مسأله 196- کم و زیاد کردن طواف جایز نیست. هرگاه کسى عمداً چیزى بر هفت دور بیفزاید طواف او باطل است، و اگر از روى عمد طواف واجب را کم کند، چنانچه قبل از فوت موالات بازگردد و طواف را ادامه دهد صحیح است، و الاّ طواف او باطل مى شود، و باید از نو شروع کند.
مسأله 197- هرگاه از روى سهو و فراموشى طواف واجب را ناقص بگذارد، اگر بعد از تمام کردن چهار دور باشد برمى گردد و طواف را کامل مى کند (خواه موالات از دست رفته باشد یا نه) و اگر قبل از چهار دور باشد چنانچه موالات به هم نخورده، مى تواند آن را تکمیل نماید، وگرنه باید از نو شروع کند.
مسأله 198- کسى که «طواف عمره تمتّع» را ترک کند چند صورت دارد:
1- هرگاه عمداً ترک کند تا وقت وقوف به «عرفات» تنگ شود احتیاط واجب آن است که نیّت حجّ إفراد کند، و بعد از حج، عمره مفرده به جا آورد، و سال بعد حجّ تمتّع را اعاده نماید (وقت وقوف به عرفات بنا بر احتیاط از ظهر روز عرفه، یعنى نهم ذى الحجّه است تا غروب آفتاب.)
2- کسى که از روى جهل و نادانى طواف را ترک کند حجّ او مبدّل به افراد مى شود، و بنا بر احتیاط واجب بعد از آن عمره مفرده به جا مى آورد. و سال بعد حجّ تمتّع را اعاده مى نماید، و احتیاط مستحب آن است که یک شتر به عنوان کفّاره قربانى کند.
3- کسى که از روى سهو و فراموشى طواف را ترک کند، حجّ او درست است، و هر وقت به خاطرش آمد طواف را به جا مى آورد (و احتیاط مستحب آن است که سعى را هم بعد از آن اعاده کند) و اگر به وطن خود بازگشته، یا از مکّه بیرون رفته، و مراجعت براى او زحمت دارد نائب بگیرد تا طواف او را به جا آورد، و در این مدّت چیزى بر او حرام نیست، و احتیاط آن است که یگ گوسفند قربانى به مکّه بفرستد و اگر فرستادن قربانى به مکّه ممکن نیست در شهر خود قربانى کند.
4- کسى که «طواف حج» را تا آخر ذى الحجّه ترک کند اگر از روى عمد باشد حجّ او باطل است، و باید سال دیگر اعاده کند، و اگر از روى جهل و ناآگاهى باشد نیز حجّ او باطل است (خواه جاهل مقصّر باشد یا غیر مقصّر) و علاوه بر اعاده حج، احتیاط آن است که شترى هم قربانى کند.
و اگر از روى سهو و فراموشى بوده طواف را قضا مى کند و حجّ او صحیح است، و چنانچه بعد از مراجعت از حج یا بیرون رفتن از مکّه متوجّه شود و بازگشت براى او مشقّت داشته باشد کسى را نائب مى گیرد که براى او طواف کند (و مستحبّ است سعى را نیز بعد از آن اعاده کند، و یک گوسفند در منى قربانى نماید، و اگر ممکن نشد در وطن خود قربانى کند و در این مدّت چیزى بر او حرام نیست.)
5- اگر «طواف نساء» را ترک کند خواه از روى عمد باشد یا جهالت یا فراموشى، زن بر او حرام است، تا بازگردد و طواف کند، و اگر ممکن نیست یا مشکل است نائب بگیرد، و اگر از دنیا برود «ولىّ» او قضاى آن را به جا مى آورد. و اگر طواف نساءهاى متعدّدى را ترک کرده باشد یک طواف نساء براى همه آنها کافى است. و در این حکم، یعنى ترک طواف نساء، فرقى میان زن و مرد و کودک نیست، زیرا طواف نساء بر همه لازم است، و بدون آن همسر براى او حلال نمى شود.
