مسأله 347- کسى که نه قربانى دارد و نه پول آن، واجب است به جاى قربانى ده روز روزه بگیرد; سه روز پى در پى در ایّام حج (روزهاى هفتم و هشتم و نهم ذى الحجّه) و هفت روز پس از بازگشت به وطن، و اگر نتوانست روز هفتم را روزه بگیرد، هشتم و نهم را پشت سر هم روزه بگیرد و یک روز هم بعد از سیزدهم، و این سه روز باید در ماه ذى الحجّه باشد (و مسافر بودن ضررى به آن نمى زند) امّا هفت روز بعد را مى تواند در ماههاى دیگر به جا آورد، خواه پى در پى باشد یا نه.
مسأله 348- هرگاه کسى عمره تمتّع را به جا آورد و از احرام بیرون آید و بخواهد از انجام مراسم حج خوددارى کند اگر به علّت بیمارى یا مانع دیگرى باشد گناهى ندارد، و اگر سال اوّل استطاعت او بوده، معلوم مى شود مستطیع به حج نبوده است، و اگر حج قبلاً بر او واجب شده باید سال دیگر حجّ تمتّع را به طور کامل انجام دهد.
امّا اگر بدون عذر از انجام حج منصرف شود گناه کرده (خواه حجّ واجب باشد یا مستحب) و چیز دیگرى بر او نیست و باید در سال دیگر حجّ واجب خود را انجام دهد و در هر حال احتیاط واجب آن است که طواف نساء و نماز آن را به جا آورد.
مسأله 349- کشتن زنبور و حشرات دیگر، مانند مگس و پشه، در حال احرام جایز نیست (بنا بر احتیاط واجب) و اگر عمداً آنها را بکشد کفّاره دارد و کفّاره آن مقدارى غذا است (مثلاً یک نان به فقیر مى دهد) امّا اگر این حشرات موجب اذیّت و آزار او شود کشتن آنها جایز است و کفّاره ندارد.
مسأله 350- کسى که عمره تمتّع را به جا مى آورد واجب است در مکّه بماند تا مراسم حج را انجام دهد (خواه حجّ واجب باشد یا مستحب) و در صورتى مى تواند از مکّه خارج شود که اطمینان داشته باشد مى تواند بازگردد و حج را به جا آورد، بنابراین رفتن به نقاط نزدیک، مانند غار حرا و امثال آن، که مشکلى در امر حج ایجاد نمى کند مانعى ندارد، همچنین خدمه کاروانها و غیر آنها مى توانند براى انجام کارهاى ضرورى به جدّه یا مدینه و غیر آن بروند، به شرط آن که مطمئن باشند بموقع براى انجام مراسم حج باز مى گردند. و احتیاط واجب آن است که وقتى مى خواهند خارج شوند محرم به احرام حج شوند و تا موقع انجام اعمال حج در احرام بمانند; امّا اگر این کار موجب مشقّت است مى توانند بدون احرام خارج شوند.
مسأله 351- هرگاه براى انجام کارى بعد از اتمام عمره از مکّه خارج شود چنانچه در همان ماه برگردد احرام بر او واجب نیست (مثلاً در اوائل ماه ذى القعده عمره تمتّع را به جا آورده و از مکّه خارج شده و به جدّه یا جاى دیگر رفته و باز در همان ماه ذى القعده بازگشته است) امّا اگر در ماه بعد وارد شود باید محرم گردد و دوباره عمره به جا آورد و همین، عمره تمتّع او حساب مى شود و احتیاط آن است که براى عمره سابق یک طواف نساء و نماز طواف به جا آورد.
مسأله 352- سوار ماشین سرپوشیده شدن در حال احرام در داخل شهر مکّه مانعى ندارد (خواه در روز باشد یا در شب) ولى لازم است در آن قسمتى که از حرم بیرون است (یعنى آن طرف که از مسجد تنعیم فراتر مى رود) احتیاط کند.
* * *
