از مسائل چشمگیرى که «قیافه انسانى خاصى»! به تمدّن کنونى غرب داده، کمکهاى به ظاهر بلاعوض، و کمکهاى با عوض، و قرضه ها و همکاریهاى اقتصادى و تجارتى،است که به منظور جبران عقب ماندگى کشورهاى عقب مانده، و تسریع رشد کشورهاى در حال رشد انجام مى شود.

امّا اگر در «شرایط» و «ماهیّت» و «نتایج» این کمکها و همکاریها دقّت کنیم خواهیم دید یکى از ضد انسانى ترین و ظالمانه ترین اعمال آنها همینهاست!

امروز بودجه بسیارى از کشورهاى غربى (البته منظور از غرب در این کتاب همان طور که در گذشته نیز اشاره کردیم همه کشورهاى صنعتى اروپا و آمریکاست) ستون مخصوصى با ارقام درشت مربوط به کمک به کشورهاى در حال رشد، و عقب افتاده دیده مى شود که در بدو نظر تحسین هر کس را در برابر این سخاوتهاى بى دریغ و حاتم بخشیها که گاهى تا سر حد «اسراف»! پیش مى رود، بر مى انگیزد.

ممالک غربى با تمام وسایل تبلیغاتى خود گوش جهانیان را پر مى کنند که ما کشورهاى پیشرفته صنعتى زکوة مال خود را «تام و تمام» بدر کرده ایم و به شرق مى دهیم و از «بابت» این وظایف بزرگ و انسانى که در پیشگاه تاریخ و بشریت داریم چیزى بدهکار نیستیم!

و لابد شرقیها نیز به حکم وجدان و فطرت موظّفند این «حاتم صفتان» را لااقل از دعاى خیر فراموش نکنند (چه کنند بیچاره ها کار دیگرى از دستشان ساخته نیست).

ولى ضررى ندارد چند لحظه عینک خوش باورى را که از نتایج شوم خودباختگى در برابر غول صنایع غربى است، از چشم برداریم، و کمى درباره ماهیّت و شرایط و نتایج این کمکهاى بى دریغ، آزادانه بررسى کنیم.

اما در مورد کمکهاى بدون عوض که مصداق بارز «بزرگوارى»! غربیهاست به زودى به مسائل وحشت آور زیر برخورد مى کنیم:

 

1ـ این کمکها معمولا اختصاص به کشورهایى دارد که با آنها «روابط حسنه»! داشته باشند، و البته و صد البته روابط حسنه آن نیست که از نظر یک فرد بى طرف، «حسنه» باشد، بلکه باید از دریچه چشم غرب، «حسنه» دیده شود، و اگر بخواهیم این حقیقت را عریان تر و دور از عبارات رنگین دیپلوماتیک ادا کنیم باید بگوییم:

این کمکها مخصوص کشورهایى است که غرب در آن جا منافعى دارد و وجود این «کمکها» به حفظ آن منافع کمک مى کند و یا لااقل چنین چشم داشتى را مى توان براى آینده داشت.

2ـ معمولا این کمکهاى بلاعوض با یک سلسله «تحمیلات سیاسى» همراه است که گاهى کفاره آن را هفت نسل بعد هم نمى توانند بدهند، مخصوصاً در کشورهاى ضعیف گاهى چنان این عوضهاى سنگین سیاسى در برابر آن کمکهاى بدون عوض چشمگیر و آشکار است که قیافه ناشرافتمندانه و زننده آن را به هیچ چیز نمى توان پوشانید.

3ـ معمولا این کمکها صورت «از یک دست دادن و با دست دیگر گرفتن» دارد، زیرا قسمت مهمى از آن طریق حقوقهاى هنگفت کارشناسان و حق المطالعه ها، و ... مستهلک مى شود.

و قسمتى را هم از طریق «مصنوعات وازده و گران قیمت» تحویل مى دهند، تازه در بسیارى از موارد که مصنوعات نسبتاً مرغوب تحویل مى دهند مسیر خاصّى براى مصرف آن تعیین مى کنند که مثلا این کمک بدون عوض باید صرف توسعه فلان پایگاه، و فلان بندر، و فلان تشکیلات گردد و گر نه قطع خواهد شد (نمونه هاى زیادى از این موضوع را در کشورهاى آسیایى و آفریقایى پیدا کرد).

با این که بدیهى است هر ملتى به نیازمندیهاى خود و درجه اهمیّت آنها بیش از همه کس واقف است و براى تعیین این موضوع احتیاج به «قیم» ندارد.

آیا یک کمک شرافتمندانه و بدون هیچ نظر، معقول است با شرایطى درباره نحوه مصرف آن همراه باشد؟!

4ـ گاهى منظور از این کمکها ایجاد رقابتهاى غلط در میان کشورهاى توسعه نیافته و بردن استفاده هاى خاصى از این رهگذر است، زیرا آنها با کمک به یک کشور کوچک (مخصوصاً کمکهاى نظامى) کشورهاى همسایه را مجبور به تهیه تجهیزات مشابه مى سازند، و از این راه بازار داغى براى عرضه داشتن مصنوعات گوناگون خود بوجود مى آورند، و به این ترتیب مى توانند مصنوعات خود را با قیمت و شرایط سنگینى به فروش برسانند همان طور که در مسابقه تسلیحاتى بسیارى از کشورهاى آسیایى و آفریقایى دیده مى شود.

5ـ بسیارى از این کمکها از درآمد ملى و واقعى کشورهاى صنعتى نیست، بلکه صورت واقعى آن گرفتن از یک کشور و دادن به کشور دیگر را دارد! این حقیقتى است که در کنفرانس اقتصادى که اخیراً در دهلى نو تشکیل گردید، و بسیارى از حقایق در آن گفته شد، افشا گردید.

توضیح این که: (دقّت کنید) قسمت مهمّى از این کمکها به این صورت است که کشور کمک کننده براى کمکهاى خود پول بیشترى در گردش وارد مى کند و بر اثر ایجاد تورم پولى قیمت اجناس خود را عملا بالا مى برد، در نتیجه دیگران مجبور مى شوند قیمت بیشترى در برابر این اجناس بپردازند، این تفاوت معادل همان مبلغى است که کشور صنعتى مزبور به یک مملکت توسعه نیافته کمک کرده است و این مصداق روشن همان مثل معروف «بخشیدن از کیسه خلیفه» مى باشد!

امّا در مورد کمکهاى با عوض علاوه بر وجود غالب این اشکالات، اشکال بزرگترى هست که از همه ناراحت کننده تر مى باشد و آن این که: روز به روز پشت ممالک توسعه نیافته زیر بار این کمکها خمیده تر مى شود، و عجیب این است که این کمکها، نه تنها فاصله ممالک به اصطلاح توسعه یافته، و توسعه نیافته را کم نمى کند بلکه سال به سال فاصله آنها را بیشتر مى سازد، همان طور که نماینده ایران در «کنفرانس اقتصادى دهلى نو» صریحاً به این حقیقت اشاره کرد.

یکى از دانشمندان مى نویسد: «در سال 1963 کشورهاى در حال توسعه جمعاً مى بایست مبلغ 3100 میلیون دلار از باب اصل و فرع قرضه هاى خود به کشورهاى صنعتى بپردازند، مقایسه این مبلغ با رقم سال قبل نشان مى دهد که بدهى این کشورها تنها از همان باب در ظرف یک سال 19 درصد افزایش یافته است»!!(1)

نتیجه ادامه این وضع ناگفته پیداست.

اکنون باید دید در برابر این وضع خطرناک چه باید کرد؟ در این جا وظیفه اى شرقیها دارند و مسؤولیتى غربیها.

امّا شرقیها نباید هرگز به طور انفرادى در گرفتن این کمکها با ممالک صنعتى وارد مذاکره شوند، هر قدر شرایط آن به ظاهر سهل و آسان و حتى کمک صورت رایگان داشته باشد، بلکه همه و یا لااقل کشورهاى یک منطقه به صورت یک واحد بزرگ با آنها رو به رو شوند، در غیر این صورت تمام بدبختیهاى گذشته دامنگیر آنها خواهد شد.

غربیها نیز اگر راستى مى خواهند یک کمک انسانى براى توسعه کشورهاى شرقى (همان توسعه شرافتمندانه اى که به هر حال به حال غرب نیز مفید خواهد بود) انجام دهند نباید هر یک مستقیماً با ممالک شرق رو به رو شوند و شرایط خاصى به آنها تحمیل کنند و هزار گونه اغراض سوء خود را از طریق این کمکها عملى سازند بلکه از طریق تشکیل یک صندوق بین المللى بى طرف این کمکها طبق برنامه صحیحى و بدون چشم داشت هیچ گونه امتیاز سیاسى، به نسبت نیازمندیها تحویل کشورهاى توسعه نیافته داده شود.

ولى بدبختانه نه ممالک شرقى آمادگى آن چنان اتحادى را دارند، و نه کشورهاى صنعتى غرب این حسن نیّت و بى نظرى.

1. مسائل کشورهاى آسیایى و آفریقایى، ص 270.