در نخستین جمله مى گوید : هنگام انفاق یا اداى زکات، شیطان شما را از فقر و تنگدستى مى ترساند (بخصوص اگر اموال خوب و قابل توجّه بخواهید انفاق کنید) و چه بسا این وسوسه شیطانى مانع از انفاق و بخشش گردد، و حتّى ممکن است در اداى زکات و خمس و سایر انفاقهاى واجب نیز اثر بگذارد.
خدا به این وسیله مردم را آگاه مى کند که خوددارى از انفاق به جهت ترس از تهیدستى، فکرى غلط و از وسوسه هاى شیطانى است و چون ممکن است به نظر برسد که این ترس گرچه از ناحیه شیطان است ولى یک ترس منطقى است، بلا فاصله مى فرماید :
«ویأمرکم بالفحشاء; شیطان شما را وادار به معصیت و گناه مى کند.»
بنابراین، ترس از فقر و تهیدستى به یقین غلط است زیرا شیطان جز به باطل و گمراهى دعوت نمى کند.
اصولاً هر نوع فکر «منفى و بازدارنده» سرچشمه اش انحراف از فطرت و تسلیم در برابر وسوسه هاى شیطانى است، امّا هرگونه فکر «مثبت» و «سازنده» و آمیخته با بلند نظرى سرچشمه اش الهامات الهى و فطرت پاک خداداد است.
و با توجّه به این که وسوسه هاى شیطانى بر ضدّ قوانین آفرینش و سنّت الهى است، نتیجه و اثرش زیان و بدبختى است.
در مقابل، فرمان هاى پروردگار، هماهنگ و هم دوش با آفرینش و فطرت است و نتیجه آن، حیات و زندگى سعادت بخش مى باشد.
به تعبیر روشن تر ، در نظر ابتدایى انفاق و بذل مال، چیزى جز «کم کردن» مال نیست، و این همان نظر کوته بینانه شیطانى است، ولى با دقّت و دید وسیع واضح است که انفاق ضامن بقاى جامعه، و تحکیم عدالت اجتماعى، وسبب کم کردن فاصله طبقاتى، و پیشرفت همگانى مى باشد، و مسلّم است که با پیشرفت اجتماع افرادى که در آن اجتماع زندگى مى کنند نیز در رفاه و آسایش خواهند بود; این همان نظر واقع بینانه الهى است.
خلاصه، در یک جامعه بدبخت نمى توان خوشبخت زندگى کرد.
قرآن به این وسیله مسلمانان را توجّه مى دهد که انفاق اگر بظاهر چیزى از شما کم مى کند، در واقع چیزهایى بر سرمایه هاى شما مى افزاید، و هم از نظر معنوى و هم از نظر مادّى خوشبختى مى آفریند.
در دنیاى امروز که در نتیجه اختلاف طبقاتى، پایمال شدن ثروتها در جنگها و حوادث دیگر به روشنى بچشم مى خورد، درک معنى آیه فوق چندان مشکل نیست.
ضمناً از آیه استفاده مى شود که یک نوع ارتباط میان «ترک نمودن انفاق» و «فحشاء» وجود دارد، البتّه اگر فحشاء به معنى بخل باشد ارتباط آن از این جهت است که ترک انفاق و بخششهاى مالى، آرام آرام صفت «بخل» را که از بدترین صفات است در انسان نهادینه مى کند، و اگر فحشاء را به معنى مطلق گناه، یا فحشاى جنسى بگیریم باز ارتباط آن با ترک انفاق بر کسى پوشیده نیست، زیرا سرچشمه بسیارى از گناهان، وبى عفّتى ها و خود فروشیها، فقر و تهیدستى است !
علاوه بر همه اینها، انفاق یک سلسله آثار و برکات معنوى دارد که در ادامه آیه به آن اشاره شده است: «وَاللَّهُ یَعِدُکُم مَّغْفِرَةً مِّنْهُ وَفَضْلاً».
در تفسیر مجمع البیان از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است که هنگام انفاق دو چیز از طرف خدا است و دو چیز از ناحیه شیطان است، آنچه از جانب خداست «آمرزش گناهان» و «وسعت روزى» است،و آنچه از طرف شیطان است «وعده فقر» و «امر بفحشاء» است.
بنابراین، منظور از مغفرت، آمرزش گناهان است و منظور از فضل، همان طور که از ابن عبّاس نقل شده وسعت روزى در پرتو انفاق مى باشد.
جالب توجّه اینکه، از امیرمؤمنان على(علیه السلام) نقل شده که فرمود :
هنگامى که در سختى و تنگدستى افتادید بوسیله انفاق کردن، با خدا معامله کنید یعنى انفاق کنید تا از تهیدستى نجات یابید !
در پایان آیه مى فرماید :
«وَاللَّهُ وَا سِعٌ عَلِیمٌ».
در این جمله اشاره به این حقیقت شده که چون خداوند داراى قدرت وسیع و علم بى پایان است مى تواند به وعده خویش عمل کند; بنابراین، باید به وعده او دلگرم بود، نه وعده شیطان «فریبکار» و «ناتوان» که انسان را به گناه مى کشاند و چون از آینده آگاه نیست و قدرتى ندارد، وعده او جز گمراهى و تشویق به گناه نخواهد بود.
