سؤال 897 ـ در مورد صدمات وارده بر شخص در مقام دفاع بفرمایید:
الف) چنان چه شخصى در مقام دفاع از خود، مجبور به عملى شود که صدمه بدنى به وى وارد کند، یا موجب مرگ وى گردد، مسؤولیّت مرگ مدافع، یا صدمات وارده بر عهده کیست؟ به عنوان مثال اگر براى فرار از تجاوز جنسى خود را به شیشه اى بزند و مجروح شود، یا در اثر پریدن از بلندى پاى او بشکند، یا فوت نماید، چه کسى ضامن است؟
جواب: در صورتى که شخص مهاجم او را هُل داده، یا سبب جراحت، یا سقوط از بلندى شده، او مسؤول است، ولى اگر خودش براى نجات خود چنین کارى کرده، دیه یا قصاص بر کسى نیست; هر چند مهاجم تعزیر شدید دارد.
ب) در فرض فوق، آیا بین صورتى که راه فرار منحصر در آنچه انتخاب کرده بوده، و موردى که راه دیگرى براى فرار وجود داشته، ولى شخص مورد هجوم در اثر ترس یا عجله از این طریق اقدام نموده، تفاوتى وجود دارد؟
جواب: از نظر دیه فرقى نمى کند، ولى از نظر تعزیر تفاوت دارد.
سؤال 898 ـ اگر کسى که ربوده شده، در معرض مرگ باشد، و براى گریز از آن، راهى جز مقاتله نداشته باشد (مثل این که با ممانعت مسلّحانه رباینده مواجه شده باشد)، تکلیف او چیست؟
جواب: مى تواند از خود دفاع کند; هر چند بناچار مستلزم نابودى طرف گردد.
سؤال 899 ـ آیا مکرِه بر امر حرامى مثل لواط یا زنا، خونش هدر است؟ اگر راهى جز کشتن وى وجود نداشته باشد چطور؟
جواب: در صورتى که راه منحصر به کشتن باشد، خونش هدر است.
سؤال 900ـ اگر مرد مسلمانى نیمه شب به منزل مسکونى خود وارد شود، و بدون قصد قتل، و بى اطّلاع از این که فردى اجنبى در داخل خانه است، با فردى مواجه شود که دو بار مزاحمت ناموسى براى همسرش داشته، و در دادگاه محکومیّت پیدا کرده، و از شرایط موجود خانه، و وجود فیزیکى متجاوز، و دیگر قرائن معقول علم پیدا کند که براى تجاوز به ناموسش به حریم خانه او وارد شده، لذا با او درگیر شده و در یک وضعیّت خاص و بحرانى و غافلگیر کننده، که ترس فوت وقت و غلبه متجاوز بوده، و امکان توسّل به نیروى انتظامى نداشته، و نتواند به طریق آسانتر متجاوز را دفع کند، و پس از درگیرى کوتاهى ناچاراً با کارد آشپزخانه به دفاع از ناموس و جانش مى پردازد، که در نهایت منتهى به قتل زانى مى گردد. سپس شخصاً به نیروى انتظامى رفته و خود را تسلیم قانون مى کند. آیا دیه اى به شخص زانى و اولیاى دم او تعلّق مى گیرد؟
جواب: در صورتى که دفاع به کمتر از قتل فرد اجنبى امکان پذیر نبوده، خونش هدر است و دیه ندارد.
سؤال 901ـ على خواهرى 22 ساله دارد. حسن چندین نوبت به خواستگارى وى رفته، ولى با مخالفت خانواده دختر روبرو گشته است. تا این که چند ماه پیش به منزل خانواده دختر رفته، و مجدّداً از خواهر على خواستگارى مى کند، ولى باز هم پاسخ منفى مى شنود. سپس حسن مدّعى مى شود که به زور به خواهر على تجاوز کرده است! على با شنیدن این سخن، عصبانى شده، و به خاطر غیرت و تعصّب، و با اسلحه گرم حسن را به قتل مى رساند. این مطالب در مراحل مختلف تحقیق و دادرسى در مراجع انتظامى و دادگاه توسّط قاتل بیان گردیده، و خواهر او نیز همین مطلب را با اندکى اختلاف تأیید کرده، و بر اظهارات حسن صحّه گذارده است. حکم این مسأله چیست؟
جواب: در صورتى که قتل جنبه عمد داشته، در این جا حکم آن قصاص است. و در صورتى که بى اختیار شده و از حالت عادّى بیرون رفته، یا خیال مى کرده کشتن متجاوز شرعاً براى او جایز است، قصاص ندارد، امّا دیه دارد. و اگر مشکوک باشد نیز دیه تعلّق مى گیرد، و قصاص نمى شود.
سؤال 902ـ دو نفر دست و پاى جوان 16 ساله اى را بسته، و سپس به او تجاوز کرده اند. متجاوزین پس از عمل زشت مذکور به خواب مى روند. آن جوان از غفلت آنها استفاده کرده و در حین خواب، یکى را با آهن مضروب و در نتیجه به قتل رسانده، و دیگرى را بعد از بیدارى با آلت تیزى (کارد) به قتل مى رساند. با توجّه به این که متّهم این اعمال را به عنوان دفاع از خود، و به تصوّر این که مقتولین مهدور الدّم بوده اند، انجام داده، آیا محکوم به قصاص است؟
جواب: چنانچه ثابت شود قاتل این کار را به عنوان دفاع از خود، و از ترس این که مبادا مجدّداً مورد تجاوز واقع شود، انجام داده، نه قصاص دارد و نه دیه; ولى در صورتى که ثابت شود تصوّر او این بوده که آنها مهدور الدم هستند، و حکم خدا را در مورد آنها اجرا مى کند، قصاص ندارد ولى دیه دارد.
سؤال 903ـ شخصى نیمه شب وارد خانه اى مى شود. صاحب خانه به همراه همسرش بیرون از منزل بوده، و چهار نفر از فرزندانش در خانه بودند. پسر 18 ساله صاحبخانه با شنیدن صدایى از خواب بیدار شده، و به آشپزخانه رفته، و چاقویى بر مى دارد. در تاریکى شب صداى بسته شدن در حمام را مى شنود. با حالت ترس و چاقو در دست، به طرف حمام حرکت مى کند، وقتى به آن جا مى رسد مى بیند کسى داخل حمام پنهان شده، و در را از داخل فشار مى دهد تا بسته شود. او نیز در را از بیرون فشار مى دهد تا آن را باز کند. ناگهان در باز مى شود و شخصى 29 ساله از داخل حمّام به قصد فرار خارج مى شود. در همین حین چاقوى پسر صاحبخانه درست به قلب وى اصابت، و منجر به فوت او مى شود. حکم این مسأله چیست؟
اگر خواهر قاتل با مقتول رابطه اى داشته، و با دعوت وى وارد خانه شده، و قاتل از این امر اطّلاعى نداشته باشد، حکم مسأله چیست؟
جواب: در صورتى که قاتل به تصوّر این که فرد مزبور مهاجم است، و براى دفاع از خویش و دیگر اعضاى خانواده او را کشته، خون مقتول هدر است.
سؤال 904ـ درباره دفاع مشروع بفرمایید:
الف) اگر شخصى دیگرى را مجروح کند یا بکشد، و ادّعا کند که در مقام دفاع بوده، امّا اولیاى دم مدّعى باشند از باب دفاع نبوده، آیا قصاص و دیه ساقط است؟
جواب: در صورتى که نتواند ادّعاى خود را با ادّله شرعى ثابت کند قصاص مى شود.
ب) آیا فرد مى تواند در مقام دفاع از اقوام خویش یا افراد دیگر، مهاجمى را که به آنها تجاوز کرده به قتل برساند؟
جواب: در صورتى که هیچ راهى براى دفع متجاوز جز قتل او نباشد این کار جایز است; ولى چنان چه بعداً نتواند این مطلب را ثابت کند قصاص مى شود.
ج) فردى به خیال این که دیگرى مهاجم است، به سوى وى تیراندازى کرده، و او را مى کشد. آیا قصاص مى شود؟
جواب: در فرض سؤال فقط دیه دارد.
سؤال 905ـ لطفاً به سؤالات زیر پاسخ دهید:
1ـ اگر فردى مورد تعرّض و تهاجم قرار گیرد، ولى ناتوان از دفاع مشروع باشد، و ما به کمک او برویم، لکن با وجود این که جانش در خطر است کمک ما را نپذیرد، بلکه رد کند، وظیفه ما چیست؟
2ـ در فرض مسأله، اگر ما جهت کمک به او درگیر شده، و باعث قتل مهاجم شویم، چنانچه دفع خطر مهاجم، متوقّف بر قتلش باشد، آیا در محکمه مى توان به دفاع مشروع استناد نمود؟
3ـ در فرض مذکور، یا در مورد تعرّض به عرض و ناموس غیر، اگر نتوان از باب دفاع مشروع وارد شد، از باب امر به معروف و نهى از منکر تا چه میزان امکان کمک و اقدام وجود دارد؟ اگر منجر به قتل مهاجم شود، با فرض این که دفاع متوقّف بر قتل او باشد، چه حکمى دارد؟
جواب: توسّل به دفاع مشروع در فرض مسأله، که جان کسى در خطر است، مانعى ندارد.
سؤال 906ـ در موارد عدم جواز برخورد با جانى یا سارق، حکم قتل جانى یا سارق توسّط مدّعى دفاع چیست؟
جواب: باید ثابت شود که شخص مدّعى دفاع واقعاً در مقام دفاع از خویشتن سارق را کشته، و براى حفظ جان یا مال خود راه دیگرى نداشته است.
سؤال 907ـ عملیّات شهادت طلبانه مسلمانان فلسطینى، که به خود موادّ انفجارى بسته و به مواضع دشمن حمله مى کنند، از لحاظ شرعى چه حکمى دارد؟ آیا ایرانیان نیز مى توانند به آنجا بروند، و این کار را انجام دهند؟
جواب: در صورتى که مردم فلسطین براى دفاع از خود راهى جز این کار نداشته باشند، جایز است. و اقدام مردم سایر کشورها به این کار، بدون هماهنگى با حکومتهایشان جایز نیست.
سؤال 908ـ هرگاه کفّار بر یکى از کشورهاى اسلامى مسلّط شوند، و اظهار شعایر اسلامى در آن کشور مقدور نباشد، ولى امکان هجرت به کشورى که اظهار شعایر دینى در آن ممکن است، وجود داشته باشد، آیا هجرت واجب مى شود؟
جواب: احتیاط واجب آن است که هجرت کنند.
