سؤال 667ـ یکى از مسلّمات اسلام استحباب امر ازدواج است، و بر هر جوانى که در گناه مى افتد واجب است به این امر مقدّس اقدام نماید. امّا امروزه شرایط ازدواج براى قشر وسیعى از جوانان به علل مختلف، از قبیل تحصیل، عدم بضاعت مالى، و پاره اى مشکلات دیگر مهیّا نیست، و نمى توانند ازدواج کنند. از طرفى ترویج و اشاعه فساد اخلاقى در جامعه سبب شده جوانان به سختى خود را از گناهان بصرى و سمعى و جسمى حفظ کنند، و گاه دچار ناراحتى هاى روحى و روانى شده، و گاه به گناهان زنا و لواط و مانند آن آلوده مى گردند. حال سؤال بنده این است که با فرض مذکور:
1) ازدواج موقّت براى جوانان مجرّد به منظور جلوگیرى از آلودگى به گناهان چه حکمى دارد؟
2) شیوع و ترویج متعه در جامعه و بین جوانانى که در گناه مى افتند، یا مرتکب معاصى مى شوند، چه حکمى دارد؟
3) این امر (متعه) براى قشر تحصیل کرده، مخصوصاً طلاّب مجرّد، چه حکمى دارد؟
4) آیا راه حلّ مناسبى براى حلّ مشکلات ازدواج جوانان دارید؟
جواب 1 تا 4: نکاح موقّت به یقین یک سنّت اسلامى است; ولى اگر امروز تحت برنامه حساب شده اى قرار نگیرد منشأ مفاسد زیادى خواهد شد.
سؤال 668ـ شخص مؤمن و متدیّنى براى تجارت به کشورهاى مختلف سفر مى کند، لکن بعضى از افرادى که با او همسفر هستند مى خواهند از همه امکانات هتل استفاده کنند. در حالى که بعضى از آن نسوان شرایط ازدواج (مثل رعایت عدّه) را ندارند. لطفاً بفرمایید:
الف) آیا به مجرّد این که آنها بگویند خالیه هستند، مى توان با آنها ازدواج کرد؟
ب) اگر فحص از عدّه نشود، اشکال ندارد؟
ج) در صورتى که بگویند عدّه را رعایت کرده ایم، آیا قول آنها قبول است؟ (در حالى که ظنّ قوى بر عدم وجود عدّه است.)
د) اگر اهل کتاب نباشند، آیا ازدواج موقّت با آنها صحیح است؟
هـ) در ضمن سنّ اکثر یا تمام این زنان، سنّ مَنْ تحیض مى باشد، لکن با وسایل بهداشتى جدید از حاملگى جلوگیرى مى کنند. آیا شرایط ازدواج را در این سنین با فرض بر عدم عدّه دارا هستند؟
جواب الف تا هـ : با توجّه به این که در سنّ «مَنْ تحیض» هستند، عدّه به هر حال بر آنها واجب است، و ادّعاى آنها در صورتى پذیرفته مى شود که متّهمه نباشند. و ازدواج موقّت با غیر کتابیّه جایز نیست.
سؤال 669ـ درباره ازدواج موقّت، همان گونه که در رساله ها بیان شده، اجازه پدر، یا جدّ پدرى، براى دختر شرط است. حال اگر شخصى قصد داشته باشد با دخترى ازدواج موقّت کند، و فقط از ناحیه دبر دخول کند، یا قصد آمیزش نداشته باشد، و فقط مى خواهند لذّتهاى دیگر ببرند، آیا باز هم اجازه پدر، یا جدّ پدرى، واجب است؟
جواب: بدون اجازه پدر جایز نیست.
سؤال 670ـ زنى متعه شده، و مدّت عقد و عدّه وى سپرى شده است، ولى از همان مرد حامله شده، و فرزندى در شکم دارد. آیا همان شخص تا قبل از وضع حمل، مى تواند دوباره او را صیغه نماید؟
جواب: شوهر اوّل مى تواند مجدّداً او را متعه کند، ولى شخص دیگرى حقّ ندارد با او ازدواج کند تا وضع حمل کند.
سؤال 671ـ یکى از موانع و مشکلات، و شاید مهمترین آنها در راه ترویج و کاربردى نمودن ازدواج موقّت، وجوب عدّه پس از انقضا یا بذل مدّت مى باشد. که عملا استفاده از آن را، در حدّى که بتواند پاسخگوى نیازهاى موجود باشد، غیر ممکن نموده است. بر علماى دین و زعماى امّت اسلامى است که با تحقیق و تدبّر در منابع غنى اسلامى، و به ویژه با تمسّک به فقه پویاى تشیّع، راهکارهاى مناسب و عملى ـ که کاملا منطبق براراده شارع مقدّس باشد ـ در این راستا ارائه نمایند، و با ایفاى نقش بسیار مهمّ خود از ارتکاب بسیارى از گناهان و مفاسد فردى و اجتماعى جلوگیرى نمایند. پیشرفتهاى علمى، خارج کردن رحم را در برخى بیماریها، یا به دلیل انگیزه هاى شخصى ممکن ساخته، و شخص مى تواند پس از این عمل بدون هیچ گونه مشکلى به زندگى آسوده ادامه دهد. اگر رحم زنى را خارج کرده باشند، وى بى شکّ توان باردارى نداشته، و دچار حالت قاعدگى نخواهد شد. سخن در این است که آیا چنین زنى در صورت طلاق، فسخ نکاح، انقضا، یا بذل مدّت در نکاح منقطع، باید عدّه نگهدارد؟
جواب: از مجموع ادلّه شرعیّه استفاده مى شود که نگه داشتن عدّه تنها به خاطر احتمال باردارى نیست، و این در واقع یکى از علل آن مى باشد; نه تنها علّت. و یکى از علل آن حفظ حریم زوجیّت است; به همین دلیل اگر شوهر یک سال در مسافرت باشد و زنش را طلاق دهد، همه مى گویند باید عدّه نگه دارد، در حالى که بعد از غیبت یکساله، احتمال انعقاد ولد وجود ندارد. همچنین اگر شوهر در زندان باشد، یا بر اثر بیمارى گرفتار عنن گردد، و یقین پیدا کنیم که شوهر براى همیشه عقیم شده، در تمام این فروض، عدّه بر زن لازم است; در حالى که احتمال انعقاد نطفه وجود ندارد.
سؤال 672ـ لطفاً پیرامون ازدواج موقّت به پرسشهاى زیر پاسخ دهید:
1ـ آیا جواز متعه مربوط به دوره و شرایط خاصّى از تاریخ اسلام بوده است؟
2ـ آیا حکومت اسلامى در قبال قانونمندى، یا جلوگیرى از گسترش آن در جامعه، وظیفه اى دارد؟
3ـ در شرایط کنونى وظیفه روحانیّت در ارتباط با ازدواج موقّت چیست؟ آیا همچون سایر احکام مکلّف به ترویج آن هستند؟
4ـ در فتواى مشهور آمده است: «زن یائسه عدّه ندارد.» آیا کسانى که لوله هاى رحم خود را بسته اند، در حکم زنان یائسه هستند؟
جواب: مسأله متعه اختصاص به زمان معیّنى نداشته، و ندارد، ولى گاهى (مثل زمان ما) شرایط ایجاب مى کند قیود و شرایطى براى آن قائل شوند، که افراد هوسباز از آن سوء استفاده نکنند. و تبلیغ از آن بدون فراهم شدن آن شرایط خالى از مشکلات نیست; و امّا زنانى که لوله هاى خود را ببندند، مشمول یائسه بودن نیستند; بلکه در حکم «من لا تحیض فى سنّ من تحیض» مى باشند.
سؤال 673ـ در اختلاف بین عقد موقّت و دائم حکم چیست؟ در صورت امکان دلایل آن را ذکر فرمایید:
جواب: ما در مسأله اختلاف در عقد دائم و موقّت، به سراغ الفاظ نمى رویم، و معتقدیم تفاوت این دو عقد از قبیل اقلّ و اکثر است. قدر متیقّن که اقل است را مى گیریم، و اکثر را رها مى کنیم; مگر این که دلیلى بر آن اقامه شود. و مسأله انقلاب عقد موقّت به دائم را در فرض ترک ذکر مدّت قبول نداریم، و قانون «العقود تابعة للقصود» را همه جا حاکم مى دانیم.
