گامهاى برجسته اى که ملل شرق از هزاران سال پیش به سوى تمدّن و علوم برداشتند و آثارى از آن که در دل خاک، در پیشانى سنگ نوشته ها، و در صفحات تاریخ باقیمانده بسیار است، و اگر تعجب نکنید همینها بود که غربیها پایه هاى تمدّن صنعتى خود را به روى آن گذارند.
بد نیست این سخن را از زبان خود غربیها بشنویم و لیست بدهکاریهاى «مغرب زمین فراموشکار» را به طور خلاصه و مختصر در دست خود آنها بخوانیم.
نویسندگان کتاب «تاریخ تمدّن غرب و مبانى آن در شرق» که گفتیم سه تن از اساتید برجسته آمریکایى هستند در کتاب خود چنین مى نویسند:
«الفبا» را شرقیها اختراع کردند ... ولى آنها تنها «اختراع بزرگى» نیست که استفاده از آن دین مغرب زمین به خاور نزدیک باستان مى باشد بلکه فهرست «اوّلین چیزها» در این منطقه که هنوز هم براى ما اهمیّت دارند بسیار طولانى است.
در همین جا در شرق بود که نخستین گامهاى علوم هیئت و ریاضیات و بخصوص سالنامه (تقویم) برداشته شد.
همین جا بود که نخستین مجموعه مدوّن قانون یعنى قانون معروف «هامورابى» در 19 قرن پیش از میلاد فراهم گشت.
محتملا از همین جا که نخستین معمارى که به ما به ارث رسیده است به صورت مجموع زیباى قابل فهمى باقیمانده است!
و بالاخره از همین جا بود که نخستین ادیانى، که باصورتى مجزا از بقایاى مادى مى توانیم بشناسیم، آغاز یافت ... و مسیحیّت که پس از دو هزار سال هنوز دینى است که اکثریت قاطع زن و مرد در دنیاى غرب به آن اعتقاد دارند همین جا به وجود آمد»(1).
این بود قسمت مختصرى از فهرست بدهکارى هاى مغرب زمین به شرق.
ما معتقدیم که اگر «شرق» چنین خدمتى به غرب نموده مهم نیست، باید هم بکند، بلکه مى توان گفت غرب از این نظر دیِْنى به شرق ندارد، این وظیفه شرق پیشرفته و متمدّن بوده است که دست دیگران را هم بگیرد و وارد تمدّن کند.
امّا مهم این است که «شرقى» با این سابقه درخشان چرا و به چه دلیل امروز این چنین در خود احساس شرمندگى و حقارت در برابر غربیها مى کند، به طورى که سعى دارد براى نجات از چنگال ناراحتى هاى این عقده درونى، خود را به کلّى در غرب و غربى هضم نماید؟!
او که مخترع اصلى الفباست امروز مى کوشد که الفباى خود را که آمیخته با احساس حقارت تنفّرآمیز او شده، از دست دهد و الفباى غرب را که بناهست در آن هضم شود به جاى آن برگزیند!
او که به وجود آورنده انواع علوم است امروز بر اثر همین خودباختگى باید همواره ریزه خوار علوم دیگران باشد.
او که پدید آورنده نخستین معمارى است امروز نه تنها در سبک معمارى تقلید از غرب مى کند، بلکه در سبک لباس پوشیدن و طرز غذا ـ با آن که هر قومى به حکم وضع جغرافیایى و آب و هوا سنن ملّى خود ناچارند لباس و غذاى خاصّى داشته باشند ـ منتظر دستورات غرب است!
او که پیغمبران بزرگ را در محیط خود پرورش داده و شاهد ظهور ادیان آسمانى بوده امروز مى خواهد افتخارات مذهب خود را از زبان غربیها بشنود!
رسالت بزرگ امروز ما این است که این دسته از شرقیها را از این خواب دردناک، از این حالت بهت زدگى، از این سرگردانى روحى یا هر چه مى خواهید نام آن بگذارید; نجات دهیم.
دست دوستان خود را بگیریم و آثار به ظاهر خاموش و در واقع پرغوغاى تمدّن کهن خود را به آنها نشان دهیم و به آنها حالى کنیم که شما از زیر «بوته خار» بیرون نیامده اید! شما وارث تمدّنى بس درخشان هستید.
1. نقل از کتاب فوق، ص 16.
