گر چه عده اى از مورّخان غربى با آن همه آزاد فکرى که مدّعى هستند هنوز با قضاوتهاى آمیخته به تعصّب خود سعى مى کنند پرده بر روى حقایق تاریخى انداخته و عظمت تمدّن درخشانى را که در سایه اسلام بر شرق ـ و به دنبال آن بر غرب ـ سایه افکند نادیده بگیرند و با کمتر از آنچه هست قلمداد کنند.
ولى عدّه اى دیگر روى «آزادمنشى» ویا «وضوح و روشنى موضوع» اعترافاتى در این زمینه کرده اند که حتى براى ما مسلمانان شرقى که غالباً روح و عظمت اسلام را هنوز به درستى درک نکرده ایم جالب است.
نویسندگان «تاریخ تمدّن غرب و مبانى آن در شرق» درفصلى که براى اسلام و تمدّن اسلامى عنوان کرده اند مى گویند:
«در این نکته شکى نیست که هنگام وفات محمد(صلى الله علیه وآله) حتى بسیارى از اعراب خبرى از این آئین جدید نداشتند، ولى با این وصف هنوز یک قرن نگذشته بود که «شارل مارتل» مجبور شد با پیروان مذهب «محمد(صلى الله علیه وآله)» بجنگد تا ایشان را از «فرانسه» براند! و امپراطورى بسیار عظیم بیزانس براى حفظ موجودیت خود با این آئین در کشمکش بود، و اسلام به هندوستان نیز راه یافته بود!
چنین توسعه خیره کننده اى حتى پس از آن که توضیحات عمده اى را (که براى توجیه این پیشرفت داده شده) از نظر بگذرانیم باز اسرارآمیز باقى خواهد ماند»! ...
و پس از بحثى که درباره «تحوّل و ترقى فوق العاده تمدن اسلامى» در این کتاب نموده اند گفتار خود را با این جمله پایان داده اند:
هنگامى که کمکهاى «بیزانس» و «مسلمانان» را به فرهنگ مغرب زمین مورد توجّه قرار دهیم مى توانیم بگوییم که نور بسیارى از شرق به غرب تافته است!»
اکنون باید دید این نور بسیار چه بود؟ و چگونه از شرق به غرب تابید؟
پاسخ این سؤال را در بحث آینده ـ با استفاده از گفته سایر مورّخان غربى ـ در اختیار خوانندگان مى گذاریم.
