بدون شک، نعمتها و مواهب موجود در کره زمین، براى ساکنانش کافى است، امّا به یک شرط، و آن این که بیهوده به هدر داده نشوند، بلکه به صورت صحیح و معقول و دور از هرگونه افراط و تفریط مورد بهره بردارى قرار گیرد، زیرا این مواهب آن قدر هم زیاد و نامحدود نیست که با بهره گیرى نادرست، آسیب نپذیرد !
به یقین اسراف و تبذیر در منطقه اى از زمین باعث محرومیّت در منطقه دیگر مى شود; و یا اسراف و تبذیر انسانهاى امروز باعث محرومیّت نسلهاى آینده مى گردد; این مطلب در یک جامعه واضح تر است.
آن روز که ارقام و آمار، همچون امروز دست انسانها نبود، اسلام هشدار داد که در بهره گیرى از مواهب خدا در زمین، اسراف و تبذیر روا مدارید! به گونه اى که قرآن در آیات فراوانى شدیداً مسرفان را محکوم کرده است :
در جایى مى گوید : اسراف نکنید که خدا، مسرفان را دوست ندارد (ولا تسرفوا انّه لا یحبّ المسرفین).
در مورد دیگر، مسرفان را اصحاب دوزخ مى شمرد (انّ المسرفین هم أصحاب النّار).
و از اطاعت فرمان مسرفان، نهى مى کند (ولا تطیعوا امر المسرفین).
و مجازات الهى را در انتظار مسرفان مى شمرد (مسوّمة عند ربّک للمسرفین).
و اسراف را یک برنامه فرعونى قلمداد مى کند (وانّ فرعون لعال فی الأرض وانّه لمن المسرفین).
و مسرفان دروغگو را محروم از هدایت الهى مى شمرد (انّ الله لا یهدی مَنْ هو مسرف کذّاب).
و سرانجام سرنوشت آنها را هلاکت و نابودى مى داند (واهلکنا المسرفین).
همان گونه که دیدیم، آیات مورد بحث نیز تبذیر کنندگان را برادران شیطان و قرین آنها مى شمرد.
اکنون ببینیم اسراف چیست ؟
«اسراف» به معنى وسیع کلمه، هر گونه تجاوز از حد در هر کارى است که انسان انجام مى دهد، ولى غالباً این کلمه در مورد هزینه ها و خرجها گفته مى شود.
از آیات قرآن بخوبى استفاده مى شود که اسراف نقطه مقابل سختگیرى است آنجا که مى فرماید : «والّذین إذا انفقوا لم یسرفوا ولم یقتروا وکان بین ذلک قواماً; کسانى که به هنگام انفاق نه اسراف مى کنند و نه سختگیرى، بلکه در میان این دو، حدّ اعتدال و میانه را مى گیرند.»
8 . سوره فرقان ، آیه 67 .
