سؤال 1103ـ اگر ولىّ دم در قتل عمد مطالبه دیه کند، و قاتل حاضر به پرداخت آن نشود، آیا مى توان او را به پرداخت دیه محکوم نمود؟
جواب: دیه در قتل عمد تنها با توافق طرفین قابل وصول است، و نمى توان قاتل را اجبار کرد.
سؤال 1104ـ اگر قاتل عمد قبل از اجراى قصاص خودکشى کند، آیا دیه ساقط مى شود؟
جواب: دیه از اموال او برداشته مى شود.
سؤال 1105ـ هرگاه قاتل فرار کند و تا هنگام مُردن به او دسترسى نباشد، در این صورت تکلیف دیه چیست؟
جواب: مى توان دیه را از اموال او برداشت.
سؤال 1106ـ شخصى زنِ برادر خود را کشته، و از سوى قوّه قضائیّه محکوم به قصاص شده است. مدّتى از این حکم گذشته، و قاتل در زندان مى باشد. دادگاه به پدر مقتول اطّلاع داده که فاضل دیه را پرداخت کنید، تا حکم قصاص اجرا گردد. ولى چون پدر مقتوله شخص بى بضاعت و فقیر و عائله مندى است، قادر به پرداخت فاضل دیه نمى باشد. لذا از افراد خیّر و اقارب و عشیره کمک مالى مى طلبد. آیا از نظر شرع مطهر، آنها مى توانند به عنوان تبرّع و بلا عوض، یا به عنوان وجوهات شرعیّه به ایشان کمک کنند، تا او بتواند قاتل دختر خود را قصاص کند؟
جواب: هرگاه حاکم شرع تشخیص دهد که یک مصلحت مهمّ اجتماعى بر این مسأله مترتّب مى شود، مى تواند این کار را انجام دهد. ولى قصاص هایى که براى اهداف شخصى صورت مى گیرد، مشمول این حکم نیست. و چه بهتر که از قصاص صرف نظر شود، و به سراغ دیه بروند.
سؤال 1107ـ چنان چه اولیاى دم علیرغم اصرار بر قصاص، قدرت پرداخت فاضل دیه را نداشته باشند، و از طرفى به طور عادى نیز امیدى به تمکّن آنان در آینده نباشد، بفرمایید:
1ـ آیا در این گونه موارد قصاص به طور قهرى تبدیل به دیه مى شود؟
جواب: در صورتى که امیدى به پرداخت فاضل دیه در آینده نزدیک نباشد، حکم قصاص تبدیل به دیه مى شود.
2ـ چنانچه پاسخ منفى است، در شرایطى که عدم قصاص، یا تأخیر آن، به مصلحت نباشد، و چه بسا عوارض سیاسى و اجتماعى شدیدى در بر داشته باشد، آیا مى توان با پرداخت فاضل دیه از بیت المال قصاص را اجرا نمود؟
جواب: در صورتى که عدم اجراى قصاص واقعاً مشکل آفرین بوده باشد، پرداختن فاضل دیه از بیت المال بى مانع است.
3ـ در فرض مسأله، آیا مى توان بدون ردّ فاضل دیه، قصاص را اجرا نمود، و فاضل دیه به عنوان دین بر ذمّه ولىّ دم باقى بماند؟
جواب: جایز نیست.
4ـ اگر (آن گونه که برخى از فقها مى فرمایند) در این گونه موارد، وظیفه صبر کردن تا زمان توانایى ولىّ دم باشد، در مواردى که ممکن است انتظار قصاص سالها به طول بکشد، و این امر براى قاتل و خانواده وى موجب عسر و حرج گردد، تکلیف چیست؟
جواب: در صورت احتمال یسار در آینده دور، تبدیل به دیه مى شود.
