر کشورهاى شرقى گردد.
«در سال 1854 دسته اى از کشتیهاى ایالات متحده آمریکا دو بندر ژاپنى را به زور براى تجارت خود گشودند، و به دنبال ایشان دولتهاى انگلستان و فرانسه و روسیه نیز حق تجارت در آن سرزمین را به دست آوردند (و به این ترتیب کشور ژاپن میدان تاخت و تاز دول استعمارى شد).
در اثر تحریک غرور ملى ژاپنیها انقلاب 1867 به وجود آمد. این انقلاب گو این که به توسط «فرماندهى کل قواى ژاپن» و به «تحریک دولتهاى استعمارى» (مانند همیشه) به خون کشیده شد، ولى به هر حال موجب قیام ملّت براى کسب (و اقتباس صحیح) تمدّن غرب گردید. در این قیام امپراطور جدید ژاپن، «موتسو هیتو»(1) که با ملّت همراه بود تجدید ساختمان ژاپن; و تجدّدطلبى مردم را (به طرز صحیحى) رهبرى نمود.
از کشورهاى انگلستان و فرانسه و آلمان مستشاران و افسران و استادان لایقى (با توجّه به همه جهات مطلب) طلبید، و به اروپا و آمریکا دانشجو فرستاد (و رهبرى دانشجویان را در مدّت تحصیل در خارج به عهده گرفت) و در سراسر ژاپن دبستانها و دبیرستانها تأسیس نمود، و از سال 1870 به بعد به کشیدن راه هاى آهن و خطوط تلگراف و ساختن کشتیهاى جنگى پرداخت ...
صنایع وسیع ژاپن به زودى بازارهاى آسیایى را زیر سلطه خود گرفتند. نفوس آن کشور نیز به سرعت تکثیر پذیرفت، و در سرزمینى که بیش از نصف فرانسه وسعت نداشت 70 میلیون! جمعیت حاصل آمد (بدون این که تز حساب نشده و احیاناً استعمارى کنترل موالید را پیش بکشند و از فزونى جمعیت که مسلّماً موجب فزونى نیروى انسانى و پیشرفت در زمینه هاى مختلف است بهراسند) جمعیتى که مجهز به صنایع مدرن و قواى نظامى و دریایى، نیرومند بودند، در حالى که هنوز قسمت اعظم این سرزمین (توجه کنید: قسمت اعظم!) غیرقابل استفاده بود ...
به زودى ژاپن نیروهاى استعمارى اروپایى و آمریکایى را شکست داد ... و بدین طریق بود که کشور ژاپن از صورت یک کشورعقب مانده که مورد هجوم گرگهاى استعمار قرار گرفته بود به صورت یک کشور مترقّى ... در آمد.(2)
امروز هم صنایع ژاپن علاوه بر نفوذ در بازارهاى آسیایى و آفریقایى، به بازارهاى اروپا و آمریکا نیز راه یافته، و در بسیارى از زمینه ها با آنها سرسختانه رقابت مى کند. در حقیقت کشور ژاپن هیچ گونه امتیاز خاصّى ندارد که این امکانات را براى آن فراهم ساخته باشد، و مى توان گفت امکانات بسیارى از کشورهاى دیگر شرق در زمینه هاى مختلف با ژاپن برابر مى کند، یا از آن بیشتر است.
بناراین دلیلى ندارد که همه کشورهاى شرق ـ با یک روح همبستگى و هم دردى ـ به پانخیزند و زنجیر اسارت استعمار اقتصادى و فرهنگى غرب را پاره نکنند.
1. موتسوهیتو (Mutsu hito)
2. میراث خوار استعمار، ص 443 و 444.
