مسأله 190- در طواف هفت چیز واجب است:
اوّل و دوم: باید طواف را از «حجرالاسود» شروع کند، و به «حجرالاسود» ختم نماید، و همین اندازه که در عرف بگویند از حجر الاسود شروع کرده و به آن خاتمه داده کافى است، و دقّت در محاذى بودن اجزاى بدن با اجزاى حجرالاسود لازم نیست، ولى احتیاط واجب آن است که کمى قبل از حجرالاسود شروع کند و کمى بعد از آن ختم نماید تا یقین حاصل کند که هفت دور تمام انجام داده است.
سوم: واجب است طورى طواف کند که خانه کعبه طرف دست چپ او باشد، همان گونه که معمول همه مسلمین است، و طواف در طبقات بالاى مسجدالحرام در غیر حال ضرورت خالى از اشکال نیست.
مسأله 191- لازم نیست شانه چپ در تمام حالات محاذى کعبه باشد، بلکه همین اندازه که مطابق معمول خانه کعبه را دور بزند کافى است، حتّى اگر گاهى رو به کعبه کند بعد به راه خود ادامه دهد مانعى ندارد، و آنچه بعضى از عوام در مورد محاذى بودن دائمى شانه چپ با کعبه (حتّى موقعى که به حجر اسماعیل مى رسند) انجام مى دهند، هیچ لزومى ندارد، بلکه اگر موجب وهن مذهب گردد طوافشان اشکال دارد، و بهتر این است که به جاى این گونه احتیاطهاى بیجا در مورد محاذى بودن شانه چپ در تمام حالات، حضور قلب داشته باشند و مناجات و راز و نیاز با پروردگار کنند، و همانند سایر مسلمین کعبه را دور بزنند.
چهارم: واجب است «حجر اسماعیل» را داخل طواف کند، یعنى از بیرون حجر اسماعیل کعبه را دور بزند، بنابراین اگر از داخل «حجر اسماعیل» طواف کند باید آن دور را نادیده گرفته و از حجرالاسود اعاده نماید (ولى نظر به این که به عقب برگشتن در این گونه موارد با ازدحام جمعیّت مشکل است بهتر این است که همراه طواف کنندگان آن دور را بدون نیّت ادامه دهد، تا به حجرالاسود برسد، سپس نیّت مى کند و آن دور را ادامه مى دهد.)
پنجم: طواف باید در خارج خانه کعبه باشد، بنابراین طواف در داخل خانه کعبه جایز نیست. همچنین جایز نیست روى آن قسمت از کناره کعبه که «شاذروان» نام دارد، طواف کند (هرچند امروز شاذروان طورى ساخته شده که عملاً امکان طواف روى آن نیست) و نیز جایز نیست روى دیوار «حجر اسماعیل» برود و طواف کند.
مسأله 192- دست گذاشتن بر دیوار خانه کعبه یا بر دیوار حجر اسماعیل، یا روى حجر اسماعیل ضررى براى طواف ندارد، ولى احتیاط مستحب آن است که در آن طرف کعبه که شاذروان قرار دارد هنگام طواف دست بر دیوار کعبه نگذارد.
مسأله 193- هرگاه در اثناى طواف داخل خانه کعبه شود طواف او باطل است و باید اعاده کند، و هرگاه از درون حجر اسماعیل طواف کند همان دور را چنانکه گفته شد از حجرالاسود اعاده مى کند، امّا اگر از روى دیوار حجر اسماعیل یا شاذروان طواف کند همان مقدار را اعاده مى کند.
مسأله 194- هرگاه طواف را عمداً قطع کند ولى از مسجد خارج نشود، و قبل از فوت موالات بازگردد و از همان جا که قطع کرده ادامه دهد طوافش صحیح است.
ششم: مشهور میان فقها این است که باید طواف در فاصله مقام ابراهیم و خانه کعبه باشد (این فاصله بیست و شش ذراع و نیم، یعنى کمتر از سیزده متر مى باشد) و از هر طرف باید این فاصله در نظر گرفته شود.
بنابراین در طرف «حجر اسماعیل» محدوده طواف شش ذراع و نیم (کمتر از سه متر و نیم) است; زیرا حجر اسماعیل که مجموعاً بیست ذراع است، از آن کم مى شود.
ولى حق این است که طواف در تمام مسجد الحرام جایز مى باشد هرچند بهتر این است احتیاط را ترک نکند. یعنى اگر طواف کردن در فاصله مزبور مشکل نباشد از آن حد خارج نشود; و طواف در طبقات بالا در غیر حال ضرورت خالى از اشکال نیست.
هفتم: موالات در طواف شرط است; یعنى باید هفت دور پى در پى دور خانه خدا بگردد، و کمتر از هفت دور کافى نیست، ولى در طواف نافله چنانکه گفتیم موالات شرط نمى باشد.
مسأله 195- هرگاه کسى مشغول طواف واجب باشد و وقت نماز فریضه یا نافله «وتر» فرا رسد، مى تواند طواف را قطع کرده و نماز را به جا آورد، سپس بقیّه طواف را تکمیل کند، خواه قبل از چهار دور باشد، یا بعد از آن.
* * *
