وَأَنْفِقُواْ فِى سَبِیلِ اللَّهِ وَلاَ تُلْقُواْ بِأَیْدِیکُمْ إِلَى التَّهْلُکَةِ وَأَحْسِنُواْ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ ا لْمُحْسِنِینَ وَأَنْفِقُواْ فِى سَبِیلِ اللَّهِ وَلاَ تُلْقُواْ بِأَیْدِیکُمْ إِلَى التَّهْلُکَةِ وَأَحْسِنُواْ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ ا لْمُحْسِنِینَ
«سوره بقره ، آیه 195»
توضیح
جهاد به همان اندازه که به مردان با اخلاص و نیرومند و کار آزموده نیازمند است به اموال و ثروت نیز احتیاج دارد; زیرا در جهاد هم آمادگى روحى و بدنى لازم است، و هم اسلحه مناسب و تجهیزات جنگى; درست است که عامل تعیین کننده سرنوشت جنگ، در درجه اوّل روحیّه سربازان است، ولى سرباز احتیاج به وسایل دارد; این جاست که این آیه تأکید مى کند انفاق نکردن در این راه به هلاکت افکندن خود و مسلمانان است.
مخصوصاً در زمان ظهور اسلام، بسیارى از مسلمانان شور و عشق به جهاد در سر داشتند ولى فقیر و نیازمند بودند و نمى توانستند حتّى وسایل ساده جنگى تهیّه کنند، چنان که قرآن نقل مى کند که آنها مى آمدند و از پیغمبر مى خواستند که وسیله جنگ براى آنها فراهم سازد و آنان را به میدان جهاد برساند و چون وسیله فراهم نبود غمناک و افسرده با چشم اشکبار برمى گشتند (تولّوا واعینهم تفیض من الدّمع حزناً ألاّ یجدوا ما ینفقون; با چشمان گریان و پر اشک برمى گشتند محزون بودند که چرا مالى نداشتند وسیله تهیه کنند و در جنگ حاضر گردند.)!
از سوى دیگر، این آیه هر چند در ذیل آیات جهاد آمده است ولى یک حقیقت گسترده اجتماعى را مى توان از آن استفاده کرد و آن این که انفاق به طور کلّى سبب رهایى افراد اجتماع از هلاکت است، و بعکس هنگامى که انفاق فراموش شود و ثروتها در یک قطب اجتماع جمع گردد، اکثریّتى محروم و بینوا به وجود مى آیند، و دیرى نخواهد گذشت که انفجار عظیمى در اجتماع به وجود مى آید که نفوس و اموال سرمایه داران در آتش آن خواهد سوخت !
از این جا ارتباط مسأله «انفاق» و «پیشگیرى از هلاکت» روشن مى گردد.
بنابراین، انفاق قبل از آن که به حال محرومان مفید باشد به نفع ثروتمندان است. آرى، تعدیل ثروت حافظ ثروت است; على(علیه السلام) به همین حقیقت اشاره مى کند آنجا که مى فرماید:
«حصّنوا أموالکم بالزّکاة; اموال خویش را با دادن زکات حفظ کنید.»
در پایان آیه دستور به احسان داده شده (وَأَحْسِنُواْ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ ا لْمُحْسِنِینَ).
یعنى، از مرحله جهاد و انفاق به مرحله احسان و نیکى رهبرى مى کند; زیرا مرحله احسان بالاترین مراحل تکامل انسانى است که اسلام به آن توجّه دارد.
آمدن این جمله در ذیل آیه انفاق در ضمن اشاره به این است که در انفاق مى بایست کمال نیکى و مهربانى باشد و از هر نوع منّت و آنچه باعث رنجش و ناراحتى انفاق شونده مى باشد برحذر گردد.
