مسأله 271- چهارمین واجب از واجبات حج، رمى «جمره عقبه» در روز عید قربان است، منظور از آن، انداختن هفت عدد سنگ کوچک به محلّى است که در آخر منى در طرف مکّه واقع شده، و آن را «جمره عقبه» مى نامند.
مسأله 272- در رمى «جمره» چند چیز واجب است:
1- نیّت و قصد قربت و کافى است که در دل قصد داشته باشد که براى اطاعت فرمان خدا و انجام مناسک حج هفت سنگ کوچک به جمره مى زند و به زبان آوردن نیّت لازم نیست.
2- تعداد ریگها باید هفت عدد باشد (نه زیاد بزرگ باشد و نه زیاد کوچک، کافى است هر کدام به اندازه یک سر انگشت باشد.)
3- ریگها را یکى بعد از دیگرى بزند و اگر دو عدد یا بیشتر را با هم بزند کافى نیست، و یکى حساب مى شود.
4- باید سنگها به جمره اصابت کند، حتّى اگر شک داشته باشد کافى نیست و هر کدام را شک کند باید از نو بزند.
5- باید ریگها را پرتاب کند نه این که روى جمره بگذارد، و اگر به کمک شخص یا چیز دیگرى به جمره بخورد کافى نیست (مثلاً اگر سنگى را که او پرتاب کرده در راه به کمک سنگى که شخص دیگرى زده به جمره بخورد کافى نمى باشد) امّا اگر سنگ او به زمین یا اطراف جمره بخورد و از آنجا برخیزد و به جمره بخورد کافى است.
6- وقت زدن سنگها مابین طلوع آفتاب روز عید و غروب آفتاب مى باشد، ولى همان طور که گفتیم براى «زنان» و «پیرمردان» و کسانى که از ازدحام روز عید ترسان هستند، جایز است شب عید رمى جمره کنند.
7- سنگریزه ها سه شرط دارد:
«اوّل» این که سنگ باشد نه کلوخ و گِل یا چیز دیگر.
«دوم» آن که آنها را از «حرم» جمع کند (باید توجّه داشت که تمام مشعر الحرام و منى در داخل حرم قرار دارد امّا عرفات خارج از حرم است) ولى بهتر آن است که همان شب عید که در مشعر الحرام است ریگها را از آنجا جمع آورى کند، جمع آورى از «منى» و «مکّه» نیز مانعى ندارد.
«سوم» این که سنگریزه ها «بِکر» باشد، یعنى قبلاً خودش یا دیگرى از آنها براى رمى جمرات استفاده نکرده باشد.
بنابراین از سنگهائى که دور جمره افتاده و از آن استفاده کرده اند نمى توان استفاده کرد. ولى اگر در غیر آنجا سنگهائى ببیند و شک کند آیا از آن استفاده شده یا نه؟ مى تواند از آنها در رمى استفاده کند.
باید توجّه داشت تعداد سنگریزه هاى مورد نیاز او براى سه روز 49 عدد مى باشد (و اگر ناچار باشد روز سیزدهم را بماند 70 عدد سنگ لازم است) که بهتر است شب عید آنها را از مشعر جمع کرده و در کیسه اى با خود بیاورد، ولى چون ممکن است بعضى از آنها به جمره نخورد سزاوار است تعداد بیشترى جمع آورى کند.
مسأله 273- احتیاط واجب آن است که آنها را از مساجد آنجا جمع آورى نکند.
مسأله 274- رمى جمره را مى توان پیاده یا سواره انجام داد، و با دست راست یا چپ تفاوت نمى کند، در پرتاب کردن آن نیز طرز خاصّى واجب نیست، وضو داشتن نیز شرط آن نمى باشد، هرچند بهتر است پیاده و با وضو باشد، و در آن حال، دعا و ثناى پروردگار گوید، و با دست راست رمى کند.
مسأله 275- رمى کردن در شب جایز نیست، مگر براى زنان و بیماران و کسانى که از ازدحام در روز مى ترسند، یا کسانى که روزها گرفتار کار حجّاج هستند و توانائى رمى در روز را ندارند (فرق نمى کند که در شب قبل رمى کنند یا شب بعد از آن.)
مسأله 276- جمره عقبه و سایر جمرات را از هر طرف که بخواهد مى تواند رمى کند، هرچند مطابق مشهور مستحبّ است هنگام رمى جمره عقبه پشت به قبله و رو به جمره باشند، امّا در جمرات دیگر مستحبّ است شخص رمى کننده رو به قبله بایستد.
مسأله 277- هرگاه در عدد سنگهائى که زده است شک کند بنا را بر کمتر مى گذارد، و آنچه را که شک دارد به جا مى آورد، و اگر یقین کند که کمتر به جا آورده، چنانچه موالات به هم نخورده باقیمانده را به جا مى آورد، و اگر موالات به هم خورده، احتیاط آن است که آن را تکمیل کرده، سپس از نو هفت سنگ بزند.
مسأله 278- هرگاه کسى از روى فراموشى یا ندانستن مسأله، رمى جمره را ترک کند لازم است، تا روز سیزدهم هر وقت یادش آمد یا متوجّه مسأله شد قضا نماید، و بهتر این است آنچه را مربوط به قضاى روز قبل است پیش از ظهر به جا آورد، و وظیفه همان روز را بعد از ظهر; ولى مانعى ندارد هر دو را در یک وقت به جا آورد (اوّل قضاى روز گذشته، سپس وظیفه همان روز را به جا مى آورد.)
مسأله 279- اگر بعد از بازگشت از منى به مکّه متوجّه شد که رمى جمره را به جا نیاورده باید به منى بازگردد و آن را به جا آورد، ولى اگر روز سیزدهم بگذرد باید آن را در سال آینده خودش در همان ایّام قضا کند، و اگر نمى تواند کسى را نائب بگیرد که براى او قضا کند.
مسأله 280- اگر کسى عمداً رمى جمره را ترک کند گناه کرده، ولى حجّ او باطل نمى شود و باید مطابق مسأله قبل عمل کند.
مسأله 281- در روز یازدهم و دوازدهم، که رمى هر سه جمره واجب است، باید ترتیب را در میان جمرات رعایت کند; یعنى اوّل «جمره اولى» بعد «جمره وسطى» و سپس «جمره عقبه» را که آخرین جمره است سنگ مى زند (این مربوط به روز یازدهم و دوازدهم است; ولى روز دهم یعنى روز عید فقط جمره عقبه را رمى مى کند.)
مسأله 282- هرگاه ترتیب را در رمى جمرات رعایت نکرد باید برگردد و طورى به جا آورد که ترتیب حاصل شود، امّا اگر چهار سنگ یا بیشتر را به هر کدام به ترتیب زده باشد بر مى گردد و باقیمانده را به ترتیب مى زند، و اگر کمتر از چهار سنگ زده از اوّل شروع کند و هفت سنگ بزند، و اگر از یکى از جمرات سه سنگ یا کمتر را ترک کرده فقط همان را تکمیل مى کند، و چیز دیگرى بر او واجب نیست.
مسأله 283- اگر از روى عمد ترتیب را رعایت نکرد احتیاط واجب آن است که برگردد و از آغاز شروع کند و فرقى میان چهار سنگ یا کمتر از آن نیست.
مسأله 284- احتیاط واجب آن است که در رمى جمره «موالات» را رعایت کند; یعنى سنگها را پى در پى و با فاصله کمى به جمره بزند، ولى چنانکه گفتیم اگر چهار سنگ را پشت سر هم زده باشد و بقیّه را از روى فراموشى یا عدم اطّلاع ترک نماید مانعى ندارد که بقیّه را بعداً بزند هرچند موالات به هم خورده باشد.
مسأله 285- همان گونه که قبلاً نیز اشاره شد کسانى که به واسطه عذر نمى توانند در روز رمى کنند باید در شب آن را به جا آورند، و اگر در شب هم از آن عاجز باشند، یا خوف خطر و ضررى باشد، باید کسى را نائب کنند که در روز به جاى آنها سنگها را بزند.
مسأله 286- این روزها طبقه دوم براى جمرات ساخته اند، ظاهر این است که به هنگام ازدحام مانعى ندارد از طبقه دوم رمى کند.
ــــــــــــــــــــــــــــ
1- به گفته مرحوم صاحب جواهر - رضوان اللّه تعالى علیه - نام «جمره» از «جمار» گرفته شده که در لغت به معنى سنگریزه است و در حقیقت جمره محلّ «جمار» و سنگریزه ها مى باشد. باید توجّه داشت که سه «جمره» داریم، «جمره اولى» و «جمره وسطى» و «جمره عقبه» که آخرین آنها به طرف مکّه است.
