نفوذ آیات قرآن در دلهاى مسلمانان بقدرى سریع و عمیق بود که بلا فاصله بعد از نزول آیات اثر آن ظاهر مى گشت; به عنوان نمونه، در مورد آیه فوق در تواریخ و تفاسیر اسلامى چنین مى خوانیم :
یکى از یاران پیامبر(صلى الله علیه وآله) بنام «ابوطلحه انصارى» در مدینه نخلستان و باغى داشت بسیار مصفّا و زیبا، که همه در مدینه از آن سخن مى گفتند، در آن چشمه آب صافى بود که هر موقع پیامبر(صلى الله علیه وآله) به آن باغ مى رفت از آن آب میل مى کرد و وضو مى ساخت; و علاوه بر همه اینها، آن باغ درآمد خوبى براى ابوطلحه داشت; پس از نزول آیه فوق به خدمت پیامبر(صلى الله علیه وآله) آمد و عرض کرد : مى دانى که محبوبترین اموال من همین باغ است، و من مى خواهم آن را در راه خدا انفاق کنم تا ذخیره اى براى رستاخیز من باشد; پیامبر(صلى الله علیه وآله) فرمود :
«بخ بخ ذلک مال رابح لک ; آفرین بر تو، آفرین بر تو، این ثروتى است که براى تو سودمند خواهد بود!»
سپس فرمود : «من صلاح مى دانم که آن را به خویشاوندان نیازمند خود بدهى!»
ابوطلحه دستور پیامبر(صلى الله علیه وآله) را عمل کرد و آن را در میان بستگان خود تقسیم کرد.
روزى مهمانى بر «ابوذر» وارد شد; او که زندگى ساده اى داشت از مهمان معذرت خواست که من بر اثر گرفتارى نمى توانم شخصاً از تو پذیرایى کنم; من چند شتر در فلان نقطه دارم، قبول زحمت کن، بهترین آنها را بیاور (تا براى تو قربانى کنم). میهمان رفت و شتر لاغرى با خود آورد; ابوذر به او گفت حقّ امانت را ادا نکردى ! چرا چنین شترى آوردى ؟ او در جواب گفت من فکر کردم روزى به شترهاى دیگر نیازمند خواهى شد; ابوذر گفت روز نیاز من زمانى است که از این جهان چشم فرو مى بندم (چه بهتر که براى آن روز ذخیره کنم) ، خداوند مى فرماید «لَنْ تَنَالُواْ ا لْبِرَّ حَتَّى تُنْفِقُواْ مِمَّا تُحِبُّونَ».
«زبیده» همسر هارون الرّشید قرآنى بسیار گران قیمت داشت که آن را با زر و زیور و جواهرات تزیین کرده بود و علاقه فراوانى به آن داشت; یک روز هنگامى که از همان قرآن تلاوت مى کرد به آیه «لَنْ تَنَالُواْ ا لْبِرَّ حَتَّى تُنْفِقُواْ مِمَّا تُحِبُّونَ» رسیده، با خواندن آیه در فکر فرو رفت و با خود گفت هیچ چیز مثل این قرآن نزد من محبوب نیست و باید آن را در راه خدا انفاق کنم; کسى را به دنبال جواهر فروشان فرستاد و تزیینات و جواهرات آن را بفروخت و بهاى آن را در بیابانهاى حجاز براى تهیّه آب مورد نیاز بادیه نشینان مصرف کرد; مى گویند : امروزه هم بقایاى آن چاه ها وجود دارد و به نام او نامیده مى شود.
وَمَاتُنْفِقُواْ مِن شَىْء فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِیمٌ
در پایان آیه براى جلب توجّه انفاق کنندگان مى فرماید : آنچه در راه خدا انفاق مى کنید کم یا زیاد از اموال مورد علاقه یا غیر مورد علاقه، خداوند از همه آنها آگاه است و بنابراین هرگز گم نخواهد شد و نیز چگونگى آن بر او مخفى نخواهد ماند (اشاره به این که تمام اینها محفوظ است و پاداش همه را در قیامت خواهید دید).
* * *
