به نام خداوند جان آفرین

  
کمکهاى مردمى در فرهنگ اسلام از اهمّیّت بسیار بالائى برخوردار است.

   نه تنها کمک به نیازمندان، بلکه هرگونه کمک به کارهاى خیر و فعّالیّتهاى مثبت اجتماعى اعم از ساختن مدرسه، درمانگاه، جادّه، مراکز فرهنگى، مساجد و مانند آنها، به عنوان «انفاق فی سبیل الله» در این مفهوم درج است، همه از بهترین اعمال محسوب مى شود، و سرچشمه انواع برکات و آثار معنوى و مادّى در دنیا و آخرت است.

   کافى است که به آیه و روایات زیر که نمونه اى از بسیار است توجّه کنید :

   1ـ در قرآن کریم آمده است:

لَنْ تَنَالُواْ ا لْبِرَّ حَتَّى تُنفِقُواْ مِمَّا تُحِبُّونَ(1)

هرگز به حقیقت نیکوکارى نمى رسید مگر این که از آنچه دوست دارید در راه خدا انفاق کنید.

   2ـ پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) فرمود :

مِنْ اَفْضَلِ الأَعْمِالِ اِبرادُ الاَکَبْادِ الحارَّةِ وَاِشْبَاعُ البُطُونِ الجائِعَة فَوَالَّذِی نَفْسُ مُحَمَّد بِیَدِهِ مَا آمَنَ بِی عَبْدٌ یَبِیتُ شَبْعانَ وَاخُوهُ أَوْ جَارُهُ المُسلْمِ یَبِیتُ جائِعاً(2)

از بهترین اعمال، خنک کردن جگرهاى سوزان (سیراب کردن تشنگان) و سیر کردن شکمهاى گرسنه است. سوگند به کسى که جان محمّد در دست قدرت اوست، کسى که سیر بخوابد و همسایه یا برادر مسلمانش گرسنه باشد به من ایمان نیاورده است !

   3 ـ از همان حضرت(صلى الله علیه وآله) نقل شده است که فرمود :

خَیْرُ النَّاسِ أَنْفَعُهُمْ لِلنَّاسِ(3)

بهترین مردم کسى است که از همه به حال مردم مفیدتر باشد.

   4 ـ امیرمؤمنان على(علیه السلام) مى فرماید :

سُوسُوا اِیمانَکُم بِالصَّدَقَةِ وَحَصِّنوا اَمْوالَکُم بِالزَّکاةِ وَادْفَعُوا اَمْواجَ البَلاءِ بِالدُّعاءِ(4)

ایمانتان را با صدقه حفظ کنید و اموالتان را با زکاه نگه دارید و امواج بلا را با دعا از خود دور کنید.

   5 ـ همان بزرگوار در یکى دیگر از کلمات قصارش مى فرماید :

الَصَّدَقَةُ دَواءٌ مُنْجِحٌ(5)

صدقه داروى شفابخشى است !

* * *

   اسلام این کمکها را به اشکال مختلف توصیه کرده است; هدیه، صدقه، صله رحم، اطعام، ولیمه، وقف، وصیّت به ثلث، زکات واجب و مستحب و غیر اینها.

   این فرهنگ پر بار اسلامى سبب شده است که در جوامع اسلامى کمکهاى مردمى به صورت گسترده اى انجام گیرد، و بسیارى از نیازمندان زیرپوشش این کمکها قرار گیرند; گاه به نام «جشن نیکوکارى» گاه «هفته اکرام» گاه تحت عنوان «اعیاد مذهبى» و «ایّام سوگوارى» گاه به «عنوان افطارى» ، «ستاد رسیدگى به امور دیه و کمک به زندانیان نیازمند» ، «کمک به ازدواج جوانان» و عناوین دیگر.

   اضافه بر این، هزاران مدرسه و درمانگاه و بیمارستان و مسجد و کتابخانه و خانه هاى ارزان قیمت نیز با همین انگیزه ساخته شده است.

    به یقین، هرگاه این روحیّه حفظ و بالنده و گسترده شود، محرومیّت زدایى از جامعه امکان پذیر خواهد بود و جامعه ما مجموعه اى مى شود از بهترین انسانها و سرشارترین عاطفه ها.

   مسأله مهم این جاست که کمکهاى مردمى تنها وسیله فقرزدائى یا مبارزه با فاصله طبقاتى نیست، بلکه وسیله بسیار مؤثّرى براى پرورش و ارتقاء روحى و تربیت شخص کمک کننده است; کسى که قسمتى از بهترین اموال خودرا جدا مى کند و براى کمک به شخص آبرومندى اختصاص مى دهد یا یک مرکز خیریّه اجتماعى مى سازد، قبل از هر چیز روح خودرا پاک و قلب خودرا صفا مى بخشد.

   قرآن مجید تعبیر جالبى دارد، به پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) دستور مى دهد و مى گوید :

 خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَکِّیهِمْ بِهَا(6)

 از اموال آنها صدقه اى بگیر که به وسیله آن آنها را پاک و پاکیزه کنى و آنها را رشد و نمو دهى.

    آرى، کمکهاى مردمى روح انسان را مى رویاند، رشد و نمو مى دهد، و از بخل و حسد و دنیاپرستى و حرص و آز و انحصارطلبى و خودخواهى پاک مى کند و او را روز به روز به خدا نزدیکتر مى سازد.

   بعلاوه، اموال او برکت پیدا مى کند و درهاى روزى به روى او گشوده مى شود، تا آن جا که امیرمؤمنان على (علیه السلام) مى فرماید :

 إذا مُلِقْتُم فَتاجِرُوا اللهَ بِالصَّدقَةِ(7)

هنگامى که زندگى بر شما تنگ شد و آثار فقر نمایان گشت از طریق صدقه دادن با خدا معامله کنید و زندگى خودرا رونق بخشید.

* * *

    در این راستا یکى از بانوان فاضله، خواهر «ج ـ فرازمند» آیات انفاق را در قرآن مجید که بسیار پر بار و پر معنى است به طرز جالبى گردآورى و تنظیم و تبویب کرده اند، آیاتى که هم از اهمّیّت انفاق سخن مى گوید، و هم از آداب و شرایط کمال و موانع قبولى آن، و هم اولویّتهاى موارد انفاق.

   در تفسیر آیات از «تفسیر نمونه» کمک فراوان گرفته، سپس چندین حدیث از احادیث ناب در هر باب آن افزوده، و مجموعه اى شیرین و آموزنده فراهم کرده است.

   امیدواریم نفع آن عام و وسیله اى براى اقبال هر چه بیشتر مردم به این مسأله مهمّ اجتماعى که از اصول تعلیمات اسلام است، گردد.

   گروه معارف به سهم خود از این خدمت علمى و دینى تشکّر مى کند و امیدوار است این کتاب روزى یک کتاب درسى براى قشرهاى مردم گردد.

تیرماه 1382 ـ جمادى الاولى 1424

گروه معارف

 

1 . سوره آل عمران، آیه 92 .

2 . بحارالانوار، جلد 71، صفحه 369 .

3 . نهج الفصاحه .

4 . نهج البلاغه، کلمات قصار، 146 .

5 . نهج البلاغه، کلمات قصار، 7.

6 . توبه : 103.

7 . نهج البلاغه، کلمات قصار، 258.